Verslag paasexkursie 1980

kz

Verslag

paasexkursie

1980

Dit verslag is een _bewerking van de _{exkursiegids.} Niet alle _plinten uit

de _gids werden echter _aangedaan. Bovendien werden enkele niet in de _gids

genoemde punten bezocht.

Vrijdagmorgen U _april 1980 begon"de exkursie in Cormeilles. Een aantal '

deelnemers was net gearriveerd en anderen waren donderdagavond of eerder

aangekomen op de camping 'Pare de Sejour de 1'Etang' in

Neslés-la-Vallée, ongeveer 12 kilometer MO van Pontoise gelegen. Ze hadden _op de _camping al een keude nacht (schrale noordenwind!) doorgebracht. Met de hele _groep werd in enkele uren het grote profiel bekeken. Omdat

er niet _gemakkelijk viel te verzamelen _splitste de _groep zich *s _middags:

enkelen _gingen naar Parijs, anderen naar Auvers-sur- Oise etc.

Voor de mensen die 's middags arriveerden werd om half twee nogmaals

een ronde door de groeve gemaakt. Het _bleek, dat een hedve dag ruim

voldoende was om een goed overzicht van het profiel te kunnen_krijgen.

Verzamelen is _lastig: de fossielen in kleien en mergels zijn zeer

nap-perig en de zanden zijn ontkalkt. In de kalken is wel "oed te

verzame-len. De in de profielbeschrijving genoemde soorten zijn niet tijdens

de exkursie verzameld., maar vormen _{éen’Opsomming} van alle tot nu toe

ge-vonden fossielen.

Ook de _volgende nacht werd zeer koud. Jan Buurman wist _gelukkig de sleu-tels te _krijgen van een gebouwtje roet een gröte schouw, waar een flink

vuur werd gestookt, zodat we 's avonds onder het _genot Van een wijntje gezellig konden

praten.

De tweede _dag 'werd _geheel besteed aan Villiers-Saint-FrêdériO. Dankzij het

feit dat de _{ontsluitingen op} een beschutte helling liggen, kon de zon

nog. lekker prikken. In korte tijd was een aantal flinke gaten gespit,

zodat naar hartelust 'kon worden verzameld. Vooral het kleinere

mate-riaal in deze ontsluiting is _erg fraai. ”aar ook _{Campanile giganteum} werd _gevonden, al waren de exemplaren _{jammer genoeg verdrukt.’}

Thion-ville-sur-Opton werd niet _aangedaan, want we hoorden dat de _put was

vol-gestort.

Op eerste _paasdag scheen de zon volop. r

?e _gingen eerst naar Vigny, een

erg leuke ontsluiting in de oudste afzettingen van het Tertiair van het

Bekken van Parijs. Daarna werd koers gezet naar Hadancourt. De

ontslui-ting bleek niet zo rijk, zodat werd besloten om in _plaats van Hadancourt

en Chars de ontsluitingen van Chavenqon (C) aan te doen om de Sables

de Cresnes te bemonsteren. Die ontsluiting werd ontdekt door Ferry van

Nieulande. Omdat _nabij Hadancourt veel verschillende _{ontsluitingen liggen}

waarbij weinig uitleg nodig is werd besloten de _groep te _splitsen.

Aan deze _exkursie', die Van U tot en met T april werd gehouden, namen déél: J.B.M. van Blokland, W* van den Bosch en echtgenote, J. _Buurman, fr.A. Deerenberg en. gezin, N. Dekker en Tf.H.W. Dekker-de Breet, J.E. vah deir

Bussen en gezin, WC Groeneveld sr., W. Groeneveld jr., H.J. Hopman"

1

en introducêe, A.C. Janse, M. Janse-Breeveld en _kinderen, H.P.J.

Keu--kelaar en gezin, J.J. de Klerk en introducêe, P. Haestrati' - en intro-,

ducêe, A. van Manen eu _echtgenote, F. van Nieulande en gezin, H. TT.

ïïijhuis, J.G. _{Nijhuis-Geldof} en _kinderen, R. _Petie, J.G.M. Raven

(exkur-sieleider). v. '

Het doel'van de exkursie was een overzicht te geven van de tertiaire afzettingen in het _{noordwestelijke} deel van het Bekken van Parijs.

Daartoe werden onder andere _{enkele, hij} VTKG-leden weinig

1+3

Bijna, iedereen kwam echter in Herouval terecht/ vaar het _profiel door

eerdere "bezoekers, zo vas ondergraVen dat we maar weer _weggingen. In

Boisgeloup (op de Mont de _Magny tfen zuidoosten van Gisors) was de _groep

veer kompleet. Hier _{zijn fossielloze afzettingen} uit het _Yprésien en fossielrijke afzettingen uit het Ohder-Lutetien ontsloten. De _fossiellaag

bevindt zich onder een harde, overhangende kalkbank, zodat veel mensen

zich tevreden stelden met het verzamelen in een _puinhelling. Niet zonder

sukses, vant hier werden vier exemplaren van Rostellaria _{baylei gevonden.}

Met enkele deelnemers _ging ik daarna _nog naar Chaumont-en-Vexin'waar ook

Onder-Lutêtienafzettingen zijn ontsloten. T

e zeefden een forse _portie

door anderen _uitgehakt materiaal door en _daarbij werden veel leuke

fossielen _gevonden.

