File Reference: 2.4.3.1
COPYRIGHT CLEARANCE COVER PAGE FOR COPIES MADE BY THE NORTH-WEST UNIVERSITY (NWU)
This material has been copied for educational use. It is not for resale and must not be redistributed.
KOPIEREGKLARING-DEKBLAD VIR KOPIEË GEMAAK DEUR DIE NOORDWES-UNIVERSITEIT (NWU)
Hierdie materiaal is vir opvoedkundige gebruik gereproduseer. Dit mag nie herverkoop of verder versprei word nie.
§ONDP..G • 25 DIE G.SNA.DlliIDDELS 1. ~nlcidi~ Die H.K. af deling Gees ·.vat deur die
is nog steeds Lie uitgepraat oar die geloof nie. In hierdie word gehandel oor die\oorsprong.van
~e
ge"1
"
~of
\by di~
Heilig~
die Werkmeester van die geloof is, die ~erking van die geloo~ Woord en die versterking van d.i.e seloof d.eur die sakramente. A.gtereenvolgens word a.an die .. o_~de gestel:
Die Godde like Werkmeester van
a.:. e
geloof(65).
Die Godde like we rkroi dde le van die geloof ('t:; b ../, 66, 68). Die Goddelike werkw;l'.;s~ van die geloof
(67).
2. Die Goddelike Werkmeester van die geloof
Op die v-raag: Waar korn die geloof vandac..n? is die antwoord: Va.~ die Heilige Gees.
Di t ie di:.s nie ui t cnsself nic. Uit ons eie hart kora daar baie ander dinge: haat owerspel, afgu,.""ls, too rn1 twyf el, he bsug, wa."111.oop - maa.r geen geloof nie.
Di t is oo!{ nie iets wat n mens van j ou ouers ontvang nie. n Mens se ouers kan vir jou baie di"lge gee en :lalaat: Voedsel, g~leerdheid, opvoedine, klere, TI motor, •n huis1 TI pla.."'..S - maa!" geen geloof nie. HuJ.le ~<:an (en meet!) ook: TI belangrike bydrae lewer om ons in die
vrese van die Here op te voed, maar c~e geloof self kan hulle ons nie
gee r...ie. Daar is wel soiets soos erfsonde, Maar daar is nie iets
soos erfgeloof of erfgenade nie.
Dis ook nie iets wat di.e kerk ans kan _gee nie, Die kcrk is wel die vsrgadering van die gelowiges ma.ar nie -die uitdee.ister van d..i.e geloof (of die genade - Rome) nie,
Waa-.c kom die geloof clan vandaa.:'.".?
Dis TI 2~.e van
G-£.<!...£.ri_e-enig
~· die oo:rvloedige Fontein ve~>'l alles wat goed is.Die geloof word by d.ie wedergeboorte deur die Heilige Gees in die hart -gewerk.
Inderdaad is daarvoor niks minder nie as ·n nuwe geboorte nodig. Om d.it kras uit +,e druk: Van nature is ons geestelike lyke. n Lyk kan nie self opstaan en loop en werk nie.
Maar God stuur sy Heilige Gees na hu.lle wat Hy tot die ewige lewe uitverkies het en die Gees wederbaar die dooie mens. Dit is soos die profesie va~ Esegi~l (37:1 v.v.) oar die doodsbeendere in die laagte. Toe hy op bevel van die Here oor hulle profeteer, het hulle le wen dig geword.
Die H.K. noem as bywyspleK. die locus classicus: Ef. 2:8 - "Want uit genade is ju.J.le gered, deur die geloof, en dit nie uit julleself nie:
dit is die gawe van God.''
Hier kan bygevoeg word 1 Kor. 12;3 - "Niemand ka...1 se dat Jesus die Here is ni e, behc..lwe deur die Heilige Gees •1
;
Hiermee 1/lrOrd die Humanisme by die wortel afgesny. Die Humanisme glo, na alles wat die mens verbrou het, nog steeds aan die inherente gaaf= heid van alle mense. Dit klink baie vriendelik·en beskaafd om te verklaar dat alle mense inherent goed is en dat die mens deur be=
skawing en opvoeding en kultivering homself van sy ellende kan verlos. Die Woord van God (en die ·geskiedenis !) leer die pynlike teendeel. Daarom is dit goed om dit maar skerp in te prent: Die gawe van die geloof word deur God alleen aan sy ui tverkorenes langs die weg van
wedergeboorte uit die sondedood deur die Heilige Gees geskenk -en nie deur besb~.w ing, opvoeding of iets anders nie.
3. &ie Goddelike werkr:riddele van die geloof 3.1 Die verkondiging van die Evangelie
Die Heilige Gees werk die geloof in die hart deur die verkondiging van die Svangelie.
In hierdie verband is die formulering van Ursinus werd om in ag te nee::n. Hy s~: "Di t is waar, God sou -ook wel sander hierdie middel van die predikir.g val'l die \'{cord sy uitverkorenes die geloof kon ingee en meedeel, maar Hy wil niei want Hy het beslu.it om hierdie middel te gebruik. Daarom moet ons nie soseer let op wat God volgens sy mag wel sou kon doen nie as wat Hom beha.ae om te doen nie. God sou
ook wel koring en lf'tyn send.er plcee en sa.ai en landbou kon laat groei, maar Hy wil dit nie doen nie" (Foi. 3; vertaling deur my -P.w.B .. ).
Die Woord, wat Eelf fabrikaat van die Heilige Gees is, die saad van
- - -
-die wedergeboorte, meet du.s gesaai word voordat -die Gees die eloof laa t on tl:i em.
Ons smi geen kelliJ.is aa.ngaande God se genade en aangaande wat ons van Ho~ ka.n verwag, gehad het, as dit Hom nie behaag het om dit in sy ~cord te openbaa.r nie. Sonder hierdie Woord is daar geen geloof nie,
wa"!'J.t die geloof moet aanvaar ~·;at in die Woord geopanbaar is o Die · Woord meet verkondig word sodat deur die nerk van die Gees di t in
die hart kan ontkiem, opgroei en vrugte van bekering dra.
"'Die geloof is dus uit die geh::ior, en die gehoor is uit die Woord van God (Rom.
1
0
:17).
Dat dit die wil van God is dat die geloof in ens harte deur die prediking van die Evangelie or:.tsteek meet -.vord, blyk ui t die orde 'N8.t Hy ingest el het. In die Ou Testament r:ioes die volk gedurig by die tabernakel en tempel byeenkom sodat die HGre die geloof kon voed deur die Woord wat Hy deur die mond van die priester laat spreek het. In die Nuwe Testament het Hy volgens Ef .. 4: 11 v.v. '1
gegee sommige as
apostels, ander as profete, antler as e·rd..rigeliste, ander as herders en leraaro, om die heiliges toe te rus vir :hulle dienswerk, tot op= bo1Jing van die liggaam van Cnristus totdat ons alinal kom tot die
eenheid van die geloof Gn van die lrnnnis van die Selm van. God, tot n volwasse ~an, tot die mate van die volle grootte van Christus.11
n Pragvoorbeeld word deur Vrsinue (Fol. 3) genoem. Toe Paulus by
sy bekering aan Christus vra: 11Here, wat 1·111 U h~ moet ek doen? "Hn.nd.
9:6),
het Jesus nie persoonlik met horn begin praat en alles ·..ii tgel~ wat hy moet do en nic, mELar hom opdrS{; gegee om na Damaskus te gaan waar horn ges~ sou word wat ny moet doen. Daar het die Here Ananias na ham gestuur om aan horn te s~ wat hy moet doer;..Dieselfde geld vir Cornelii.I.S. Toe die Her~· ·r. engel na hom stuur,
het die engel nie opdre.g gekry om die eva..~elie a.an Cornelius ta
verkondig nie. Die engel bev2el horn om Petras te la.at haal sodat Petrus die evangelie e .. an .hom. kon. yerk~1r,tdi3. (Vgl •. H~d. 10:6, 13).
Relevant is ook die antwoord "Vall die hofdienaars van Ethiopi~ as Filippus aan bom vra of hy verstaan wat hy lees: "Hoe kan ek tog
(verstaan) as niemand my die weg wya nie?(I
Van Lidia word verhaal: dat sy "geluister (het); die Here het haar hart geopen om ag te gee op wa.t deur Paulus ges~ is" (Ha.11d. 16:14). Daarom is dit nodig dat alm.stl 11wat begeer om die geloof te verkry, hierdie •ordinarisch middel • gebruik; en hulle dwaal grootliks wat
-hierdie middel verag en die geloof ui t die hemel verwag sender middel"-
-(Ursinus, Fol.
3).
Diegene wat leer dat die geloof nie deur middel van die pre diking gegee word nie, maa.r dat di t onmiddellik ui t die Wese van God in ona invloei, skei die gepredikte Woard van die Gees van die Here, wat God saamgevoeg het. Vgl. Jes. 59:21 - 11My Gees wat op jou ls, en my woorde wat Ek in jou mond gel~ het, sal uit jou mond nie W'JK nie, en ook nie uit die mond van jou kroos en uit die mend van die kroos van jou kroos, s~ die HERB, van nou af tot in e'Nigheid nie."
