Braille_Economie_HAVO_2018_TV1_aanpassingen

(1)

AANPASSINGEN EXAMENS 2018 TIJDVAK 1 HAVO ECONOMIE

Algemeen:

 Bij dit examen horen een bijlage en een tekeningenband.  Geen punten gebruikt in duizendtallen.

 Surveillant nodig bij vraag 29: deze moet de verschillende vlakken aanwijzen in tekening 2.

 Bijlage: bronnen zijn doorgenummerd i.p.v. steeds weer bij nummer 1 beginnen bij elke opgave.

EXAMENOPGAVEN

titelblad

 Zin aangepast:

Bij dit examen hoort een bijlage. = Bij dit examen horen een bijlage en een tekeningenband.

 Zin aangepast:

Dit examen bestaat uit 29 vragen. = Dit examen bestaat uit 29 open vragen.  Zin aangepast:

Voor elk vraagnummer staat ... = Achter elk vraagnummer staat ...

blz. 2

 Vraag 3 (bron 3 = tekening 1): zin aangepast:

Gebruik bron 1 en 2. = Gebruik bron 1 en tekening 1.

blz. 3

 Vraag 5 (bron 3 = tekening 1): zin aangepast: Gebruik bron 3. = Gebruik tekening 1.

blz. 4

 Eerste alinea (bronnen 1, 2 en 3 = bronnen 3, 4 en 5): zin aangepast:

(2)

 Vraag 7 (bron 1 = bron 3): zin aangepast: Gebruik bron 1. = Gebruik bron 3.

blz. 5

 Vraag 8 (bron 1 en 2 = bron 3 en 4): zin aangepast: Gebruik bron 1 en 2. = Gebruik bron 3 en 4.

 Tekst boven vraag 9 (bron 3 = bron 5): zin aangepast:

De staat van middelen ... (zie bron 3). = De staat van middelen ... (zie bron 5).  Vraag 9 (bron 2 en 3 = bron 4 en 5): zinnen aangepast:

Gebruik bron 2 en 3. = Gebruik bron 4 en 5.

Welke getallen moeten ...in bron 3? = Welke getallen moeten ...in bron 5?  Vraag 10 (bron 2 = bron 4): zin aangepast:

Gebruik bron 2. = Gebruik bron 4.

 Vraag 12 (bron 3 en 4 = bron 5 en 6): zin aangepast: Gebruik bron 3 en 4. = Gebruik bron 5 en 6.

blz. 6

 Tekst in kader (bron 1 = bron 7): zin aangepast:

Dat blijkt uit ... (zie bron 1). = Dat blijkt uit ... (zie bron 7).  Vraag 14 (bron 1 en 2 = bron 7 en 8): zin aangepast:

Gebruik bron 1 en 2. = Gebruik bron 7 en 8.  Vraag 15 (bron 3 vervalt) aangepast:

Vraag 15: 2 punten

De wereldmarktprijs van suiker in 2013 bedraagt gemiddeld 0,14 US dollar per pound (1 pound = 454 gram).

Wordt in 2013 voldaan aan de voorwaarde van een minimale opbrengst van 760 US dollar per ton suiker? Toon dit aan met een berekening.

 Vraag 16 (bron 2 = bron 8): zin aangepast:

Gebruik bovenstaande uitspraak en bron 2. = Gebruik bovenstaande uitspraak en bron 8.

blz. 7

 Tekst boven vraag 20 (bron 1 vervalt): zin aangepast:

... tot € 685 zelf betalen (zie bron 1). = ... tot € 685 zelf betalen.  Vraag 20 (bron 1 vervalt): zin aangepast:

(3)

blz. 8

 Eerste alinea (bron 2 = bron 9): zin aangepast:

Enkele kijkers reageren via Twitter (zie bron 2). = Enkele kijkers reageren via Twitter (zie bron 9).

 Vraag 21 (bron 2 = bron 9) aangepast: Vraag 21: 2 punten

Gebruik bovenstaande informatie en bron 9.

Schrijf de naam van de drie kijkers op en geef aan op wiens voorstel zij reageren. Elk voorstel kan maar aan één kijker worden gekoppeld.