De vierde _{dag, maandag} T april, gingen we naar Chavenqon, waar meerdere

ontsluitingen werden bezocht. Het weer was _prima. Enkele _mensen, waaronder

ikzelfmoesten echter tegen de middag ai weg. De _{achterblijvers} deden

Auversr-sur-Oise _nog aan. Daar ligt de _type-sektie van de Sables d’Auvers

(Auversien).

Ik meen voor iedereen te kunnen _spreken, als ik konkludeer dat de exkursie

geslaagd mag worden genoemd. De sfeer was enorm goed en er werd

enthou-siast _{verzameld, terwijl} men veel _{belangstelling} voor de _{uiteenzettingen}

toonde. Ik wil de deélhemers danken voor hun enthousiasme en speciaal

Ko de Klerk voor de uitstekende _organisatie.

GORMEILLES-EN-PARISIS (Val d’Oise) carrière Lambert

Kaarten; Michelin kaart ₉₆ vouw 16; kaart 55 vouw 20

geologische kaarten: 1;80.000 Paris (U8) 1:50.000 L'Isle Adam

Literatuur:Pomerol en _Peugueur ‘(19TM

Cavelier (I96M

Laurentiaux _{(I96U) p.17-18}

Pomerol (1960) manüskript voor de _exkursiepids van het

geo-logisch kohgres in Parijs. Hierop is deze _beschrijving

hoofd-Zakelijk gebaseerd.

De _groeve is on werkdagen te bezoeken van 8.30 tot 11.30 uur en van 13.30

tot 16.30 uur.

Het _gaat hier om de _{belangrijkste} en in ieder _geval de _grootste

ontslui-ting van het Bekken van _Parijs. De vand is 100 meter hoog en het front

is een kilometer breed. Men wint hier _gips voor _{pleisterkalk,} mergels

voor cement (na menging met kalle uit' de _omgeving van *'antes) en zanden

voor wegverharding. Ze worden verder voor andere doeleinden _gebruikt.

De _groeve is te bereiken door de Nl82 te _volgen vanuit het noordwesten.

Over deze _weg doorkruist u Cormeilles en juist voor het verlaten van de stad draait u haar links de _Peg af _(die

gaat verderop onder een brug

door die _juist is _gebouwd in de bocht van de weg). Op de eerste _kruising

draait u naar rechts tot aan de ingang van de _groeve. Met een vergunning

kunt u dan afdalen in de groeve waarin het hele Ludien en Oligoceen zijn

ontsloten (zie profiel). De betreffende _vergunning kunt u aanvragen bij

Lambert Industries Usines de _{Cormeilles,Boite} Postal no 1,

Cormeilles-en-Parisis.

Van boven naar onder _zijn in deze _groeve te zien:

A.Boven-Eoceen (Bartonien): Ludien

-Marnes a _Pholadomya ludensis _(Merkels roet _{Pholadomya ludensis)}

_ ,

1.65 m (6 in profiel). Deze _{mergels zijn} in het midden _gipshoudend. In het

fossielrijke bovendeel komen veel eteenkernen voor van onder andere

l+u

afzetting is nu niet ontsloten.

-Troisième Masse du _Gypse (Derde gipsmassa) 2.55 m (T in profiel).

Deze bestaat uit _{suikerachtig gips} met afdrukken van 'zwaluwstaarten!

Uit deze _{afzettingen zijn geen} fossielen bekend. ïïu niet ontsloten.

-Marnes a Lucines (Mergels met Lucina) U.30 ra (8 in profiel).

Deze afzetting is niet te _zien, maar bestaat uit _mergels die meer of

minder _{gipseus zijn} met enkele _{impure tussenschakelingen} van

saccha-ride _{(suikerachtig) gips.} Hier _zijn vel debris met de ostracode

Cythe-ridea _{gesignaleerd.} Het _hogere deel van de _afzetting is wel te zien en

deze bestaat uit saccharide _gips met een bank vol afdrukken van

'zwa-luwstaarten' en een mergelige inschakeling met fossielen van Parvilu-cina inornata en ostracoden. De _{afzetting eindigt} met een kompakte, grijze mergel waarin_P. inornata en vele ostracoden voorkomen. Behalve deze _tweekleppige en ostracoden komen ook _visresten, foraminiferen

en oopones- van Ghana voor. Nu niet ontsloten.

-Deuxième Masse du _{Gypse (Tweede gipsmassa)} 5.60 ra (9 in _profiel).

Deze bestaat uit saccharide _pips in vele _laagjes met _{inschakelingen}

van merge]. ige of _{ijzerhoudende} debris en van 'zwaluwstaart'-indrukken.

De massa eindigt met een zwartige ijzerkorst, die misschien op

droog-vallen _wijst. Hierin werden enkele kaakfragmenten van zoogdieren _gevonden

Nu niet ontsloten.

-Marnes d'Entre-deux-Masses (MergelS tussen twee _gipsmassa's) U.95 ra

(10 in _profiel).

Deze afzetting vormt momenteel de. basis van de ontsluiting. Het _profiel

wordt steeds kleiner door dichtstorten met _afgegraven klei. De _laag

bestaat uit een afwisseling van zeer kompakte mergels, gipshoudende

mergels en laagjes van saccharide gips. Een enkel _mergelniveau leverde

een arme makrofauna van ostracoden, foraminiferen en Chara. In de _gips

werd een kaak van een zoogdier (Paleotherium) gevonden.