Die N.G.B., art. 24, verklaar: ;'Ons glo dat hierdie waaragtige ge= laof, in die mens gewerk deur die gehoor van die Woord van God en die werld..ng van die Heilige Gees, hom wederbaar en tot ·n nuwe mens maak, ham ~ nuwe lewe laat lei en ham vrymaak van die slawerny van die sonde • 11
In die bevestigingsformulier vir predikante staan dat God die woord van die versoening aan ons (die bedienaars van die Woord) toevertrou het. 00ns tree dan op as gesante om Christus wil, asof God deur ens ·vermaan •1
; En verder:. "Ui t die voorgaande is di t duidelik hoe ·n
heerlike werk die herdersa.mp is, omdat sulke groot dinge daardeur tot stand kom; ja, hoe uiters noodsaaklik dit is, omdat mense daardeur tot die saligheid gebring word.';
Di t laat ·n geweldige aksent op die Woordbediening val. Hoeveel ge= nade moet die bedienaar va.u die Woord, voor elke preek ontvang om so te preek dat mense daardeur tot geloof en bekering en saligheid ge= bring word1 Hoeveel gebedswon;teling en hoeveel studie en voorbe= reiding moet daar aan elke preek voorafgaan!
).2 Die bediening van die sakrarnente
Soos die Heilige Ge.es die gelo·Jf deur die prediking van die Evangelia 174/ •••
i.."1. ona begin "ontsteek" ('Ursinus se woo rd!) cm bevorder, so vermeerder, voed, onderhou en bevestig hy di t deur die gebruik van die sakramente.
Die woord sakrament het verskillende betekenisse.
het Cit aa."'lgedui n bedra.g geld wat deur t wee partye in ·n wecldenskap of hofgeding op ~ heilige plek in die tempel neergel~ ise Die
wenner sou den sy bedrag terugontva."lg, maar die verloorder se geld sou daar gelaat wo~d om in die staatskis gegooi ta word. Hierdie beteke= nis van die woord sakrament is hier nie van betekenis nie~
n TweeC.e betekenis van die woord sakrament is die va..'1 TI eed wat in oorlogstyd gesweer is as gevolg •.vaarva..'"1 diegene wa.t die eed gesweer het, hulle verbind het om a.an hulle bevelvoerder getrou te bly.
Sommige beskou dit so dat die woord sakramcnt oordragtelik die beteke= nis kan h~ dat die Christene met sakrament sgebruik hulle so in trou aan Christus, hul Leidsman verpand. Dit is ·n mooi gedagte.
Maar die 1.va.arskynlikste is dat die woord salc:ro.ment soos volg in die kerklike spraakgebruik gekom het: Oral 1:18.ar die woord musterion 1,
(misterie) in die Nuwe Testament vookom, is dit in die Latynse ver= taling van die Bybel met sacramentum vertaal./ Byvoorbeeld in Ef. 5: 32 - 0
Hierdie verborgenheid is groot0
• L'1 die Grieks staa..J. daar: Hierdie musterion is groot. Die La tyr- vertaal: Hierdie sacramentum is groot. (Die Roomse voer di t aan as ·n Skrifbevvys vir hul beskouing dat die huwelik n sakrament is!) Die Gricl-:se v•oord musterion kom
--· = "' - - - - -- ... """""'~- -fa_ u~i.>
van die v1er~woord mueo, wat beteken onder;:ys in heilige sake. Daar=
sluit wa.ri~1eer jy nie praat nie. Eustathius het verklaar: "Di t ·oe= taam die15ene wat in die heiligc dinge ingewy word, orr: hulle monde te sluit en die dinge nie openbaar te maak nie.;1
TI Musterion is dus iets onbekends, of die teken van iets onbc1rnnds, of ·n geheime teken van TI onbckende saak wat alleen diegene vva.t d2.2.rin in.ge'i'ry is, ver= staa.n. Met ·n teken bedoel ons iets sigb~rs en :::naterieels, of TI goddelilc ingestelde seremonie wat iets onsigbaars en geesteliks voor= stel. Die Grieke het dit n musterion gence~9 Die Romeine noem dit ·n sac ram ;ntum. Daarmee i~ aangedui ·n telcen ~·,at ·n geheime betekenis
is wat niemand verstaan nie, behalwe diet;e:::8 wat in die hoofsake van die Christelike religie ingewy is.
By al hierdie ,:rodsdiensfenomenologiese versk~rnsels het God aangeslui t 175/ •••
toe h::t die verbondse~ls van besnydenis, pasga., doop en nagmaal in= gestel het. Die doel daarvan was om deur die gebruik van hierdie sigbare wa.artekcns en se~ls wat deur God iJ:l&'estel is, die belofte van die evangelie des te beter te la.at verstaan en verse~l; naamlik dat Hy ans vanwe~ die enige slagoffer van Christus, wat aa.."l"l die kruis volbring is, vergewing van sondes en die ewige lewe ui t genade skenk. Vlr die doel het God in die ou tyd by die belofte wat Hy aan Abraham gema.ak het, die teken van die besnydenis gevoeg om Abraham deur die waarteken in sy geloof te versterk. Daartoe het ook die gebruik van die paaslam ged.ien. In die plek daarvan het in die Nuwe Testa= ment die sakramente van doop en ngmaal gekom.
Die relevante tekste, Gen. 17:10, Ex. 12:23f Matth. 26:26 en 1 Kor. 11: 23 la.at one God se "sonderlinge goed.heid1
; (Ursinus, Fil. 4) sien dat R;r sy beloftes nie net tot ons ~ deur die prediking van die Woord rig nie, Il!B.~r ook tot ons .21_ en sodat ons dit selfs met ons hande kan voel, sodat ons geensins sou t·,.-vyfel nie.
Vgl. die N.G.B. (art. 33) 110ns glo dat ons goeie God deur ag te gee op ons stompsinnighcid en swakheid, vir ons die sakramente verorden het om aan ons sy beloftes te verse~l en om pa.nde te wees vir die goed.heid en genade van God jeens ons en ook om ons geloof te voed en te onderhou. Hy hct dit by die woord van die evangelie gevoeg om des te be·cer rum. \o~s ui terlike sinne voor te stel wa.t Hy ons te kenne gee deur sy Woord sowel as wat Hy inwendig do en in ons harte."
4.
Die Goddelike werkeyse van die geloofVooraf moet gewys word op die ooreenkomste en verskille tussen Woord en sakra.mente.
Woord en sakramente het die volgende ooreenkomste: Eerstens is albei deur God ingestel en aan ons gegee.
Tweedens is albei op die sintuie aangel~ - die Woord word deur die ore waar~eneem en die sakramente deur die o~.
Derdens word albei deur die dienaars van die gemeenta ui tgevoer. God spreek deur hulle tot ons in die prediking van die Woord. In die sakra<Lente gee Hy ons deur hulle die tekens - maar die betekende sake va"'l die sakramente gee die Seun van God self deur die Heilige Gees soos daar in Matth. 3: 11 sta.an: 11Ek doo·:' julle wel met water 176/ ••••
tot bekering; maar Hy wat na my kom ••• sal ju.lle deep met die Heilige Gees en met vuur.11 Dit word deur die N.G.B. {art. 34) soos volg uitgedruk: "So gee dan die dienaars aan ans van hulle kant die sakrament, en vvat sic;baar is: rn.a.ar ons Here gee wat deur die sakrament aangedui word, naamlik die gawes en onsigbare genade, deurdat Hy ons siele was, sui.wer en reinig van alle vui.lhede en on= geregtighede, ons harte vernuwe en vervul met alle vertroosting en ons TI ware versekerdheid_van sy vaderlike goecL~eid gee, ons met die nuwe mens beklee en di.e .01.ie ui.ttrek met al sy werke."
Vierdens is albei instrumente van die HeiliGe __ Gees waardeur Hy die geloof in ons werk en bevestig.
V;rf dens dra albei dieselfde sake en weldade aan ons voor. Hulle is tekens van di.eselfde genade, van dieselfde goedere en d.ieselfde
Christus. Want deur albei betuig God aar~ ons sy wil. In die Woord sowel as in die sakramente word aan ons beloof dat ons hele saligheid afha.ng van Christus se offcrande wat vir ons a.an die kr.lls gebrlng is. Wie in die sakramente iets anders soek as wat in die Woord beloof is, maak van die sakra.mente afgode. (Iets daa.rvan is te sien in die Roomse opvatting wat aan die sakramente self kragte toeskryf wat aan Christus alleen eie is, en wat
van
Hom en deur Hom alleen te kry is. Natuurlik is daar ook verskille tussen Woord en sakramente.Eerstens is die Woord hoorbaar, die sakramente is sigbaar.
