UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl)
UvA-DARE (Digital Academic Repository)
In het laboratorium van de science fiction film : technowetenschap in
vooroorlogse Hollywood films
Lammes, S.
Publication date
2002
Link to publication
Citation for published version (APA):
Lammes, S. (2002). In het laboratorium van de science fiction film : technowetenschap in
vooroorlogse Hollywood films.
General rights
It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s)
and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open
content license (like Creative Commons).
Disclaimer/Complaints regulations
If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please
let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material
inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter
to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You
will be contacted as soon as possible.
PROLOOG G
D EE BINNENKOMST
166 juli 1997. Ik sta in de rij voor een bioscoop in Westwood Village in Los
Angeless om naar de film
CONTACT(1997) te gaan. De caissière is snel en met
mijnn filmkaartje in mijn hand geklemd betreed ik het van airconditioning
voorzienee filmtheater. Het is een voor Amerikaanse begrippen kleine bioscoop.
Nett als in Nederland zijn in de foyer porties popcorn en verschillende soorten
frisdrankk te verkrijgen. In de bioscoopzaal staan stoelen met brede
armleuningenn om de ingekochte proviand op grijpafstand te kunnen
neerzetten.. Speciale uitsparingen in de leuningen zorgen ervoor dat de
drankjess niet kunnen omvallen. De papieren bekers met Coca Cola worden
neergezett en mensen verdwijnen in de diepe zetels. Het geroezemoes verstomt
zodraa de film begint. Met een oorverdovend lawaai knalt de openingsscène de
zaall in. Nog nooit heb ik deel uitgemaakt van een publiek dat vanaf het eerste
momentt zo geconcentreerd en met zoveel toewijding naar een science fiction
filmm kijkt.
Ikk ben in de Verenigde Staten voor mijn onderzoek. Geïnteresseerd in
verbeeldingenn van technowetenschap in Amerikaanse science fiction films van
voorr de tweede wereldoorlog, ben ik hier naar toegekomen om films te bekijken
diee in Nederland moeilijk te vinden zijn. Vóór dit bioscoopbezoek heb ik reeds
wekenn doorgebracht in archieven alwaar ik tientallen science fiction films heb
bekeken.. In tussenuurtjes heb ik recensies en ander bronnenmateriaal bijeen
gesprokkeld.. Wat ik maar kon bemachtigen uit de periode van voor de tweede
wereldoorlog:: dit was mijn kans om het te zien en te verzamelen. Ik heb meer
dann vijf weken doorgebracht in een afgeleefd bedrijfspand in Hollywood, in een
voorr mij gereserveerde bioscoopzaal, en vooral in verschillende kleine
viewing-ruimtes.. De films hebben mij bereikt op verschillende videosystemen, op 16
mmm en op 35 mm filmformaat Ik heb prachtige films gezien, maar ook films
waarr ik mezelf doorheen heb moeten slepen. Vooral sommige langdradige
serialsserials die, omdat zij met tussenpozen vertoond werden, steeds
recapituleerdenn waar het verhaal gebleven was en wie de personages waren,
blekenn een beproeving.
Naa zolang o n d e r g e d o m p e l d te zijn geweest in o u d e science fiction films zitt ik n u in e e n koele bioscoopzaal i n Westwood Village. Hier verword ik tot (eenn weliswaar onzekere) participant in een a n d e r spel. W a n n e e r de w e t e n s c h a p s b e o e f e n a a rr Ellie Arroway (Jodie Foster) h e t in CONTACT over sciencee fiction heeft, begin ik te begrijpen w a a r h e t in deze film, e n in mijn onderzoek,, o m d r a a i t :
Sciencee fiction. You re right, it's crazy. (...) I heard of a couple guys who wanna buildd something called an airplane, you know you get people to go in, and fly aroundd like birds, it's ridiculous, right? And what about breaking the sound barrier,, or rockets to the moon? Atomic energy, or a mission to Mars? Science fiction,, right? Look, all I'm asking is for you to just have the tiniest bit of vision. Youu know, to just sit back for one minute and look at the big picture.
Terr verdediging v a n e e n grensverleggend wetenschappelijk project wijst Arrowayy op de s a m e n h a n g en de parallellie v a n w e t e n s c h a p e n science fiction. Zijj b e n a d r u k t d a t de m e e s t e wetenschappelijke vooruitgang wordt geboekt w a n n e e rr a a n h e t genormaliseerde d e n k e n voorbij wordt gegaan e n er geen s c h e r p ee lijn w o r d t g e t r o k k e n t u s s e n fantasie en feit. Vernieuwende w e t e n s c h a pp e n science fiction lijken m i s s c h i e n ver uit e l k a a r te liggen, m a a r in w e z e nn zijn zij s t e r k m e t e l k a a r verbonden. Het onderzoeken v a n h e t s c h i j n b a a r onmogelijkee - d a t w a t al snel n a a r h e t rijk d e r fabelen wordt verwezen - zou volgenss Arroway de s t u w e n d e kracht a c h t e r wetenschappelijke vooruitgang zijn.. Zij legitimeert h i e r m e e het belang v a n creatief e n experimenteel d e n k e n voorr w e t e n s c h a p p e l i j k e praktijken. H a a r pleidooi k a n mijns inziens e c h t e r ook w o r d e nn b e g r e p e n als e e n wetenschappelijke legitimatie v a n science fiction film, z e k e rr o m d a t zij deze woorden a l s een p e r s o n a g e in een science fiction film u i t s p r e e k t .. Door de verbeelding van science fiction als drijfkracht voor w e t e n s c h a p p e l i j k ee vooruitgang te benoemen, e r k e n t zij impliciet d a t science fictionn een i n t r i n s i e k o n d e r d e e l is van onze technowetenschappelijke c u l t u u r .
Dee toewijding v a n h e t Amerikaanse publiek h a n g t wellicht m e t dit l a a t s t ee s a m e n : h e t zien v a n e e n science fiction film als CONTACT biedt de gelegenheidd o m a s p e c t e n v a n h u n technowetenschappelijke c u l t u u r te beleven e nn te ' b e s p r e k e n ' . Deze l a a t s t e gedachte is h e t e e r s t e u i t g a n g s p u n t v a n dit o n d e r z o e kk geworden. Z o n d e r te vervallen in de positivistische en profetische t o o nn v a n Arroway, die als e e n heuse m i s s i o n a r i s w a t fictie lijkt tot feit wil m a k e n ,, w o r d t science fiction film in dit boek b e n a d e r d als een domein d a t een wezenlijkk o n d e r d e e l vormt v a n de technowetenschappelijke c u l t u u r e n d a a r b i n n e nn e e n belangrijke functie vervult.
