Lessen 21ste eeuw, 03/03/2008
LEVEN TOT HET BITTERE EINDE ?
EUTHANASIE BIJ PERSONEN MET DEMENTIE Chris GASTMANS
Het aantal mensen met dementie zal de komende jaren fors stijgen. Dit heeft grote implicaties voor de samenleving. Mensen met dementie zijn bij voortschrijding van de ziekte aangewezen op anderen: familie, vrienden, professionele hulpverleners. Er zijn mensen die zelf hun stervensmoment willen bepalen als zij dement zouden worden. Zij vinden het verval van persoonlijkheid waarmee dementie gepaard gaat, ontluisterend en voor zichzelf onaanvaardbaar. Sommigen denken in dit verband aan euthanasie als mogelijkheid om de totale aftakeling te vermijden.
In België en Nederland is euthanasie sinds 2002 bij een aantal patiëntencategorieën wettelijk toegelaten, mits de toepassing van strikte zorgvuldigheidscriteria. Euthanasie wordt in de Belgische en Nederlandse wetgeving gedefinieerd als het levensbeëindigend handelen door iemand anders dan de patiënt, op diens verzoek. Euthanasie bij personen met dementie is overeenkomstig de Belgische euthanasiewet niet toegelaten. In de Belgische Senaat werden wetsvoorstellen ingediend om de bestaande euthanasiewet uit te breiden in de richting van personen met dementie. In Nederland daarentegen is euthanasie bij personen met dementie wel mogelijk op basis van een voorafgaande wilsverklaring met euthanasieverzoek, maar over de implementatie ervan bestaat discussie.
In deze les wordt een antwoord geformuleerd op de vraag wat het meest menselijk mogelijke is met betrekking tot euthanasie bij personen met dementie. Vooreerst wordt een bondig overzicht gegeven van de stand van zaken omtrent (zorg voor personen met) dementie. Vervolgens worden een aantal ervaringen inzake euthanasie bij personen met dementie beschreven. Tegen deze achtergrond worden enkele waarden geïdentificeerd die bij de ethische evaluatie van euthanasie in overweging moeten worden genomen. Ten slotte wordt een waardeafweging gemaakt en worden enkele aanbevelingen voor de zorgpraktijk geformuleerd.
In deze les tonen we aan dat de zorg voor een menswaardig levenseinde van mensen met dementie geen op zichzelf staand gegeven is. Zo hangt bijvoorbeeld de visie op euthanasie bij personen met dementie samen met onze kijk op de menselijke persoon en op de plaats van autonomie in het leven van mensen. Bovendien kadert het euthanasievraagstuk binnen de globale aanpak van andere medische beslissingen omtrent het levenseinde, waaronder pijnbestrijding en afbouw van levensverlengende medische behandelingen. In elk geval is verdere ethische analyse nodig, niet alleen omwille van de groeiende prevalentie van dementie, maar vooral omwille van discriminerende attitudes ten aanzien van personen met dementie en de mogelijke invloed hiervan op het debat inzake de betaalbaarheid van de zorg in onze samenleving. Het brede publiek moet bij deze oefening maximaal worden betrokken. Zo niet, dan dreigen mensen op basis van simplistische en tendentieuze informatie zich ondubbelzinnig voor of tegen te positioneren.
Lesinhoud
Stand van zaken Prevalentie Ziektediagnostiek Zorggerichte diagnostiek
Behandeling van pijn en palliatieve zorg Psychosociale beleving
Ervaringen met euthanasie bij personen met dementie in Nederland Voorafgaande wilsverklaringen met euthanasieverzoek
Euthanasie bij personen met dementie met een voorafgaande wilsverklaring met euthanasieverzoek Attitudes ten aanzien van euthanasie bij personen met dementie
Fundamentele waardeopties
Waardigheid van de persoon met dementie Autonomie in verbondenheid
Kwaliteit van leven Zorg
Voorafgaande wilsverklaringen
Voorafgaande wilsverklaringen inzake zorg omtrent het levenseinde Voorafgaande wilsverklaringen met euthanasieverzoek
Een ethische afweging
Accurate en tijdige diagnose Belevingsgerichte zorg Aandacht voor de naasten Een palliatieve zorgbenadering Verzorgingsinstellingen
Examenvragen
− Beschrijf de fundamentele waardeopties die ons toelaten een ethische visie inzake euthanasie bij personen met dementie te ontwikkelen.
− Bespreek de voorafgaandelijke wilsverklaringen in de context van euthanasie bij personen met
dementie.