Tweedens werk die Woord die geloof, ~~ die sakramente versterk die geloof.
Derdens is die Woord onmisbaar vir die geloof, die sa.kramente is nie onmi.~baar nie.
Vierdens gaan die Woord ui.t na alle I!lense, die sakramentc word alleen aan die wat tot die genadevcrbond behoort, bedien.
Op watter manier werk God die geloof deur diu Woord en hoe versterk Hy di t deur die saJ{ram~11te?
Die Heilige Gees ~ ans deur die Woord en verseker ons deur die sakramente dat ons volkome saligheid in dio enige offerande van Christus aan die kru.is gelee is.
Leer en verseker - di t korreleer met tekcn en· se~l. ·
-
As die Evangelie God se brief aa.~ sy kinders is, dan is die sa.~ra..=
-
-
-
-
.mente sy handtekening on<fer aan die brief . En wat is die inhoud van die brief? Die kruis van Jesus Ch.ristus. Di t is die hart van
die evangelie.
Wat die uedienaar van die Wcord in TI half-uur in die preek s~,
se
hy in 'I1 paar oomblikke in die bedienir..g van die doo:p of die na.gma.al. Die werkwyse van God is dus om sy kinders voortdurend weer metJesus Christus, die Gekruisigde, te konfronteer.
Gal. J: 26, 27 - "Went julle is almal kinders van God deur die geloof in Christua Jesus; want julle almal wat in Christus gedoop is,
het julle met Christu.s beklee. :i
Tomas van Qquino: Hou u aan die eenvoudige a~ onv/ankelbare geloof en nader met biddende eerbied tot die sakrament. Wat jy nie kan begryp nie, l aat dit gerus aan God oor - God sal jou nie
bedrieg nie. Wat homself egt er wel bedrieg, is hy wat t e veel op homself vertrou. God wandel met die ee:ivoudiges, osienbaar Hom aan die nederiges, gee ~.rerstand aan die geringes, open die begrip van die reines van har~.
SONDAG 26
DIE LEER VAN DIE DOOP UITEE:NGESIT 1 • Inleiding
:!:n hi erdie en die volgende Sondagsafdeling word die leer van die doop uiteengesit en verdedig.
sprake:
By die uiteensetting kom drie sake ter
Bevel en belofte van die doop (69) . Betekenis va"l die doop ( 70) .
Instelling van die doop (71 ). 2. Bevel en belofte van die doon
ny die leer van die sakramente is dit baie belangrik om nocA.keurig te let op die vrae wat die H.K. stel. Dit gaa.n hier nie om •n lesing oor die doop nie. Die H.K. tree met sy vra.e in ·n persoonlike ge= sprek met die gelowige ~ Om ·n sinvolle antwoord te kan gee is di t nodig om te begryp wat gevra word.
Die vraag lui : Hoe word jy in die Heilige doop daarop gewys en daarvan verseker dat die enige offerande van Christus wat aan die kru.i s gebring is, jou ten goede kom?
Die H.K. gaan dus van di e veronderstelling ui t da t di t •:-i elo~ige i s wat hier aangespreek word. Uit die evangelie weet die gelowige
-dat die kruis van Christus horn ten goede kom. Dit word elke Sondag a.an horn in die prediking gese. Maar nou wil die H.K. weet: Hoe word hierdie ding wat elke Sondag in die evang_elie a.an jou gese word, deur jou doop a.an jou geleer en verseker?
Di t is so as of ·n mens hier deur verskillende gekl eurde vensters na die kruis kyk. Deur die venster van die prediking sien jy die kru.is op ·n bepaalde manier. Loop nou om die gebou en kyk deur die venster van die doop. Hoe sien jy die krui s daarvandaan?
Die antwoord is tweeledig: Christus het die uitwendige waterbad
van die doop ingestel (d.w.s . Hy het •n bevel gegee: Gaa'1. doop mense). Daarby het Hy n beloft e gemaak.
Bevel en belofte. Ee rs die b:;vel.
Christus het ·n ui twendige wa terbad ingestel. Hierui t se Ursinus ( 2, p. 32) kan die//~finisi_!/fvan die do op oorgeneem word: Die doo-p is ·n uitwendige waterbad deur Christus ingestel. ·n Seremoniele bad.
Die uitwendige waterbad was nie vir die Jode iets nuut s nie . Van oudsher het die Jode die heidene wat hulle by die Jodedom gevoeg het, gedoop. Die betekenis daarvan word duidelik as mens onthou dat die Jode die heidene as gojjim, d.i. honde, beskou het. Voor= dat so ·n heiden horn by die Jodedom kon voeg, moes hy eers van sy heidense vuilheid gereinig word. Dit het simbolies i n die prose= liete- doon geskied.
Johannes die Doper het baie nou by die proseliete-doop aangesluit. Met die verskil: hy doop nie heidene wat by die Jode wi l aansluit nie, hy doop Jode wat die koninkryk van God wi l beerwe. Sy doop word genoem: doop van bekering tot vergifnis van sondes (Luk.
3
:
3)
.
Jesus het op sy beurt by die doop van Johannes die Doper aangesluit. Tydens sy omwandeling het Hy sy dissipel s twee- twee uitgestuur met die bevel om te doop (Landwehr, p.128) . Maar hulle mog alleen na die Jode gaan met ·n ui t druklike bevel om nie na die heidene te gaan nie (Mat. 10:5). By sy hemelvaart gee Hy die bevel om na al die nasies te gaan en dissipels van hulle te maak en hulle
te doop (Mat. 28: 19). So word die doop ·n waterbad vir QJ....:11~ mense wat in Christus glo.
to< !TL I (fv
Die uitwendige vvaterbad wat Christv_s ingesGel het, 1!.'~d. baptismos ( doop) genoem. Dis afgelei van die werkwoord 'r5'apti ein wat beteken om te benat, onder die water te dompel, af t e was . Die doop is inderdaad aanva:nklik deur onderdompeling bedien. Di t het ·n be= paalde simboliese betekenis gehad. In Rom. 6:4 skryf Paulus: "Ons is dus saarn met Hom begrav1e deur die doop in die dood, sodat net soos Christus uit di e dode opgewek is deur die heerlikheid van die Vader, ons ook so in ·n nuwe lewe kan wand.el."
is dui delik.
Die simboliek 180/ •..
Maar daar is behal we baptismos ook sprake van ranti snms
=
oesprenke= ling. " ••• Uitverkore vol gens die voorkenni s van God die Vader, in die heiligmaking van di e Gees, tot gehoorsaamhei d en besprerL~e= ling met di e bloed van Jes01.s Christus ••• " (1 Pet. 1:2). Vgl. Heb. 10: 22; 12:24. Die woord baptismos beteken naas indo~peling ook bespre1L~eling, afwassing. Die Fariseer verwonder horn oor di e fei t dat Christus voor die ete nie gewas (ebaptisthe) het nie (Luk. 11: 38).Wanneer die Fariseers van die mark kom, eet hulle nie voor :'.1.ulle gewas ( baptizontai) het nie (Mark. 7: 4).
Die ui twend.ige waterbad wat Christus ingestel het, ka.n cius volgens die bet ekenisse van die woord baptismos op twee mani ere geski ed, onclerdornpeling of besprenke1ing. Die punt waar di t op aankom, is
= - --
-dat di t met 'Nater geskied. Wat er, die simbool van afwassing.
~- - -
-Di t i s die teken wat Jesus ingestel het met ·n ui tdruklike bevel daarby dat almal wat in Hom glo, die teken van hierdie :Naterbad
moet ondergaan.
In die "beiofte wat Jesus by hierdie bevel voeg, kom a.ie betekende
saak van die doop dui delik ui t .
Wat het Jesus by die instelling van die doop belowe?
Volgens die H.K. het Christus belo'Ne: "dat ek net so seker met sy bloed en Gees gewas is va.n die onreinheid van my si el, di t is van
al my sondes, as wat ek ui twendig gewas is met die water wat di e
onsuiwerheid van die l iggaam vvegneem."
L Die doop is ·n stuk aanskoul ike
ond
~
r
wys
~
Di t begin by die bekende en lei na die onbekende. Jy het ·n liggaam, Hy i s vui l . Was hornmet water . Dan is hy skoon . Net so het jy ook TI siel. Hy is
1 vui l deur die sonde. Van hierdie sondevuilhei d was C~_:ristus jou rein deur sy bloed en sy Gees, net soos jy met water van jou lig=
gaaml ike onreinheid gewas word.
Dit l aat die vraag ontstaan: wa-: beteken di t om met di e ol oed en Gees van Christus gewas ~e word?
volgende punt ingegaan.
Op hi erdie v:raag word in die
3
.