-Premère Masse du _Gypse (Eerste

gipsmassa) ongeveer 17 m (11 in

profiel).

Bestaat uit saccharide _gips net

een _ijzerkorst in de _top. De _laag

is slecht _{toegankelijk,} want _hij

wordt afgegraven in êên _etage.

De fauna is arm. Alleen enkele

zoogdierresten (Paleotherium, Anoplotherium) en een schub van

een krokodil werden _gevonden.

-Marnes bleues d'Argenteuil (Blauwe

mergels van Argenteüil) 9*35 n (12 in nrofiel).

Deze serie is vooral _mergelig,

bruingeel aan de basis, grijs in

't midden en grijs en groen in de

de onderste helft met

in-schakelingen van kleine bankjes

of zeer dunne laagjes die aips

be-vatten.De fauna is zeldzaam en in voorkomen _beperkt tot enkele bankjes

waarin kwarts voorkomt; een schu; van een krokodil;, otolieten, tanden en

andere visr_{esten, ostraooden, foraminiferen.. oogonen van} Chara en

>�5

-Marnes blanches de Pantin (Witte merkels van Pantin) 5.5T m (13'in profiel).

De basis is dolomitisch., verder komen _{-kalkige mergels} of _kleiige kalken

met zeer heldere tinten voor vaarin enkele _{gipsige bankjes} voorkomen.

De bovenste bank (1.60 m dik) is een opmerkelijk:'niveau (Marabet) waarin

enkele dunhe _laagjes vitte of bruine mergel voorkomen en die eindigt

met een ijzerkorst (droogvallen?). Slechts _Xiphodon aff. _gracile is

algemeen.

B. _{Oligoceen: Stampien}

-Argile verte de Romainville _(groene klei van Romainville) 6.90 m(IU

en 15 in profiel).

Men_-.ziet aan de basis de’C-laises (=leem) a Cyrènies'(d .75 m)9 die beginnen met een kompakte, bruingele mergel, waarin _aan de basis dunne laagjes kalkijzer oolieten voorkomen en _hoger laagjes met _{limonietpoeder.}

Sommige laagjes zijn bedekt met indrukken van Corbicula convexa. Daaron

vindt u een zeer dunne afwisseling (3 cm) van zwartig suikérgipg en

■

(tanden,

otolieten _oa van Amya munieri). De _merkels die volgen zijn grijs en

lladerig. Zij wisselen af met vele _{lagen grijze gips.} In de _top verdwijnen

de _gipslaagjes en _{zijn sommige} niveau's fossielrijk:

Psammobia plana, Pirenella plicata,

_

ostracoden. Een niveau van groene

en grijze klei (0.1+5 in) bevestigt de _overgang naar de groene klei

sensu stricto die 3-m dik is. Deze is _{vrij 'massief} en de makrofauna

(Modiola augusta, Psammobia plana, Sinodia suborticularis ,

ostracoden, foraminiferen. Chara) is vooral in de _{niet gelaafde} (?)

delen te vinden. Naar de _{top kondigt} een _{fijne inschakeling} van

groe-nige kalkmergei het brakker worden aan. Dat manifesteert zich ook in

het volgende niveau, de 'Bande Blanche' (vitte band) die Ö.30-0.U5 m

dik is en bestaat uit een _kleiige kalk met Chara en steenkernen van

poel-slakken: _{Lymaea gr. pyramidalis-longiscata,} ostracoden en enkele

fora-miniferen. _Daarop keert de groene klei terug gevolgd door een niéuwe laag van witte kalkmergel (0.10 m dik. Bande Blanche _supêreure). Deze

besluiten het bovendeel Van de _{groene klei,} waarin zeer weinig fossielen voorkomen.

-Caillasses _{d'Orgemont 2.15} m (1 6 in het profiel). f

Deze beginnen met een saccharide gips (0.70 m) doorkruist met dunne

grijsgroene kleiige lensjes waarop een 'afwisselende serie volgt van sui-kergips en bruinviolette of _grijze klei.'Het _gips

en wordt _vervangen door grijsbruine, hardenkalktegels die afwisselen met

kleiige (alleen in _{de.top), '}

De fauna ie zeer arm en bevat onder andere visresten en Chara. in

klei-ige niveau^. V- ■•••••■

-Calcaire de .Eannois (Kalk van. Fannoir) 2.80 m (16 in het _profiel)-. >•*. Beginnend met een dunne bank ■'ran gelige, zandige mergel,toont -het

onder-ste _{gedeelte 1}twee ka.lkniveau--.idie afwisselen met zandige mergels.

Het _geheel is zeer fossielrijk;met onder andere Sinodia

suborbicula-ris, Cardium _gr. raulini, Corbula _subpisum, Tellina, Lucina, Pirenella

plicata, Cerithiidae, Turritella, Magalotylus crassatinus _(een rijke

fauna, maar middelmatig gekonserveerd), de top is vooral _mergelig en

hierin _{verschijnt opnieuw-} Corbicula convexa,

Psammobia _plana, vooral

Corbula subpisum is zeer algemeen, terwijl Sinodia en de Gerithiidae

achteruit gaan. Ook andere soorten komen _voor, zoals Donax, Natica

In deze kalk komen ook otólieten, tanden en andere resten van vissen

(Amya munieri) voor, scharen van kreeftachtigen, zeepokken, serpuliden

en enkele Chara. Veel ostracoden en . De fauna in de harde

kalk is _goed te' verzamelen. In de _{mergelige top zijn} de fossielen pappig.

