Mededingingsrecht in
het onderwijs
Janneke Kohlen
18 april 2013
Page 2
Overzicht
1. Mededingingsrecht in het onderwijs
• Onderwijsinstelling een onderneming?• Economische activiteit
• Voorbeelden
2
.Mededingingsrecht – juridisch kader
• Juridisch kader • Kartelverbod • Fusies en overnames
3
.Inval/bedrijfsbezoek ACM
• Clementie4. Voorkomen - Compliance
Mededingingsrecht in het onderwijs
Page 4
Onderwijsinstelling een onderneming?
Mededingingsrecht is van toepassing op ondernemingen die een
economische activiteit verrichten (?)
Wat is een onderneming?
Economische activiteit: definitie
§ Höfner (C-41/90): "De omstandigheid dat arbeidsbemiddeling is
toevertrouwd aan publiekrechtelijke organen doet niets af aan het economische karakter van deze activiteit"
§ Commissie/Italie (C-35/96): "Volgens vaste rechtspraak omvat het begrip
onderneming elke eenheid die een economische activiteit uitoefent, ongeacht haar rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd; onder
economische activiteit wordt verstaan iedere activiteit bestaande in het aanbieden van goederen en diensten op een bepaalde markt."
§ Wouters (C-309/99): "Iedere activiteit bestaande in het aanbieden van
goederen en diensten op een bepaalde markt"
Geen economische activiteit
Mededeling van de Commissie (2001):
“Ten tweede zijn ook diensten als nationaal onderwijs en stelsels van verplichte sociale zekerheid uitgesloten van de toepassing van de regels inzake mededinging en de interne markt. Wat de eerste soort diensten betreft, heeft het Europese Hof van Justitie bepaald dat de staat bij de organisatie en handhaving van een dergelijk stelsel niet de bedoeling heeft tegen vergoeding werkzaamheden te verrichten, doch ten behoeve van de eigen bevolking zijn sociale, culturele en opvoedkundige taak vervult (Humbel en Edel (zaak 263/86 red.). ”
Bijvoorbeeld
§ Beroepsopleiding
§ Bijzondere en openbare basisscholen
§ Hoger onderwijs
… mits hoofzakelijke bekostiging uit staatsmiddelen
Economische activiteit - nadere duiding
§ Mededeling Europese Commissie (2012):
§ een door publieke (onderwijs)instelling aangeboden onderwijsdiensten
kwalificeren als economische activiteit indien dit blijkt uit
(1) hun aard;
(2) financieringsstructuur; en
(3) vanwege het feit dat er concurrerende particuliere organisaties bestaan
§ ABRvS LOI & NTI vs. Ministerie / OUN 30 januari 2013 (LJN: BY9933)
§ Aanbieden deeltijdse bacheloropleiding HBO-rechten
Economische activiteit – nadere duiding
§ Advies Europese Commissie (ABRvS 30-01-2013 LJN: BY9933)
§ Economische activiteit
à op grond van een analyse van de specifieke omstandigheden waarbij (1) de aard, (2) de financieringsstructuur en (3) concurrerende particuliere
organisaties in aanmerking wordt genomen
à doorslaggevend is de economische aard van de activiteit
Symbolisch wettelijk collegegeld is indicatie dat het element vergoeding ontbreekt
à niet doorslaggevend zijn eventuele particuliere concurrenten
Economische activiteit – nadere duiding
§ ABRvS LOI & NTI vs. Ministerie / OUN 30 januari 2013 (LJN: BY9933)
§ Met het financieren van de opleiding vervult de overheid zijn sociale, culturele
en opvoedkundige taak à de opleiding richt zich tot een specifieke groep studenten die niet steeds door andere bekostigde scholen en rechtspersonen voor hoger onderwijs bediend kunnen worden
§ Aansluiting bij Zanotti arrest HvJ EU (C-56/09)
Amsterdamse Universiteiten
§
Bedrijfsbezoek NMa bij Amsterdamse universiteiten
§ Vaststellen hoogte instellingscollegegeld
§
Geen oordeel over toepasselijkheid mededingingsrecht
§ Toezegging dat beide universiteiten niet met elkaar (of andere
universiteiten) de hoogte van het instellingscollege geld zullen afstemmen
Vandaag in het nieuws (bron nu.nl):
Grote prijsverschillen tweede masterstudie
De prijsverschillen tussen verschillende tweede masterstudies zijn enorm. De duurste studies kosten komend collegejaar meer dan 32.000 euro, het standaardcollegegeld is
1835 euro.
Dat staat in de donderdag gepresenteerde Keuzegids Masters 2013.
Voorbeeld
§ ACM (NMa, zaak 2760) Concentratie Hogescholen (21 december 2001)
§ Fusie Hogeschool Alkmaar, Hogeschool Haarlem, Hogeschool Holland,
Ichtus Hogeschool tot Stichting Hoger Onderwijs Nederland
§ Bekostigde activiteiten: geen eigen commerciële ruimte dus geen
economische activiteit
§ Overige activiteiten (inclusief aangewezen activiteiten): economische
activiteiten, partijen zijn vrij om te bepalen of zij deze activiteiten
verrichten, welke activiteiten zij verrichten en welke prijs zij in rekening brengen. Ook beogen partijen winst te maken.
