H5,4

H. 5, par.4, 5 en 6

+ H. 6, par. 1 en 2

Hydrologische kringloop

condensatie, neerslag en afstroming

• - Korte kringloop: verdamping, condensatie, neerslag, afstroming naar zee

• - Lange kringloop: ook opslag van water in sneeuw en ijs

Motor voor de kringloop: de zon

de vorming van landschappen

- Transport en neerleggen van verweerd materiaal

- Bevriezing van water

Begrippen

Koolstofkringloop

• Uitwisseling van koolstof (C) tussen reservoirs in verschillende sferen (atmosfeer, lithosfeer, hydrosfeer en biosfeer)

>>>Uitwisseling van koolstof:

Door omzettingen van ene reservoir naar andere reservoir

Belang koolstofkringloop

• Alle levensvormen zijn afhankelijk van koolstof (ademhaling, voeding,….)

Klimaatverandering

• Klimaatfactoren veranderen, dus ook het klimaat verandert

Natuurlijke mondiale klimaatverandering ontstaat door verandering van de

hoofdfactoren: stralingsbalans, lucht-en

Klimaatverandering in het verleden

De laatste 2 miljoen jaar noem je het Kwartair Het Kwartair wordt onderverdeeld in het

pleistoceen (periode van de ijstijden) en het holoceen (de laatste 10.000 jaar)

Pleistoceen: ijstijden

Interglaciaal: tussenijstijd (relatief warme periode)

Holoceen

• De laatste 10.000 jaar is het relatief warm en nat...

Voornaamste oorzaken van

klimaatverandering in het pleistoceen

1: Verandering binnenkomende zonnestraling door relatie aarde- zon

- Baan van de aarde om de zon (ong. 95.000 jaar) - Hellingshoek van de aardas t.o.v. de zon (ong.

40.000 jaar)

- Tolbewegingen in de aardas (ong. 20.000 jaar) - Zonnevlekken (ong. 11 jaar) verschil in

2: As in atmosfeer door vulkaanerupties

3: Verandering van de verhouding land/zee door platentektoniek

4: Verandering van het albedo-effect

5: Stilvallen van de diepwaterpomp van oceanische circulatie

Versterkt broeikaseffect

• Klimaatverandering door invloed van de mens

Versterkt broeikaseffect

Meer uitstoot van broeikasgassen vergroot het natuurlijk broeikaseffect

Voornaamste broeikasgassen: CO2: koolstofdioxide

CH4: methaan

N2O: stikstofoxide

Ook CFK’s: chloorfluorkoolwaterstoffen (maar CFK’s zijn met name verantwoordelijk voor het gat in de ozonlaag)

Menselijke oorzaken

• Menselijke activiteiten leiden tot een toename van broeikasgassen, zoals:

- Verbranding van fossiele brandstoffen (olie, gas, kolen) - Ontbossing (waardoor minder CO2 kan worden

opgenomen)

- Bevolkingsgroei (denk ook aan toename van de landbouw en veeteelt)

- Stijging welvaart (meer energiegebruik en consumisme en mobiliteit)

Mogelijke gevolgen versterkt broeikaseffect

verschillen. Zie GB 217A/B) • Absolute zeespiegelstijging

• Verandering van klimaat> opschuiven van klimaatzones

• Verandering van weerselementen (zoals voor Caribisch gebied meer orkanen!)

Gat in de ozonlaag

• Invloed van de mens op de inkomende zonnestraling, met risico voor de gezondheid

• De ozonlaag bevindt zich op 15 tot 45 KM hoogte en heeft een hoge concentratie ozon (O3)

• De ozonlaag heeft een belangrijke functie voor de mens omdat UV straling voor een deel wordt

geabsorbeerd (UV- straling kan huidkanker en oogaandoeningen veroorzaken)

Gat in de ozonlaag

• Het gebruik van CFK’s leidt tot afbraak van ozon (in koelkasten, spuitbussen en

Gat in de ozonlaag

• 1985: ontdekking van het ‘gat in de ozonlaag’ • 1989: verbod op productie en gebruik CFK’s • 1989- toekomst: CFK’s zijn nog lang aanwezig

maar de ontwikkeling van het gat in de ozonlaag stabiliseert!

Landdegradatie

Bodem verliest vruchtbaarheid en daarmee economische waarde

Door:

- Intensief gebruik voor bv. Landbouw en bosbouw

- Snelle bevolkingsgroei: toenemend ruimtebeslag

Landdegradatie

Kwetsbaarheid voor landdegradatie verschilt per landschapszone

De voornaamste vormen van landdegradatie

(x3)

Versnelde bodemerosie Verwoestijning

Versnelde bodemerosie

• Verweringslaag wordt afgevoerd door

afstroming van regenwater of door wind, na het verdwijnen van de vegetatie

• Belangrijkste oorzaken: - Ontbossing

Verwoestijning (desertificatie)

woestijnen • Oorzaken:

- Periode van droogte

- Bevolkingsgroei met als gevolg:

overbeweiding, onzorgvuldige houtkap en onzorgvuldig gebruik van grondwater

Verzilting

Het zouter worden van de bodem waardoor landbouw onmogelijk wordt

Oorzaak: overvloedige irrigatie

Duurzaam landgebruik

• Het land bewerken volgens de hoogtelijnen • Windbrekers aanbrengen

• Braaklegging

• Overtollig irrigatiewater afvoeren (drainage) • Druppelirrigatie

Orkanen

• Zeer lage drukgebieden die ontstaan in de

tropische zone (in andere werelddelen ook wel tyfoons of cyclonen)

• Ontstaan boven warm (>27g C.) zeewater

Orkanen eindigen als ze boven land komen of als ze boven koud(er) zeewater komen: hierdoor is geen condensatiewarmte en ‘sterft’ de orkaan.

Natuurrampen en milieurampen

• Natuurramp: ramp veroorzaakt door

natuurkrachten (aardbeving, droogte, orkaan) >>> een natuurramp ontstaat meestal plotseling

• Milieuramp: verstoring van natuur door de mens (bodemerosie, versterkt broeikaseffect, gat in de ozonlaag)

>>>> het ontstaan is vaak een geleidelijke ontwikkeling

Niet altijd duidelijk

Het onderscheid tussen een natuurramp en een milieuramp is niet altijd duidelijk.

Menselijk handelen kan risico op natuurrampen vergroten

- Door houtkap ontstaan overstromingen

- Versterkt broeikaseffect leidt tot meer orkanen - ...

Relatie aantal slachtoffers en het

ontwikkelingspeil

• Hazard management: voorbereidingen op mogelijke rampen door burgers, bedrijven, overheid:

Hoe meer welvaart in een land, hoe meer mogelijkheden voor hazard management

Hazard management: de gewenste strategie

voorspellen van rampen. Hoe groot is de kans? Wat is de frequentie? Wanneer? Waar?

• Technische maatregelen: bouwvoorschriften, aanleg dijken, beplanten hellingen

• Voorbereiding van de bevolking: instructies, rampenplannen, rampenoefeningen..wanneer evacuatie, en waar naartoe???

Het succes van hazard management

- Welvaart

- Scholingsniveau

- Kwaliteit van de staat: corrupt? - Verschil in risicoperceptie