-Marnes a Huitres (Mergels met oesters) 3.60 m (17 in het profiel).

Deze afzetting wordt bovenal _gekenmerkt door het verschijnen van oesters:

direkt komt Crassostrea _{longirostris voor,} die vooral is beperkt tot

de _basis, en daarboven C. cyathula, die tot in de _{volgende afzettingen}

voorkomt. De _overgang met de _{onderliggende} Calcaire de Fannois is

onmerk-baar: de oester _C. longirostris verschijnt bovenop de laatste _mergels

van de Calcaire de Sannois zonder dat de rest van de fauna verandert. In deze afzetting zijn drie eenheden te onderscheiden: aan de basis de

'Marnes _a Huitres inferieures1 ,

die _beginnen met een vooral kalkige

afzetting met Crassostrea _longirostris en de fauna met Corbicula

con-vexe, waarop de _mergels met C. _{cyathula volgen,} waarin ook serpula's,

scharen van _{kreeftachtigen, zeepokken} en slechte indrukken van

mollus-ken voorkomen. _Daarop volgt een dikke, zeer _fossielrijke kalkbank

met onder andere_{_C. cyathula,} vele tweekleppige, Pirenella monilifera,

Tympanotonos conjunctus, zeepokken, serpuliden etc.

In het middendeel ligt de. _Plaquette a Hydrohies', die een korte, brakke

periode aangeeft. Hierin _zijn afdrukken van Hydrobia sandbergeri te vinden

die in het _hierop volgende, mergelige niveau samen voorkomt met Lenti-dium, foraminiferen en ostracoden. In het "bovenste deel _volgen de

'Marnes a Huitres supérieures' die beginnen met een dikke kalkbank waarin

een rijke fauna voorkomt met indrukken van mollusken, serpuliden, zee-pokken, scharen van _{kreeftachtigen.} De serie wordt dan _mergelig met

daarin, banken van de oester C._cyathula en indrukken van Corbula

sub-pisum, Modiola, Lucinidae, otolieten, vistanden, bryozoën,

slangster-ren, ostracoden etc.

-Argile a Corbules de _Frépillon (Klei van _Frêpillon met Corbula) 1.30 m.

Deze _afzetting vormt een overgang in sedimenten en fauna tussen de

onder-en _{bovenliggende laag.} De fauna bevat _goed bewaarde _mollusken, die

een lichte _verzoeting laten zien in de basis. In de _{mergelige afzettingen}

komt een fauna voor, die vrijwel is beperkt tot Crassostreacyathula.

Sinodia suborbicularis, Corbula subpisum, Lentidium, terwijl de fauna

:in de _hogere zandige kleien neer marien is met serpuliden, foraminiferen, ostracoden, zeepokken etc.

-Sables et Gres de Cormeilles (Sables de Fontainebleau inférieur) ongeveer

10 meter (18 in het _profiel). (Zanden en zandsteen van Cormeilles,

Onderste Zanden van Fontainebleau).

Deze _afzetting is vooral _{detritisch, nog} iets _kleiig in de basis, waarin ribben van Halitherium voorkomen en ook enkele rolsteentjes, en bestaat hoofdzakelijk uit _wittige of gelige zanden met holten en vloertjes

met in de _top ook verharde _fosiellagen. Deze holten _tonen, naast de _fauna,

aan dat we hier te maken hebbenmet een strandafzetting. De fauna is .

gevarieerd maar slechts als oplossingsholten bewaard. Hierin komen

onder andere voor: Lentidium nitidum, Corbula subpisum, Corbula

henckelusi-ana. Tellina nysti, Psammobia _plana, Psammobia _{stampinensis,} Callista

splendida, Parvicardium scobinula, Laevicardiumtenuisulcatum,

Lucina

thierense, Arca _pretiosa, Arca cf. decussat

a, Arca sandbergeri, Bayania

semidecussata, Tympanotonos labyrinthus

, Ptychopotamidum subcinctus,

Cominella _gossardi etc. In de zanden _zijn ook veel _graafgangen te zien.

-Sables et argiles supérieurs (Sables de Fontainebleau _supérieur) ongeveer

35 m (18 in het _profiel). (Bovenste zanden en kleien van de Zanden

van Fontainebleau).

Deze _{afzettingen beginnen} aan de basis met een band van vuursteenrol-steentjes die _{onregelmatig zijn} verspreid. Deze _verspeelde stenen vormen

de basis van een nieuwe serie detritische afzettingen met fijne,

grijs-groene zanden, die iets _{kleiig zijn, terwijl} in de rest van deze

afzet-tingen zeldzaam verspreide rolstenen voorkomen (k-5 meter). Deze zanden

47

waarin’zeer kleine _{kalkkorreltjes} voorkomen. _{(1.10-1.30 cm).} Na een _kleiig

zand van geringe dikte wordt het geheel weer detritiséh met _grijs zand

waarin oker- en bloedkleuhige vlekken voorkomen, te zien over} een dikte

van 20 tot 30 meter. Deze serié is _{sedimentologisch nog} niet.onderzocht

en er _zijn geen fossieleii uit bekend»

■--Meulières de _Montmorency (?) 2-3 m (19 ih _profiel).