Betekenis van die doopIn vraag 70 word gevi'a: Wat beteken di t om met die bloed en Gees
van Christus gewas te word? dat dit twee dinge bet eken:
Uit die antwoord wat die H.K. gee, blyk Eerstens, om uit genade van God verge=
~
-
-vying van sondes te o:ntvang ter wille van die bloed van Christus vvat Hy aan die krJ.is vir ons vergi et het. Hi erdie weldaacl word dieregverdiging genoem. Tweedens, om deur die Heilige Gees tot lede
van Christus vernuut te wees, sodat ons hoe langer hoe !Jleer die
sonde afsterwe en in •;1 Godsalige, onberispelike lewe vvandel.
Hierdi e weldaad word di e heiligmaking genoem.
Oor el keen van bogenoemdes ·n paar gedagtes. (
Die regverdiging (vgl. Sondag 23) i s die ~~ridiese daad van Go~ wa~ buite ons om plaasvind, waardeur ons van die skulc1 van di e
s_g_n~e vrygespreek word omdat Christus aan die kruis al ons skuld betaal et. Die H.K. verwys hiervoor na twee Skri fplekke, nl.
Hebr. 2: 24 en 1 Pet . 1:2. In eersgenoemde is sprake van die
"bloed van die besprenkeling" en in l aasgenoemde van "die bespren= keling met die bloed van Christus". Die i dee van bespren_"l\:el ing
was by Israel goed gekend. 0.E__die Groot Versoendag_mces di~ hoepriester van die offerbloed voor en op di e versoendeksel van
die verbondsark sprinkel. Die betekenis was: versoening vir die
---=--~
heiligdom vanwee die onrei ri...heid van die kinders van Israel en van= wee hulle oortredinge. Die besprenkeling met bloed was ·n simbo= liese handeling wat heengewys het na di e bloed van Christus waardeur
daar vir ons versoening by God is . Soos daardie besprenkeling op
die Groot Versoendag heengewys het na die bloed wat Ch:ri stus eenmaal
sou start, so VVJS die bespren_keling met die doopwater nou terug,., :r:.a
die bloed wat Christus gestort het. Die doopwater se dus aan die dopeling: Christus het jou deur sy bloedstorting voor God so reg= verdig gemaak asof jy nooit enige sonde gehad of gedoen het nie . Hierdie teken van die doop i s deur Christus ingestel om dit aan jou te leer en jou daarvan te verseker~
Die hei ligmaking is die 'Nerk van wedergeboorte en bekering wat God
die heilige Gees in ons volbring. In Christus is ons voor God vol=
maak heilig. Nou vvord ons deur sy woord geroep om in hierdie lewe steeds meer te word wat ons in Christus i s . Wees heilig, want God i s heilig (Lev. 11:44; 19:2; 1 Pet. 1:1 6) .
Een van die tekste waarna die H.K. by di e doop as teken van die 182/ •••
heiligmaking verwys, is Joh. 1:33,34. Hier word vertel hoe Jesus deur Johannes die Doper gedoop is. Dan se Johannes die Doper: "Op wie jy die Gees sien neerdaal en op Hom bl y, dit is Hy wat met die Heilige Gees doop." Volgens Mattheus het Johannes aan die
skare in die wo estyn gese: "Ek doop julle wel met water tot bekering;
maar Hy wat na my kom ••• Hy sal jull e doop met di e Heilige Gees en met vuur" (Mat. 3: 11) . Daar is dus ·n noue verwantskap tussen die doop wat Jesus ingestel het, en die uitstorting va..n die Gees op Pinksterdag. Om met di e Gees van Christus gewas te wees beteken enersyds om passief , objektief volkome hei l igheid in Christus te besi t . Want die gelowige is Tl lid va..YJ. die heilige liggaam waarvan
Christus die Hoof is. Maar andersyds word die gel owige deur die afwassing met die Gees van Christus wat deur die doop beteken en verseel word, geroep tot ·n aktiewe afsterwing van die sondes en ·n onberispelike, Godsalige lewenswandel .
Dieselfde tweeledige gedagte word ook in die N.G.B. (art. 34) ont= wikkel, nl. dat die gelowige deur die doop afgesonder word om ge= heel en al Christus se eiendom te wees en sy merk en vaandel te dra. Om afgesonder te wees beteken om geheilig t e wees - dit is passief. Om gemerk te wees as sy eiendom is ewe-eens passief.
Soos skape deur die boer gemerk word as sy eiendom, so word die Chri stene deur God in die doop gemerk as sy eiendom. Dit i s wat heiligheid ten diepste beteken: afgesonder vir God en sy diens.
Maar die aktiewe kom daarby: om sy vaandel te dra beteken om aktief tot die stryd t een die QUiwel, die werel d en die eie vl ees toe te tree.
Die doop gee dus gawe en opgawe: Enersyds: in Christus besit jy volkome heilighei d. Andersyds: wees heilig, want God is hei l ig.
In hierdie verband is dit verrykend om te lees wat Ursinus
(
3
,
p.36- 39) se oor die doel van die doop . Hy onderskei sewe oogmerke waartoe die doop ingestel is en waarom di t nie herhaal word nie.
Die oogmerke is die volgende:
i
.
Die doop i s TI publieke getuienis om vir die dopeling diegenade van God en die geestel ike afwassing van die sondes deur die bleed en Gees vsn Christus te bevestig.
weldade met TI waaragtige geloof te omhels.
3. Die do op is 'n t eken van ons ingang tot en aanrnemi:ng in die
gemeente.
4. Die doo-o i s 'n kenteken waardeur die kerk van die ongelowiges en heidene onderskei word.
5. Die doop is 'n aanduiding van die kruis wat die kerk in hierdie
wereld moet dra, en 'n troos en versekering dat die kerk deur
alles been behoue sal bly.
6. Die doop is 'n /aanduiding van die eenheid van die gemeente.
"Wantons is almal ook deur een Gees gedoop tot een liggaam ••• " ( 1 Ko r . 1 2 : 1 3 ) •
7. Die doop is 'n middel en aansporing om ook aan andere wat die
heil in Chri stus nie ken nie, die evangelie te verkondig.
Sondvloei en deurtog deur die Rooi-see
Volgens die Doopsfo:rmulier word die doop in die Ou Testament deur
die sondvloed en die deurtog deur die Rooi-see aangedui. In albei
hierdie geskiedenisse is daar 'n genadebetoning vir die gelowiges
en ·n gerigsvol trekkir1g oo r die ongelowiges . In die sondvloed is Noag en sy huisgesin behou.
wereld het ondergegaan.
Die ongel owige
By die deurtog deur die Rooi-see het Israel veilig en behoue oor
droe grond gestap. Die Egiptenaars is deur die vloedwater verdelg.
So i s dit ook met die doop.
Wie glo en horn laat doop, sal gered word.
Wie nie glo nie, sal veroordeel word.
Die doop se: w~ gerus . In die oordeelsdag is jy veilig
-
- - - - -
-deur die bloed van Christus .
Maar dieselfde doop se ook: wees heilig, want God is heilig.
Moenie jou in valse ge~~stheid koester nie. Stry hard om in te
gaan want die pad is smal en die poort is nou en daar is min wat
dit vind.
3. Die instelling van die doop ·
Ursinus (2, p.40) noem Christus self die Outeur van die doop .
Christus het in die openbaar die doop in die plek van die besnydenis gestel en as ·n sakrament van die Nuwe Testament sy dissipels beveel om dit in die gemeente te onderhou en steeds te gebruik.
Die vier tekste wat deur die H.K. in vraag 71 aangehaal word, is van groot belang.
3.1 Mat. 28:19 - "Gaan dan heen, maak dissipels van al die nasies
en doop hulle in di e Naam van die Vader en die Seun en die Heil ige Gees .. " Om in die Naam van die drie-enige God gedoop
te word, beteken volgens Ursinus (2,p.41 ) eerstens: doop op
gesag van, op bevel van die waaragtige drie-enige God. Die
Skrif se dat dit Christus is wat gedoop het toe sy dissipels op sy bevel die doop bedien het - Hysel f het nie gedoop nie, Hy het deur hull.e gedoop (Joho 4:1).
Tweedens: doop in die Naam van die Dri e-eenheid beteken •n
verklaring dat die gedoopte deur Vader, Seun en Heilige Gees in die genadeverbond aangeneem word.
Derdens: Dat die dopel ing daardeur verplig word om die
dri e-enige God te ken van harte lief te he te vrees, te dien,
te vertrou en aan te roep. 3. 2 Mark. 16: 16
Hy wat glo en horn laat doop, sal gered word, maar hy wat ni e glo nie, sal veroordeel word." Christus beloof die redding
aan die gel owiges . Maar op di e belofte laat Hy die bevel vol g: Bul le wat gl o, moet hul le laat doop. Andersom gese: By di e doop word die geloof as voorwaarde genoem. Want geloof is nodi g om die goedere wat God in die eva:::igelie beloof en in
die doop laat beteken en verseel het, aa..~ te neem. Die wet=
ti ge gebruik van die doop vra gel oof . Maar die geloof moet deur •n ui terlike teken bevestig word. Di t di en tot verster= king van die geloof dat die gedoopte salig sal word (Ursinus, 2, p.42).