à Omzet economische activiteiten blijft onder de drempelwaarde = geen
concentratie in de zin van de Mw
Overige activiteiten betroffen: cursussen, trainingen, post-HBO opleidingen, de exploitatie van gebouwen, de verhuur van ruimtes, de verkoop van onderwijsmateriaal, het optreden als assurantietussenpersoon en uitzendbureau
Juridisch kader
§
Kartelverbod: Artikel 101 VWEU, Artikel 6 Mw
Verboden zijn alle overeenkomsten tussen ondernemingen, besluiten van
ondernemersverenigingen en onderling afgestemde feitelijke gedragingen welke de handel tussen lidstaten ongunstig kunnen beïnvloeden en ertoe strekken of ten gevolge hebben dat de mededinging binnen de interne markt wordt verhinderd, beperkt of vervalst
§
Misbruik Machtspositie: Artikel 102 VWEU, Artikel 24 Mw
Het is ondernemingen verboden misbruik te maken van een economische machtspositie
Page 14
Kartelverbod
§
Overeenkomsten tussen ondernemingen die…
§
ertoe strekken (doel)
§
of ten gevolge hebben (effect)
§
…dat de mededinging wordt beperkt, zijn verboden
§
Artikel 101(1) VWEU en artikel 6 Mededingingswet
§
Nietigheid (lid 2)
Het kartelverbod: doel en effecten
Doel
§
Als doel vaststaat worden effecten niet meer beoordeeld
§
Beoordeling
doel
§
Bewoordingen, oogmerk, economische en juridische context
van overeenkomst
Effecten
§
Daadwerkelijke en potentiële gevolgen
§
Concurrentieparameters (prijs, producthoeveelheden,
page 16
Het kartelverbod: rechtvaardiging
§
Beoordeling op grond van artikel 101(3) VWEU
§
Efficiëntieverbeteringen
§
Onmisbaarheid
§
Billijk aandeel komt ten goede aan gebruikers
Fusies en overnames
§
Door fusies of overname de mededinging beperken…
§
door in het leven roepen
§
of versterken
… van een machtspositie
§
Vereisten
§
Concentratie
§
Duurzame wijziging van zeggenschap
§
Oprichting nieuwe onderneming ('joint venture')
Wat te doen bij een bedrijfsbezoek ACM?
•
Advocaat bellen
• Vragen of ACM wil wachten tot advocaat is gearriveerd
• Wees hoffelijk/beleefd
• ACM ambtenaren niet uit het oog verliezen
• bij voorkeur een aparte zaal vrijmaken voor ambtenaren
•
Doel van het onderzoek
•
ACM heeft toegang tot alle zakelijke gegevens en bescheiden
• Ook digitaal
• Geen geprivilegieerde documenten
•
Volledige medewerking geven binnen het doel van het onderzoek
•
Horen werknemers => alleen in aanwezigheid van een jurist
Subject matter | Client details page 20
page 21
Gevolgen
•
Boete bedrijf (tot 10% van de omzet)
•
én boete werknemers
(bestuurder/feitelijk leidinggevende)
•
Gevangenisstraf
•
Negatieve publiciteit
•
Schadeclaims
page 22
Clementie
Wat levert het op?
Plaats
Onderzoek
gestart
Categorie
Boete-
vermindering
1ste (muv
leider)
Nee
A
100%
1ste (muv
leider)
Ja
B
60-100%
2de of
volgende
Eventueel
C
10-40%
page 24
Clementie
•
Wie kan een verzoek indienen?
1)
Onderneming
2)
Een persoon voor zichzelf
3)
Meerdere personen tegelijk voor henzelf, mist bij zelfde
onderneming
•
Alleen advocaat kan vragen of A nog beschikbaar is, als
beschikbaar dan moet verzoek onmiddellijk worden ingediend
•
Tijd is geld
page 26
page 27
Compliance
•
Waarom?
• Bewustwording van de mededingingsregels in de organisatie vergroten
• Hoge boetes, reputatieschade, claims van derden etc.
•
Hoe?
• Belang van compliance benadrukken
• ‘gedragen’ door top van de onderneming
• Uitstralen door het management dat naleving vanzelfsprekend is en
dat schending van de regels niet past binnen de organisatie
•
Opstellen compliance programma
• Compliance handvest opstellen en laten ondertekenen
• Geen eenmalige exercitie maar regelmatig herhalen
• Voor nieuwe werknemers maar ook ter opfrissing voor de bewustwording
Janneke Kohlen
Janneke.kohlen@twobirds.com
Bird & Bird LLP is a limited liability partnership, registered in England and Wales with registered number 0C340318 and is authorised and regulated by the Solicitors Regulation Authority. Its registered office and principal place of business is at 15 Fetter Lane, London EC4A 1JP. Bird & Bird is an international legal practice comprising Bird & Bird LLP and its affiliated and associated businesses and has offices in the locations listed on our web site: twobirds.com. The word “partner” is used to refer to a member of Bird & Bird LLP or an employee or consultant, or to a partner, member, director, employee or consultant in any of its affiliated and associated businesses, who is a lawyer with equivalent standing and qualifications. A list of members of Bird & Bird LLP, and of any non-members who are designated as partners and of their respective professional qualifications, is open to inspection at the above address. twobirds.com