De basis van dezé afzetting en het kontakt met de Sables de

Fóntaine-bleau is niet ontsloten. Ken vindt echter veel blokken hiervan in het

hellingpuin. Vaak komen in deze blokken fossielen voor, namelijk

Pota-mides lamarcki, _{Lymnaea inflata,} L. _cylindrica etc. _{' i}

-Op deze _{afzetting volgt nog} een laagje lóss. ;,i

VILLIERS-SAINT-FREDERIC (Yvelines)

Literatuur:Pomerol en Feugueür (197*0» _p.135

Letolle 195U

Kaarten: Michelin kaart ₉₆ vouw lU, kaart 60 vouV 9

Geologische kaart 1:80.000 blad tj.

De _ontsluiting is te vinden door de _N191 te _volgeh vanuit het zuiden.

Op de _kruising met de _weg van Villiers naai* Cressay rijdt u langzaam

verder tot de _weg naar links buigt. Daar begint een pad, dat naar noord-oostelijke richting loopt. Dat _rijdt u op en u rijdt door tot u links

een stortplaats van vuilnis ziet. Hier is ook een grasveldje vaar

vol-doende _plaats is om de auto te parkeren. Als u even doorloopt ziet u

de _{spoorweginsnijding.Daarin} is wel een profiel te zien, maar verzamelen

is door de vele _passerende treinen _{erg lastig.} Als u terugloopt naar

het _grasveldje ziet u rechts naast de stortplaats bomen en struiken.

Daartussen' _liggen de verschillende _{ontsluitingen} in Lütétièn III, IV en V.

Laten we helemaal onderin het bos beginnen. Daar is een aantal _diepe

kuilen te _vinden, die het doen _lijkeh of hier _onlangs enkele bommen zijn ingeslageh. Maar niets Van dat • Hier zijn gewoon wat fossieltjes te vinden

én er is door verzamelaars flink op los gespit. Het is hier wel _nodig

om samen met enkele andere personen te graven, want de bovenlaag (eerder

omgespit materiaal) is dik. Het

_spitten

beloond. t)e fauna van de glauconi ethoudende kalk'is zeer sóor'ténrijk en geheel vergelijkbaar met die van hetzelfde niveau in de _nabijgelegen

groeve van Grignon. In de meeste gaten is het Lutêtien III ontsloten. In de

hoogste putten is echter al het niveau met Campanile en ook dé basis van

het Lutêtien IV ontsloten. Kellingopwaarts zijn nog diverse putjes, die

ieder in verschillende niveau's _liggen, zodat langs het hele _profiel kan

worden gemonsterd. Ik zou vooral het _putje bovenin de wei Villen aanbevelen

Daar is de horizon met Lithocardium aviculare 'ontsloten (Lutêtien IV).

In het bosje links daarvan is in een _{diep gat} Lutêtien V te verzamelen.

In deze _afzettingen komen veel soorten voor die in een milieu met lager zoutgehalte moeten hebben geleefd. ;i ió _■;

U8

Op bijgaande,tekening zijn van boven naar onder de vol-gende niveaus te zien:

-bodem;

-brokkelige kalk, fossielloos;

-harde kalk met _Sigmesalia, Batillaria etc.;

-steriel zand;

-fijnkorrelige, vitte kalk met Lithocardium _aviculare,

Vermicular ia conica en vele andere mollusken;

-steriel zand; .

-kalkig zand met _{Terebratula, Chama calcarata,} Orbitolites

complanatus;

-zandige

-vrij harde, witte, zandige kalk;

-glauconiethoudende, melige kalk met _{Campanile giganteum,}

zeer fossielrijk;

-glauconiethoudende, meraelig-zandige kalk, gelig, met

Ampullospira hybrida, weinig fossielhoudend.

VIGNY (Val d’Oise)

Literatuur: Pomerol en Feugueur (197*+)» p. 90-93

Abrard (1950). p. 329-332;

Laurentiaux (196*+), _p. 1**-l6.

Kaarten: Michelin kaart 96 vouv *+; kaart 55 vouw 19

Geologische kaart 1:50.000 Pontoise _{(XXII-13.)*j,}

Vanuit Pontoise neemt u de NI** _richting Rouen. U volgt deze route tot

de _kruising met de _Dl69, een kilometer ten noorden van Vigny. U _rijdt

zo oveh het _platform van de Vexin,dat in het oosten bestaat uit

Barto-nien en in het westen uit Lutêtien. Het _platform is _afgedekt met een

dunne _laag kwartaire löss. In het _{zuidoosten ligt} de _oligocene

restheu-vel van Hantil (+180 m). In het _{noorden, langs} de vallei van de Viosne

ligt de _oligocene restheuvel van Cormeilles-en-Vexin.Dit platform wordt

in het noordoosten doorsneden door de synclinale vallei van de Viosne en

in het zuidwesten door de anticlinale vallei van de Aubette waarin we nu

afdalen naar Vigny. In het talud ziet u achtereenvolgens ontsloten:

Lutêtienkalk, soms de Zanden van Cuise, de _kleien van het Sparnacien en het

Krijt (Fenonien). U _rijdt het _{dorp door,} de D1Ö9 volgend over een

kilo-meter _{richting Longuesse.} U ziet dan een Kleine ontsluiting aan de

linker-kant van de _weg en 150 m verder de _toegangsweg van de _groeve van _Vigny,

waarin op fraaie wijze het kontakt tussen _{Boven-Krijt (Caimanien)} en een rifkalk te zien is. Die rifkalk is de _enige in het Tertiair van het Bekken

van Parijs, een organogene kalk uit hét Dano-Montien, hier in diverse

facies ontwikkeld.

v ■ r . ?