3.3 Titus 3: 5 "Na sy barmhartigheid het Hy ons gered deur die
bad van die wedergeboorte en die ver:riuwing deur d.ie Heilige
Gees." Die apostel praat hi er oor die vernuwing deur die 185/ •••
Heilige Gees. Hy vergelyk dit met TI bad. Hierdie uitdrukking
mag ook op die doop toegepas word want die uitwendige water=
bad van die doop is ·n teken en ·n seel van die geestelike bad.
So beskou word die belofte van die doop dus hier herhaal.
3
.
4
Hand. 22:16 -"En
nou, waarom versuim jy? Staan op, laat joudoop en jou sondes afwas, terwyl jy die Naam van die Here
aanroep." Di t is wa t Ananias vir Paul us se toe hy in die huis in Reguitstraat in Damaskus kom. Hier word die doop inderdaad die afwassing van die sondes genoem - nie dat die doop self die sondes afwas nie, maar omdat Christus beloof het dat Hy ons net so seker van die onrein.heid van ons siel met sy bloed en Gees was, as wat ons in die doop uitwendig met water gewas
word van die onreinheid van ons liggaam.
SONDAG 2 7
DIE LEER VAN DIE DOOP VEHDEDIG
1. Inleiding
In di e tyd toe die H.K. geskrywe i s, was daar veral twee dwalings
in verband met die doop waarteen die H.K. wou waarsko.: Die oorskatting van die doop (72, 73) .
Die beperking van die doop
(
74
)
.
2. Die oorskatting van die doop
Die eerste wat die betekenis van die doop oorskat het, was die
Roomse. Rome l eer dat die doopwater die krag het oo die erfsonde
af t e was . "In sy Evangelie gee Hy ons te kerme, dat die Doop
die enigste middel i s om die vle.k van die erfso:'.1.d.e ui t te wi s , en
die poort, wao.rdeur ons sy Kerk, die tweede Eden betree" (Gibtons,
p.190)\ En voorts: "Die afwassing is ·n heilige teken, wat deur
Chri stus self ingestel i s - ·n teken wat nie net suiwering van
sonde aandui nie, maar dit ook bewerkstellig. Die Doop neem daarom
al die persoonlike sondes vveg van elkeen vva t di t met ·n berouvolle
hart on tvang" (Wat Kat oli eke glo, 6, p . 4) • Rome s e oo !'Skat ting van die betekenis van die doop bestaan d~s in die geloof dat di e
doopwater bonatuurlike krag besit. In die Roomse Kerk word die
doopwater deur ·n kerkl ike hoogwaardigheidsbekleer ger1y - en dan
besi t di t , volgens Roomse geloof, hierdie bonat-.J.urlike krag.
Ook die Lutherse oorskat die betekenis van die doo:p in die si n
dat hulle glo dat clie wedergeboorte deur die doop bewerkstell ig
word.
By sowel Rome as Luther viord die doop dus as ·n noodsaaklike
voorwaarde vi r die salighei d gestel . As ·n kind ongedoop t e sterwe
kom, gaan hy volgens hulle verlore .
Vandaar clat in sovvel die Roomse as die Lutherse kerke die praktyk
word, word die priester i ngeroep om gou die kind te doop. Ey
Rome bes~aan selfs die gebruik om die l ykie van ·n ongedoopte, gestor---= Gevalle is oak bekend wc.ar di e vroeC1.vrou of C.ie
'
ge:::1ees1'.:e12r di e sterwende kind gedoop het . In geval so ·: vroeg=
gedooiJte kind daurna tog aan die levve bly, pas Rom_e die kondisi onele
d.oop toe. Di t is a.an •n veilig11eidscloop in geval di e nooddoop wat
~iskien deur TI ongelowige geneesheer bedien i s, nie geldig is nie.
Teen hierdie t esxouing van die Roomse en die L,1t:herse is vra~.;.,g en 2.n twco rd 72 gerig: "Is die uiterlike waterbEici vs.n die afv·tassing van die sonc1es sel f?" Antwoord: Nee, want e.lleen die bloed van Jesus Christus en die 2eilige Gees reinig ons van alle so:J.d.es ."
Vir hierdie uitspraak beroep die H.K. horn op onder andere ·1 Joh.
1: I "Di e bloed van Jesus Christus , sy Seun, reinig ons van alle sonde .
Laat di t ten ene:r.1ale vasstaan: Water kan nie sonde afwas nie
-self·s nie al di e we,ter van die oseane nie .
Nou kan die Roomse en Lutherse vra: "Waa rem r..oem d:.. e H2ilige Gees di e doop da1: die bad van die vvedergeboorte en die afwassing va.n di e so:::1cles? ''
Dit het inderdaad i n Sondag 26 geblyk. Daar ~et die H~K. in vert2.nG. rr.et 6.ie ins t elling van die doop horn oeroep op Ti tr .. s 3: 5 ·;;aar di e doop die 'oad van di2 v1edergeboorte genoem word en Hand. 22: 16 we:.,ar die doop die afwassing van die son:ie genoem word.
Daarop antwoord die H.K. dat God om twee gewigtige redes so spreek: Eerstens om ons deur die beso:::1dere spreekwyse te leer dat net soos di e on.suiwerheid van di e liggaam deur water weggeneem 1rw:rd, so word die sonde deu::' di e bloed en die Gees van Christus \'1eggenee!:'.l., Tvvsedens o.:nd9. t By ons deur hi erdi e Go ddelike pand en waarteken \·;i l verse.ker dat ons so sekerl ik van ons so~1des geestelik gev'ms is as Rat 0ns ·1 .. 1itV'1end.i g met water gewas word.
dat die sakrame~te t ekens en
- - -
segls i s . Die woord leer lewer nie::9robleme op nie. Dis duidelik dat die sakra.:nent t ekent2s.l is '
wat iets vir jou wi l verdui c.elik. Die probleem sit in die v;oorr.i ve1~seker. Rome en Luther verstas.n di e 'Noord verseker 30: orn.d.at
jy gedoop is, da3.rom is jy met die bleed en Gees van C".lri.stus
ge•;vas . Die doop het vol gens hulle di t bewerkstellj_g dat jy d2ur die bleed e:::l Gees van Chris tus gewas is. Ons se nee. Jy is ~
deur die bloed en Gees van Christus gewas omcat jy gedoon i s nie,
jy word edoop omdat jy deur die bleed en Gees ~an Christ~s gewas
- - -
--is. Waarom word jy d&n gedoop? Omde.t die doop vir jou. as gelowige
-
verbondskind die versekering vi l gee dat oak jy met di e bl eed enGees van Christus gewas i s .
r ...J..- ... ;.,.,. ~ ~ ~,,,....J.... ·.
Hierby meet onthou word: Die Bybel3e t;_i td:r'1.1kking "bad van die
wedergeboorte" en "afwassing van die sondes" is, wat U:rsin"vlS
noem, sakrc:,mentele taal. Hierby meet onderskei word tussen teken
en betekende saak. Maar dan gebeur ti t in die Bybel dat die naam v<in die betekende saak (afvvassing van. die sondes) aan die
teken (die doop ) gegee word. Die bedoeling is om die iri...nige ver= band en ooreenkoms tussen teken en betekende saak daarues uit t 0
So beskou het die teken va!'1 die doop vir die gelowige ver= bondskind d.ie betekenis van ·n ge'.'Visse teY.:en en seel van die &f=
wassing van die sondes deur die bloed en Gees van Christi__1s vir elkeen wat glo. D:.t wi l se, as die gelowige soms in sonde val,
moe"c hy nie a.an die gena1e van God twyfel of in die sonde bly
18 ni e: die"' doop i s irr.mers ·n seel en onoetv·1isoare e;etui enis dat ens ·:1 ewige genadeverbond met Goe. het (Doopsformulier ). Eenvo1;.diger
ges~: vi r die verbondskind wa"c twyfel aa:n sy -_rerlossing, s2 sy
doop: Wees verseker, hier is vi r jou ·n teken d2.t v::..r horn wat die versoenings·Nerk va:i Christ-L.lS gelowig aanneem, daar verlossing is.
DaaIL1ee is die Roomse en Lutherse :lwal i:ng dat die doop ·iie erf= sonde afvva::: of c.ie wedergeboorte oewerk, van die hand ge•rvys .
3. Die be-oerldng van die doop
Daar w2.s deu.:r die ee-c:.e l1een mens e ·0:s. t die do op tot die volws.ss s= nes bepe::·k fl.et. IL. die sestiende eeu was d:j.t t ie An3.bantiste
(wee~dopers). Bulle het geleer dat iemand wat as kind gedoop
i s , later wanneer hy tot bekering gekom Let, weer gedoop meet word
omdat die kinderdoop geen werklike doop i s nie .