In de eerste _ontsluiting (l) ziet u het kontakt tussen het verweerde

Krijt en de _zandige kalk van het Montien. een _organogenekalk, waaraan

de hierin massaal voorkomende _kalkalgen (die gaaf zijn of _gerold) een pisolitisch karakter geven. (Een pisoliet is een oöliet ongeveer ter

grootte van een erwt. En een oöliet is weer een rond stukje gesteente,

dat door chemische accretie is _gegroeid, meestal is deze van kalk).

De hier ontsloten 'Calcaire _{pisolithioue’} is echter een uit fossielresten

opgebouwde, verharde kalk en de term 'pisolithique' is niet _juist, omdat

het _geen concreties _van chemische _oorsprong betreft.

Als u nu enkele tientallen meters teruggaat en het bos over een voetpad

binnenloopt, bereikt u een proevetje mot witte kalk en rolstenen van

vuursteen (bij S), waarin u _{Magas pumillus} (een terebratulide

U9

(een belemniet) kunt verzamelen. (Omdat dit _groevetje op het moment door

een hek is _afgesloten, is het alleen via de _{grote groeve} bereikbaar.

De betreffende _afzetting is ook _bij S in de _{grote groeve} te zien.

Als u naar _{Vigny gaat,} is een bezoek aan de _grote groeve in _exploitatie

voldoende, maar voör een meer gedetailleerde bestudering van de

verschil-lende facies is het aan te raden om ook de meer _{oostelijk, langs} de _weg

naar Longuesse, gelegen ontsluitinkjes te bezoeken. De kalken _zijn

afkom-stig van riffen en hun _{afzetting tegen} een paleoreliëf van Krijtkalken

heeft vaak doen _geloven, dat ze niets meer waren dan een laterale

over-gang van het Krijt. Hier is ook het _'principe van _{superpositie'(dat} afzettingen ten _opzichte van elkaar _zijn te dateren door hun positie

ten _opzichte van elkaar) niet _goed toe te _passen, omdat dit een afzetting

betreft die _op een oud reliëf is _gevormd, waarin de _{onregelmatigheden}

van het _{Krijt, goed; passen.} Om deze reden kunnen de kalken soms in

ver-tikaal rkontakt met elkaar _staan, zoals te zien is in een deel van de

gro-te groeve (C) en _langs de _weg (l). In de 'Calcaire _{pisolithique'} kunt

u brokken Krijt vinden _(bij E) maar het betreft hier afstorting van een

steile kust tijdens het Montien op dezelfde wijze als aan de _huidige

Kanaalkust. In de noordoosthoek van de _groeve kunt u Krijt _zien, dat

op-nieuw is _{afgezet op} de 'Calcaire _{pisolithique'} (bij G). Het betreft daar

afglijdingen uit het Kwartair: het _Krijt verliest _{zijn oorspronkelijke}

struktuur en toont een breccieus uiterlijk. De brokken werden _verplaatst en

weer afgezet op de kalk met een kontaktzone van verbrijzelde en

geoxi-deerde kalk. Als u die vergelijkt met het Krijt links van het hoofdfront

(bij S), dan _begrijpt u dat het hier twee verschillende facies betreft.

Als u zo de verschillende _{ontsluitingen bekijkt,} ziet u alle asnekten

van een rifafzetting: niveaus met rolstenen van vuursteen die op het

kontakt met het _Krijt werden heen- en weergerold, debriskalk met

kor-sten van CaCo-, kalken met indrukken van grote mollusken _(Campanile,

Nautilus) en _{opeengestapelde kalkalgen} in _{lagen (Lithothamnion)} en

stekels van zeeëgels, _afkomstig van het genus Cidaris _(bij D) en

kolo-nies van koralen (bij 1» _en

50

Zij tonen _aan, dat het hier _afzettingen

betreft

Tertiair _{(Dano/’*ontien),} ondanks het feit dat hier koralen leefden, die

al _tijdens het Mesozoikuxn voorkwamen.

In kontakt met het _Krijt en de _organogene kalk (of verplaatst in het

rif) is een speciale facies van Krijtkalk te zien. Deze kalk is _geel

en harder dan de andere kalk. Het _oppervlak is _geperforeerd door

rots-boorders

, *Lithophaginae', waarvan

de holten later zijn opgevuld met

kalk. Dit zijn de resten van een littoraal platform of van de zeebodem

(hardgrond) en is te zien _op meerdere _{punten (C,F)., waarop weer, op} de

bodem van de _{groeve (F),} een afzetting van _gerolde vuurstenen in cement

van organogene kalk rust. A ■ >

Tenslotte is in de zuidoosthoek van de groeve (bij K) een

speudo-anti-clinaal te _zien, die in _{werkelijkheid} is _geVohmd door de _afzetting van

rifkalken _tegen een hoger punt van het Krijt (nu verdwenen), wat

gebeur-de in een puinkegel.

HADANCOURT (Oise)

Kaarten: Michelin kaart ₉₆ vouw h

, kaart 55 vouw 19

Literatuur: Morellet _p- 102

Morèllet _{(193^) soortenlijst.}

Vanuit Hagny-en-Vexin neemt u de _D86-D153 die voert naar het noordoosten.