In Engeland het daar in die sewentiende eeu ·n groep ontstaan
bekend as die Baptiste, die Dopsrs. Oak hulle het die besko1iing gehuldig dat ·n mens die sakrament van die doop eers kan ontvang nadat jy as volwassene jou geloof bely het. Baptistekerke bestaan
vandag oor sowat die hele w~reld.
Die verNerping van die kinderdoop is oak eie aan sowel die klas=
sieke as die neo-Pentekostaliste (die Charismatiese Beweging) . Van ·n ander ins lag is die verwerping van die kinderdoop deur Barth.
Dis duidelik: ans het bier met ·n brandend aktuele saak t e doe:rl.
Die gronde waarop die teestanders van die kinderdoop hulle beroep,
i s die volgende:
3 .1 Daar is in die Skrif gee:J. t eks wat ui tdruklik beveel cm
kinders te doop nie.
Daarteenoor merk ons o~: Daar is ook geen teks in die Bybel wat uitdruklik verbied om kinders te doop nie. Daar is oak
geen ui t druk2-ike teks wat beveel dat vrouens nagmaal meet ge= bruik ni e - by die
mans teenwoordig.
nagmaalstafel toe?
instellir:.g van di e ng,gmaal was de.ar net Hoekom l aat ons vrouens dan tog aan die
Ons lei dit uit die Skrifverband af. Dis socs Totius gese het: As daar vir Tl bepaalde saak nie
·n teks is nie, dan is die hele Bybel nog daar. Die Bybel is
nou eenmaal nie ·n teksboek met ·n teks vir elke saak nie.
3 .2 Daar is in die Bybel gee!l enkele voorbeeld van kinders wc:~t
gedoop is ni e. Ons antwoord: geen wonder nie. Toe die
.Nuwe Testame:rc ontst2nn het, het daar duisende grootmense uit die Jodendom en heidendom by die kerk aangeslui t . Van=
sel fsprekend is hulle groat gedoop. Die aandag van die
Ivlaar dan vertel die Nuwe Testament tog ook van. hele huisge=
sin.1'1e ws.. t gedoop is . Bv. die huisgesinI1e van Korneli us
(Hand. 10:47,48), Lidia, die purperverkoopster (Hand. 1s: 15
-sy en haar huisgesin), die tronkbewaarder van Fi l ippi (Hand.
16: 33 - hy en al sy mense). / Dit was di;.s gebruiklik OIE hele
huisgesinne te doop . Dit sou tog merkwaardig wees as daar
in geeneen van hierdie huise ook kinders was nie . En as
hulle nie gedoop moes word nie, dan sou ·n mens ver'Nag dat
die Bybel souse: almal behalwe die kinder-s i s gedoop.
3
.
Die kinders verstaan nog nie die doop ni e Daarom is diekinderdoop pro fanering van die sakrarr..ent .
Ons antwoord: In di e O.T. het die kinders ook nie die oesny=
denis verstaan nie - tog het God beveel dat hulle op die agt=
ste dag di e verbondseel van di e besnydenis ffioes ontvang.
3 .4 Di e Bybel st el in Markus 16: 16 die voorvvaarde dat ·n. mens eers
rr..oet glo voordat hy gedoop kan word. En ons kan ~ie weet of
TI kind kan glo nie . Daarom mag hy nie gedoop word nie .
Ons an twoo rd: Jy kan ewe min we et of ·n groo tme~~s glo . Hy rr..ag wel s@ hy glo, maar hoeveel grootmense wat ges~ het hulle glo
en toe gedoop is, het nie agterna weer afvc.llig gewor·d nie'"?
Oar die innerli ke mag die kerk ni e oordeel ni e. Teenoor di e
bewering da t ·n mens ni e kan we et of ·n kind kan glo ni e, s taan
di e uitspraak van Psalm 6:3 - "Ui t die mend van kinders e~'l
suigelinge C..at Ek jou en voordat het in jy
u
die ult sterkte gegrondves...
"
moederskoot gevorm het,die liggaam voortgekom
Jer. 1 : 5 - "Voo ::.'."'= het El~ jou geken; het, net Ek jou
geheilig". Luk. 1: 44 - "Want k;y·k, toe die geluid van jou
greet in my ore klink, het di e kindjie in my skoot van vreugde
opgesp ring." Na tuurli k kan daar by ·n suigeling geen geloo f
in die sin van ·n volgroeide geloof met ·n volledige kennis van
die heilswaarhede aanwesig wees nie . lVIaar di e Heilige Gees
kan ook di e geloof as ·r: hebbelikhei d, ·n geloofsve:.r-rr.oe in ·n
kind werk, selfs reeds voor sy geboorte.
Wat IVTarkus 16: 16 betref: Di t geld natmJ.rlik van grootlilen3e
meet eers sy gel oof bely voordat hy gedoop kan word. Maar Markus 16: 16 gel d nie vir kinders wat nag nie bev«ustelik
hulle geloof kan bely voordat hulle gedoop -,.;ord nie, want die
w'.2_rd nie a~n_iemand bed.ien omdat hy glo nie, rnaar omds.t di t die verbondsbevel van God is dat die wat tot di e verbond.
behoort, gedoop behoort t e word.
Wat is die e;rondfout van mens e wa t die ki nderdoop ~rerwe rp?
Bulle misken of verloen die genadeverbond.
Vol gens hulle is die kinders van die gelowiges nie bondelinge
nie maar vondelinge. Dit wil se, geestelik~ optelkinders
van wie ans nie weet of God hul Vader i s nie. Daarom kan
die kerk ook nie hul moeder wees nie - al tans nie voordat hulleself gese het dat hulle graag die kerk as r-r:oeder wil
aar1vaar ni e.
Hierdie beskouing kom daarop neer dat die kerk nie die lig=
gaam is waarvan Christus die organi ese Hoof is nie, maar ·n genootskap waarvan Chris tus di e Voorsi tt er is en waarby ·r.
mens nie kragtens die verbond van God ingelyf i s nie maar waarby jy na J'lille
----
keur aansluit of nie aansl-....li t ni e.---
-Wat se die Skrif egter?
Die leer van die Skrif oar die kinderdoop word kernagtig
in vraag en antwoord
7
4
saamgevat. Hier word die leer vandie kinderdoop op die van die eenadeverbond gegrond. Die
kinders i s net so geed as die volwasse gelowiges "in die
verbond van God en in sy gemeente ingeslui t ." Daarom word
aan hulle, nie mi nder as aan di e volwassenes nie, deur die bl eed van Christus bel owe die verl ossing van sondes en die Hei li ge Gees wat die geloof werk. "Vir hi erdie stel l ing
beroep di e B ... K horn op Gen. 17: 7 - "En Bk sal my verbond op rig tusse1
My en jou en jou nageslag n~ jou in hul l e geslagte as TI
ewi ge verbond, om vi r jou n God te wees en vi r jou nageslag
.
"
na ,iou.
Die verbond wat God met Abraham sluit, gel d ook vir sy kinders en kindskinders - sy genageslag na ham t ot in ewigheide Die genade
v2n God werk dus ni e spo:radies , at omisti es ni e m<:1ar organi es langs die gesl agslinie van Ab:cs.ham. \~die Nuwe 'l:estament maxt
tinders -.r2.n ver'Jond.souers dus as -.rerbondskinde:cs gereke::.-i \'lord.
Hulle is God ss vol k. Dit is een deurlopende verbond oet ver=
skillende ~edelinge in die Ou Testamentiese bedeling i::: dit Israel en aln:.al wat ui t Israel ge-oore word; in di e 3~we Testa=
mentiese bedeling i s dit almal w::=tt uit gelowige ouers gebore ._. ... orc1. Die verbcnd l·!et dus iets -.ran ·n O::'.'ganiese inslag . ''.! Mens vre.
nie vi r ·n kind wat in ciie Afrikanervolk gebore i s, of hy •11 Afrikaner wi l wees of nie. By is kragtens geboorte ·n Afri),-8.Uer. H2"tuur::_ik
kan die ki nd, as h;~r mondig 1:;ord, beslui t hy wi l nie ·11 Afrikaner
v1ees nie. Dan aanvaar hy nie Afrikaanse burgerskap nie maar ver= hui s na ·n and.er l and. So kan iemand wat bir..ne die veroondskring
gebore is , wanneer hy tot sy verstand gekorr~ het, die rug op die verbond keer. Maar di t i s seker die uitsondeTinge. Normaalweg
aanvaar die verbondskind sy verbon<lstat1..1s net soos di t normaa.l i.3
dat i emand sy aard.se burgerskap aanvaar in die 12.nd waarin hy
gebore i s .
By die i nstell ing var.. die verbond stel God i:J. die Ou Testar.:e::1t
·n teken in . Die besnydenis moes aan elke seunt ji e wat l:t.i t Joodse
ouers gebore is, op die agtste dag vol trek word. Lie dogtertjies
he~ nie so TI teken ontvang nie omdat in die Midde-Ooste in d~ardie
tyd slegs met die man as die verbondshoof gereken i s . :Nalatig:'.'lei o
om die besnydenis aan ·11 seunt,jie te voltrek :moes o.et die dooct ge= st raf word.
·v/at was die betekenis van die besnydenis? Die t esn;y-denis net in
sigself geen reddende krag gehad nie - dit was TI tekan wat TI be=
tekende saak aangedui het . Wat V.'8.S :iie betekende sac.k? Vir
diegene wat in die komende Messi 2.s, die Hoof van di e ger..aC.everbond
glo, is daar deur sy bloed verlossing ui t soncie en dood. De1.:.r
hierdie teken, die besnydeni s, word jy ge~oep tot geloof in die komende Verbondshoof.
Die t esnydenis was ·11 treffende te~rnn ;Nat op CLri s-'clls, die Hoof van die verbond. ge•rtys het. By di e tesnyde~1is i s C.aar • _ C.eel tjie van
die liggaarn. weggesny. Daar het bloed. gevloei . So s0u Christus, belaai met die sonde van sy verbor~isv·Jlk, ui t die land van (;_ie lewendes weggesny ~ord en sy bloe6 sto~t om sy verbonds~ol~ ~e red.
Sy dood was dv.s die eintlike_ besnydenis voor God. Die besnyden:'..s in di e OT was r:iaar ·n skadubeeld van die eintlike, 1Nesenlike ':le=
snydeni s wat aan die kruis voltrek sou word
~ou se die H.K.: In die NT het die doop in die plek van die be=
snydenis gekom, en hy beroep horn vir hierdie stelling op Kol . 2:
11-13 - "in wie julle ook besny is met ·n besnydeni3 wat nie met hande verrig v·1ord n.ie, deur die liggaam van die sondige vlees af
te l~ in die besnydenis van Christus, omdat julle saam met Hom begrawe is in die doop, waarin julle ook saam opgewek is deur die
geloof in die werking van God wat Hom ui t die do de opge111ek het .
En julle, wat dood was deur die misdade en die onbesnedenheid van
julle vlees, bet Hy saa~ met Hom lewend gemaak deurdat Hy julle
al die mi sdade vergeef het ."
Ursinus teken hierby aan: "Die apostel bewys in hierdi e woorde met twee argi,ur1ente dat daar nou geen voordeel behaal kan word
uit die besnydenis van die vlees nie en dat dit nie ffieer in die Christelike kerk onderbou behoort te word nie . Die eerste is, oLldat ons in Christus TI geestelike besnydenis het - een ~at nie
met hande verrig word nie, waarvan die teken •n besnydenis van die vlees is, of omdat Christus nou vervul het wat deur die be= snydenis voorafgebeeld iE. Die tweede is, omdat die doop nou dieselfde betekeni s en gebruik het wat die besnydenis vrot=>er
gehad het, behalwe dat die dood nou TI teken is van dit wat die
besnydenis voorafgeskadu het . Hierdie ui tspraak leer dus dat die doop vir die Christene dieselfde is as wat die besnydenis vir die Jade was. Bn dat die doop die plek van die besnydenis
ingeneem het , kan ook bewys word uit die feit clat beide sakramente dieselfde do el het. Eeide is tekens van ons aarmerriing in die huis= gesin van God. Want soos die Joodse seuntjies en die van die
proseliete op die 8gtste dag besny is as diegene wat deur geboorte lecle van die kerk is, terwyl vol wassenes die besnydenis eers ont=
vang het naclat hulle belydenis van die Joodse godsdiens gedoen
het - so word die kinders van die Christene klein gedoop, terwyl die wat tot hulle jare gekom het, nie gedoop word nie behalwe as hulle belydenis gedoen het van die leer van Christus" (vertaling
Die Juda'.Lstiese di.·malleraars in Kolosse wou
h
e
d2t die Clrcisteneuit die heidendor.i hulle ook eers w.oes laa"G bes!ly. Hou skr;y-f
Paul us aan h-i)_lle: Julle ?let nie nodig om julle vleesli k te laat besny nie want in Christus is jull2 reeds kla2.r besny :net ·n be=
snydeni s wat nie met hande verrig is ni e. Sy kri.J.i 3dood v1as di e
1;1esenlike besnydeuis voor God. Deur die geloof in Christus het
julle deel aan hi erdie besnydeni s in Christus .
Waarin bestaan hierdie besnydenis in Chri stus'7
In die wegneem van die sondi ge natuur van die me!ls.
Tot sover gebruik Paulus die woord besnydenis om die k:ruisdood van
Christus aan te dui . ~aar in die volgende vers, vs 12, gebruik hy nie meer di e woord besnydenis nie maar di e woord doop. Die
apostel se (Nuwe vertaling)"Di t het by di e doop gebe'-~r deurdat
jull e toe saam met horn begre.1tte is . De1.J.r jul l e verbonde:riJ1eid mat Hom i s julle ook saam met Hom opgewek, omda~ julle gegl o het
in die krag van God wat Hom ui t di e dood opgev.'ek het9"
Hier word gesinspeel op die doop deur onderdompeling. Julle i s saam met Christus in die doop begrawe, en saam met Eor:-1 het julle lewendig ui t die watergraf opg·estaan.
Die dood van Chri stus was dus enersyds vervulling van alles wat deur die besnydenis voorafgeskadr .. is en •n reali sering van alles
wat deur die doop versinnebeeld word.
Eenvoudiger gese: die besnydenis het ~eengeTiys na die
k:ruis .
Albei se dieselfde ding: Die doop wys teru.g na d.ie krnis. Vir
die ware verbondskind is daar redding deur die bl oed van Christus .
Daarom kan :lie HK verkl&ar dat i:r1 di e ILT. die doop :::!..l1 die plek
van di e besnydeni s gekom het .
J·a, maar as di t korrek i s, dan moet di e do op ook e.an. die kinders van di e verbond bedien word, net soos in. die OT die besnydeni s aan die kinders bedien is.
doop deur a£'legging van geloofsbelydenis vooraf gegaan word, so ~oet die kinderdoop deur ~ie afleggi ng van geloofsbelydenis ge=
volg word. Daarom moet die ouers van <he kind wat gedoop wor d, voor sy doop di e verbondsbelofte afle dat hulle die kind as ver= bondskind, in di e vrese van die Here sal opvoed. T-< LUl• S, skoal en kerk moet in hierdie verbondsopvoeding saamwerk. En by- di e af= legging van geloofsbelydenis moet die kerkraad groat e~s daa:roee
mc:,ak de.t die jongmens besef wat die betekeni s van die belydenis= aflegging is. Hier moet met tugoefening oor die sui werheid van
leer en lewe gewaak word - anders laat die kinderdoop die kerk
i nclerdaad in ·n volkskerk ontaard.
As di e Gerefo:.rmeerde kerke profyt wil trek ui t di e opkorr:s eE
aanklag van die Charisnaties e Bevveging, dan is di t dringend nodig,
nie om die ki nderdoop te hersien nie, maar om grater erns te maak
met die aflegging van geloofsbelydenis en di e katkisasie wat daaraa~ voorafgaan. Dit beklemtoon die noodsaaklikheia daarvan
dat di e predikant l~ategeet van al die kinders in die gemeente moet wees vandat hulle in die katki sasie kom en nie net van die
SOND.A_G 28
DIE LEER 'JAN DIE ~!AGNA.AL UITEEl\GESIT
1. Inleiding
Die doop is die sakrament van die inlywing in die verbond.
Die nagmaal is die sakrament van die inblywir.g 1n die verbond. Die patroon wat die
RK volg by die uiteensetting van die leer van die nagmaal stem in hoofsaak oor=
een met die waarvolgens die leer van die doop behandel is. ~ers
n
uiteensettingvan die leer (Sondag 28) en daarna 'n verdediging van die leer van die nagmaal
(Sondag 29,30). Daarom kan dieselfde indeling as wat by Sondag 26 by die leer
van die <loop gevolg is,ook hier by die leer van die nagmaal gevolg word ~
Die bevel en belofte van die nagmaal (75) . Die betekenis van die nagmaal (76).
Die instelling van die nagmaal (77).
L. Die bevel en belofte van die nagmaal
Ook hier, net soos by die doop, moet noukeurig gelet word op wat presies gevra
word. Vraag 75 gaan van die veronderstelling uit dat die gelo~ige reeds al ge=
meenskap het aan die enige offerande van Christus en aan al sy goed. Nou is die
vraag: hoe ~ord JY, gelowige verbondskind, in die nagreaal op hierdie feit gEwys
en daarvan verseker? Eenvoudiger gese: wat leer en verseker die nagmaal jou
van jou verhouding met Christus?
In die antwoord wat die HK gee, staan Christus absoluut in die sentrum. Christus ·
het bEveel en beloof, dit gaan om sy gedagtenis, sy liggaam, sy bloed, die brood;
van die Here, Hyself voed my siel met sy gekruisigde liggaam en vergote bloed,
die drinkbeker van die Here, waartekens van die liggaam en bloed van Christus.