Bij Hadancourt _gaat u rechtsaf, het _dorp door en dan kómt u bij een

drie-sprong van paden waar een monument staat. Aan de _linkerzijde tussen twee

paden kan een gat worden _gegraven in de Sables de Cresnes (Marinêsien), een,strandafzetting die grotendeels steriel _is, maar plaatselijk

fossiel-houdende lenzen bevat»

■'Je

Een _{geschikte zeefplaats} is de beek _bij Bachaumont-Lavilletertre (Oise),

kaart 96 vouw U, kaart 55 vouw 19*

HEROUVAL (Oise)

Literatuur Pomerol et _Feugueur (19T*+) P. 88

Feugueur (1951)

Kaarten: Michelin kaart ₅₅ vouw

19-Vanuit Gisors neemt u de PI₅ tot op de Kont de _{Magny, ongeveer} 500

meter voor u de _{top bereikt} slaat u rechtsaf een smal pad in, richting

Herouval. In deze plaats, onder in, het

dal, draait u af naar het

noord-westen tot u een open zandgroeve bereikt. Hier _zijn de bovenste zanden

van het _Cuisien, de Zanden van Herouval, ontsloten. In deze zandèh komt

een fauna voor met al veel soorten die _typisch voor het Lutêtien bekend

zijn. In deze _ontsluiting is ook een niveau ontsloten met haaietahdéh.

In het Bekken van _Parijs zijn slechts op weinig plaatsen dergelijke

ni-veaus _aanwezig. De mollusken _{zijn vrij lastig} te verzamelen in het zand.

Droog weer is het beste. Er zijn wel enkele _gravers voor nodig om deze

51

Op bijgaande tekening zijn van boven naar onder de vol-gende niveaus te zien:

-glauconiethoudende, kalkige zanden met Nummulites

laevigatus en mollusken, bovenin kalkrijker en met

harde _{kalkconcreties;}

-een laagje met kleine vuursteenrolsteentjes en

haaie-t ander. (Lamna);

-steriele, gele kvartszanden;

-een klei met krimpscheuren, opgevuld met _zand,

-niveau met kalkzanden waarin Turritella solanderi en Nummulites _planulatus;

—gelige kvartszanden met Venericardia _planicosta

sues-sonensis en Crassatella _{thallavignesi;}

-fijnkorrelige, gele kvartszanden zonder fossielen.

CRAVENÇON (A) (Oise)

, •••/—• j ' • • "

.

Kaarten: Michelinkaart 55 vouw 19» kaart 96 vouv

. *■: Geologische kaart i:80.Ö00 hlad Beauvais 32 Literatuur: Pomerol et _Feugueur (197M p* 89-90

Morellet (19U8) p. 110

Feugueur (1953)

P>152-155-Vanuit de vorige ontsluiting gaat u naar Keuilly. Daar neemt

u de linkerweg, de D3, richting

Monneville. _Op de _krpisirig met de _weg van La Villetertre naar Chavencjon, ter hoogte van paaltje

111, vindt u aan de westzijde

van de weg, in de akkers de

fossielen van de basis van het

Auversien.IJa het _ploegen is hier

natuurlijk het meest te vinden.

Men vindt onder meer: Chama turgidula, Venericardia sulcata, Turritella sulcifera, Rimella labrosa, Clavilithes _parisiensis, alle afkomstig uit een niveau

van 1 tot 2 meter dik, gelegen

op de mergels van Lutetiensuperi-eur (Lut. V).(Horizon de Mont

Saint-Harin). In de akkers is de

fauna _gemengd met fossielen uit een jonger niveau vaaruit onder andere Tivelina stritula, Ampullina parisiensis, Sycostoma bulbus, Bicorbula

gallica, Dentalium _{grande, Calyptraea} aperta voorkomen.

Van hieruit kunt u Chavenqon (B) eenvoudig bereiken, maar daartoe moet

u even terugrijden naar de _{vorige kruising.}

CHAVENÇON (B) (Oise)

Kaarten: Michelin kaart 55 vouv 19, kaart ₉₆ vouw 5

Geologische kaart 1:80.000 blad Beauvais (32)

Literatuur: Fomerol et Feugueur (197^) p. 89-90, lokatie 12

Morellet _p. 113 bevat een _soortenlijst

Lorenz en Pomerol (1965)

52

Vanaf de D3 neemt u de _afslag naar Chavenqon, zodat u het dorp vanuit

het vesten benadert. Deze weg maakt _op een gegeven moment een scherpe

bocht naar rechts. U moet nu op de afslagen gaan letten: de eerste

is een oprit naar een boerderij, maar de volgende afslag aan de

rechter-zijde gaat met een _scherpe bocht _{hellingafwaarts.} De weg gaat over in een zandpad dat in zuidelijke richting loopt. Dit _pad volgt u, de beek

over, tot u bij de eerste bomen komt. Van hieruit ziet u rechts, in de

akkers, een vat _hogere rug lopen. Deze _verdvijnt in _{westelijke richting}

en gaat over in een _insnijding. De rug is eenvoudig te bereiken door

langs de zoom van de akker te _lopen. In de akkers tussen de _rug en de insnijding liggen veel losse _schelpen-, zoals _{Chama, Ampullina,}

Venericar-dia, Anomia .etc. In de _insnijding is tiet _niveau, waaruit de mollusken

komen, ontsloten. De _{groenige en "bruinige zandige mergels bevatten een}

fraai _{gekonserveerde} fauna uit het

_Ludien,

tri-carinatus forma vouastensis, Batillaria echidnoides pleurotomoides forma

rustica, Ampullina parisiensis, Calyptraea aperta, Anomia psamatheis,

Venericardia sulcata sulcata, Crassatella _desmaresti, Chama turgidula,

Ficusocorbula ficus, Cosbula, Caryocorbula aulacophora en andere soorten, terwijl natuurlijk ook niet-mollusken voorkomen zoals otolieten. In de

insnijding groeien trouwens fraaie orchideeën.

CHAVENÇON (C) (Oise)

Kaarten: Michelin kaart 96 voutf k, kaart 55 vouw 19

Geologische kaart V.. \ Beauvais (32)

Literatuur: Abrard ₍₁₉₂₅₎

De _ontsluiting is te bereiken door vanaf de D3 de _afslag naar Chavenqon te

nemen» Ka zo’n 300 meter slaat u rechtsaf een onverhard _pad in. Dat voert

u een kOO meter de velden in _,vaar u een kleine zandgroeve bereikt, die

al _gedeeltelijk is _{dichtgestort.} Kier _zijn de Sables de Cresnes (Mari-nesien) ontsloten. _Volgens meerdere auteurs _zijn deze zanden ’n _typische

strandafzetting Volgens mij klopt dat niet: onderin de _ontsluiting komen

veel kleiige, lagen en graafgangen voor, bovenin zijn de zanden scheef

gelaagd (grootschalige stroomribbels) met _rolsteentjes van kalk en

vuursteen. Daartussen komen veel schelnen voor. Bovenin komt _fijnkorrelig

zand voor. De _afzetting is _typisch voor een _ondiep marien _milieu, maar

niet op een strand _gevormd. De _schelpen die _gevonden werden _zijn onder

andere: Venericardia _sulcata, Arca _{biangula, Nystia polita, Bayania}

hordacea forma _ruellensis, Potamides tricarinatus forma _arenularius,

Melongena minax, Athleta athleta en een oester: Ostrea dorsata. _Volgens

.Pomtrol én _{Feugueur (19Tk)} leefde deze oester _mogelijk vast _op de steel

van waterplanten of _op de luchtwortels van mangroven.

Literatuur

-Abrard, R., 1925» Faune des sables de Chars, de _Cresnes, de Marines et du Ruel.-Buïl. Soc. Gëol. Fr.

, (1+) XXV, 15-32

-Abrard, R., 1950. _{Geologie régionale} du Bassin de Paris. Paris _(Payot)

397

PP--Blondeau, A., 1925» Le Lu'-_~+ien

du Bassin de Paris. Paris (These) -Blohdeau, A.,et al., 1965- _{Stratigraphie} du _Paleogéne du Bassin de .Paris en relation avèc les bassins avoisinants. -Buil. Soc. Geol. _Fr.,

(7) VII: 200-222

-Cavelier, C., 196L. L'pligocene inferieur du Bassin de Paris, in:

Colloque sur le Paleogéne. -Hem. du B.R.G.M.

, 28: 65-73

53

Argenteuil (Seine-et-9ise). In: Colloaue sur le _{Palêogêne.-Me. du-B*R.G.!'.,}

28: _75-123-

_j

. V

-Feugueur^,L.»'t951• Sur 1'Yprêsien des bassins francais et _beige, et

1'age des Satsles d'Aeltre. -Buil. Soc. beige de _Geol., de Palêont* et

d'Hydrol.,

LX:216-v

.

/’óuov-;*

'

-Feugueur., L., 1953* Sur i’horizon de Mont-Saint-Martin a Chavenqon (Oise).

C.R. somm. Soc. Qeol. Fr.: _152-155

-Laurentiaux, D., I96U. Geologists' Association Easter field _meeting 196U. ”The Tertiairy Paris Basin” (25-31 March 196*+). Illustrated Summary

Programme. 3T pp. ’•

--Lêtolle, R., Le _{gisement.de Grignon.} Etude des conditions de _depot.

Paris _(Dipl,. Et. _Sup.)

’

~

-Lorenz, J. _{& Pomerol, C., 1965.} Etude _{sédimentologique} et

micropaléon-tologique des marno-calcaires de _{Ducy, Saint-Ouen,} et- des marnes a Pholadomya ludensis dans le Bartonien du Bassin de Paris. -Buil. Soc.

Geol. _{Fr., (7) 711:292-295 -i' -:}

-Morellet, L.,& J.

, 193^+.

Le _Bartonien; de Hadancourt-le-Haut-Clocher

(Oise). -Buil. Museum Eist. Rat., (2)VI: IL7-.IU9

-Morellet, L. & _J., Le Bartonien du Bassin de Paris.Mem. Carte Geol.

Fr,. Orlêans (B.P.G.M»), VIII+U3L pp. (zeer belangrijk, bevat veel

soorten-lijsten)

_,

_:

_,

2

-Perier, S., Contribution al'étude du Ludien du Bassin de Parië.

La faune des marnes a Pholadomya ludensis

-Pomerol, C. 4 _{Feugueur, L.,} Bassin de Paris. Ile-de-France. _Pays de _Bray. Guides _{Geologiques Regionaux.} Paris _(Masson), 2e ed.

,

216 _pp.