Hoofsaak is: die bevel en belofte van Christus.
In antwoord op die vraag hoe die nagmaa~n verband staan met m- verhoudin~ tot Christus, is die ee~ste saak: Christus het my beveel cm tot sy gedagtenis ge=
breekte brood te eet en vergote wyn te drink. Die nagmaal is dus in die eerste
plek
n
herinneringsmaaltyd,n
monument ter gedagtenis aan sy lyde. Christus ge=bruik die nagmaal om my telkens weer daaraan te herinner dat Hy vir my gely en
gesterf het. Om hierdie feit helder in my geheue in te prent wil Christus dat
Die vraag kan in hierdie verband tereg gestel wo~d of nagmaal een maal in drie rnaande genoeg is. Die Kerkorde maak oak voorsiening vir eenmaal in twee maande. Calvyn (Institusie, IV, 17,44) se ideaal was: elke Sondag. Maar in die praktyk het hy dit hoogstens een rnaal per maand laat vier.
By die bevel het Christus
n
belofte gevoeg. Die belofte hou twee dinge in: die eerste het betrekking op wat jesus vir my gedoen het; die tweede op wat Jesus in my doen.Wat het Jesus vir my gedoen? Hy het sy liggaam aan die kruis vir my geof fer en gebreek en sy bloed vir my vergiet. En nou beloof Jesus: As JY wil sien hoe <lit gebeur het, as jl_ sekerhe~d wil
he
dat <lit gebeur het en dat dit vir jou gebeur het, kom dan na die nagmaalstafel toe en kom kyk. Hier sal jy met jou oe sien en met die hande tas hoe Jesus vir jou geoffer en gebreek is en hoe sy bloed vir jou vergiet is.Die woorde sien en rneegedeel is hier van besondere betekenis. Sien dui op die gelowige aanskouing van wat Jesus gedoen het. Meegedeel dui op die toesegging daarvan oak aan my.
jesus praat met ans aan die nagmaalstafel deur tekentaal. Daarom is dit belang= rik <lat ans elke keer weer kyk wat daar by die tafel gebeur. Moses het na die doringbos gekyk - en geweet God is daar.
Die herders het gekom die Kindjie gesien en geglo.
Die dissipels het die doeke gesien en geglo dat Jesus uit die dood opgestaan het. Die sien van die brood en die wyn dui op die eerste hoofmoment van wat Christus doen.
Wat sien ek as ek die brood en wyn sien?
Dis die simbole van die liggaam en bloed van Christus wat vir my aan die kruis verbreek en vergiet is.
Deur na hierdie tekens te kyk kom Christus in die sentrum van my geloofsgesigs= veld te staan.
Die tweede deel van die belofte van Christus in die nagmaal het betrekking op wat Hy ~~my doen: dat Hyself my siel met sy gekruisigde liggaam en vergote bloed so seker tot die ewige le we voed en laaf as wat ek die brood en drinkbeker van die Here uit die dienae_r se hand ontvang en met die mond geniet. Hier kom dit veral aan op die woorde ontvang en geniet. Dit 1.S simbolies van die toeeiening.
Laasgenoemde doen Christus deur die werking van die Heilige Gees in my.
Dus, nadat die brood gebreek ~n die beker omhooggehef is, word dit aan my gegee om <lit te eet en te drink. Nou staan Christus nie meer net in my gesigsveld nie.
Hy deel Homself aan my mee. Hy dring deur die werking van sy Heilige Gees in
my lewe in soos voedsel deel ~-·ord van my liggaarn. Hyself is die spys en drank
-wat my tot die ewige lewe voed en laaf. h Meer sentrale plek kan Hy nie Ln my
le we Lnneem . nLe. . Sender voedsel sterf ek. Sender Christus kan ek ook nie lewe
nLe.
Ouere dogrnatici het dit die fuistieke unie 'met Christus genoem,
Die HK is daarop gesteld dat dit wat Christus vLr en in my doen, vir my ten volle
duidelik word. Daarorn wy hy 'n tweede vraag spesiaal aan die betekenis van die
woorde: Christus se gekruisigde liggaarn eet en sy vergote bleed drink.
3. Die betekenis van die nagmaal
Net soos die doop beteken en verseel die nagmaal tweerlei weldaad van Christus:
regverdiging deur sy bleed, heiligmaking deur sy Gees.
Hierdie heel sterk uitdrukking - die liggaarn van Christus eet en sy bleed drink
- is ontleen aan Johannes 6:54 - "Wie my liggaam eet en my bleed drink, het die
ewige lewe, en Ek sal horn op die laaste dag uit die dood laat opst2.an." Die eet
van Christus se liggaam en die drink van sy bleed, se die HK, beteken om met n
gelowige hart die ganse lyde en sterwe van Christus aan te neern en daardeur ver= gewing van scndes en die ewige lewe te verkry. Vergewing van sondcs is regverdi= gLng deur sy bloed.
Maar daarby kom heiligmaking deur sy Gees, Om die liggaam van Christus te eet
en sy bleed te drink beteken voorts om deur die Gees wat
en
in Christusen
inons woon so met sy heilige liggaam hoe langer hoe meer verenig te word, <lat al
is dit dat Christus in die hemel is en ons op die aarde, ons tog vlees van sy
vlees en been van sy gebeente is en dat ons deur een Gees, soos die lede van een
liggaam deur een siel, ewig lcwe en geregeer word.
!<ragtiger taal~"'.1 die eenheic tussen Jesus Chri:_s_!=us en SZ_ gem~ente van gelowiges
uit te beeld is nie denkbaar nie. _!_nni~e_:, intiemer kan dit nie. Dieselfde
Heilige Gees wat in Christus woon, woon ook in my. Dit maak van my: vlees van
sy vlees en been van sy gebeente. Hier word kennelik gesinspeel op die innige
verbintenis van man en vrou in die hi..;.welik: "Daarom meet die man sy vader en sy
moeder verlaat en sy vrou aankleef, en hulle twee sal een vlees word. Hierdie
verborgenheid is groot, maar ek s~ dit met die oog op Christus en die gerneente'' (Ef. 6:31,32).
alleen as 'n herinneringsrnaaltyd sander meer beskou. Terwyl Zwingli die brood en wyn alleen as tekens waardeur ons aan Christus se lyde herinner word, gesien het, het Calvyn die aksent op die feit laat val dat die brood en wyn ook seels is waar= deur die geloof langs die weg van mistieke vereniging met Christus in die nagmaal versterk word.
Hoe ryk is ons om die lyde en sterwe van Christus op so
n
wyse te herdin~ en daarby so indringend te gegryp en te belewe waar dit weseclik by die nagmaals= viering om gaan!4. Die instelling van die nagrnaal
Die HK vra hier, net soos by die leer van die <loop na die Skrifbewys vir die bevel en belofte van Christus. Merkwaardig is dat hier in die antwoord nie
(in die voetnote wel!) na die instellingsverhaal verwys word soos die evangeliste dit vertel nie, rnaar na die uitsprake van Paulus in sy eerste brief aan die
Korinthiers.
Dit is waarskynlik dat Palus deur 'n besondere openbaring van Christus die beskry= wing van die instelling en betekenis van die nagmaal ontvang het. Hyself verklaar: "Ek het van die Here ontvang wat ek ook aan julle oorgelewer het ... " (1 Kor.
11 :23). Die nagmaal as gedagtenismaaltyd sou die Korinthiers wel besonderlik
toegespreek het omdat onder ryk Grieke die gewoonte bestaan het om in hul testament te bepaal dat na hul dood in die tempel van een of ander god
n
maaltyd tot hul gedagcenis gehou moes word (Wielenga, p. 649 - aangehaal uit Grosheide se Kommen=taar op 1 Korinthiers).
Uit Paulus se instellingsverhaal blyk die volgende:
Eerstens: Dat Christus se liggaam vir al sy gelowiges verbreek en sy bloed vir hulle vergiet is.
Tweedens: Dat Christus in die tekens van brood en wyn sy liggaam en bloed vir sy gelowiges laat afbeeld.
Derdens Dat wie in Christus glo, aan sy liggaam en bloed deel het. Dit wil se, dat hulle daardeur regverdig en heilig gemaak word.
Vierdens: In die viering van die nagmaal het die gelowiges deur die werking van die Heilige Gees nie alleen deel aan Christus nie rnaar ook gemeenskap met rnekaar, <lit wil se met die gemeente wat die liggaam van Christus l.S. Orn saam te vat: God die Heilige Gees is self ons segsman wat in sy Woord in taal wat geen twyfel laat of vir geen r.1isverstand vatbaar is nie, die versekering gee <lat Christus sy gelowiges so seker met sy liggaam en bloed wil voed en laaf as wat hulle in die nagmaal van die gebreekte brood eet en van die vergote wyn drink.