@JUUL: minister / Kamerlid / econoom @VINZZ: minister / Kamerlid / econoom @SPORTY: minister / Kamerlid / econoom

 Tekst boven vraag 22 (bron 3 = bron 10): zin aangepast:

... de collectieve zorguitgaven (zie bron 3). = ... de collectieve zorguitgaven (zie bron 10).

 Vraag 23 (bron 3 = bron 10) aangepast. Vraag 23: 2 punten

Gebruik het voorstel van de econoom en bron 10.

Past een prijselasticiteitscoëfficiënt van -0,1 of van -0,2 (bij (a) in bron 10) beter bij het voorstel van de econoom? Licht je keuze toe.

blz. 9

blz. 10

 Vraag 26 (bron 1 vervalt) aangepast: Vraag 26: 2 punten

Gebruik bovenstaand bericht uit het tijdschrift en onderstaande twee krantenkoppen over de economie in de Verenigde Staten (VS).

Krantenkop 1: Lage spaarquote houdt VS uit de recessie. Amerikanen zijn weer minder spaarzaam geworden. Met een spaarquote van bijna 0% houdt de Amerikaan de

consumptie op peil.

Krantenkop 2: De export van de VS blijft sterk achter bij de import. Financiering uit het buitenland, met name China, zuivert het tekort aan.

In de VS leidt 35 miljard dollar extra inkomen na belasting tot slechts 22 miljard dollar verhoging van het bbp.

(4)

 Tekst onder vraag 26 aangepast (afbeelding vervalt):

In een actualiteitenprogramma komen drie tegenstanders van de invoering van het minimumloon aan het woord.

Tegenstander 1: "Het minimumloon is een vorm van ..1.. die het ..2.. op de arbeidsmarkt verstoort. Het gevolg is dat ..3.. afneemt, waardoor er werkloosheid ontstaat."

Tegenstander 2: "Inderdaad, ik zal uitleggen hoe die werkloosheid dan ontstaat." Tegenstander 3: "Er is ook welvaartsverlies. Ik zal dat in een grafiek laten zien."

blz. 11

 Vraag 27 aangepast: Vraag 27: 2 punten

Tegenstander 1: "Het minimumloon is een vorm van ..1.. die het ..2.. op de arbeidsmarkt verstoort. Het gevolg is dat ..3.. afneemt, waardoor er werkloosheid ontstaat."

Maak van de uitspraak van tegenstander 1 een economisch juiste redenering. Kies daarbij uit de volgende begrippen:

bij 1: prijsregulering / zelfbinding

bij 2: marktmechanisme / meeliftgedrag

bij 3: het aanbod van arbeid / de vraag naar arbeid  Vraag 28 (bron 2 vervalt) aangepast:

Maak van de onderstaande tekst een economisch juiste redenering.

De invoering van het minimumloon bij gelijkblijvende arbeidsproductiviteit betekent dat ..G.., waardoor ..H... De bedrijven kunnen op drie manieren reageren / Dit heeft drie gevolgen:

1. de productie wordt verplaatst naar lageloonlanden 2. ..I..

3. de verkoopprijzen stijgen, waardoor ..J.. Uiteindelijk zal de werkloosheid stijgen. Doe het als volgt:

- Schrijf de letters G tot en met J op.

- Schrijf achter elke letter het juiste economische verschijnsel. Kies daarbij uit de volgende verschijnselen:

1. Bedrijven gaan automatiseren en/of mechaniseren. 2. De internationale concurrentiepositie verslechtert. 3. De lonen nemen meer toe dan de arbeidsproductiviteit. 4. De loonkosten per product stijgen.

(5)

Tegenstander 3: "Er is ook welvaartsverlies. Ik zal dat in een grafiek laten zien." Gebruik de uitspraak van tegenstander 3 en tekening 2. Vraag de surveillant om de verschillende vlakken aan te wijzen in tekening 2.

Onderstaande tekst is een toelichting op de grafiek in tekening 2.

Maak van deze tekst een economisch juiste tekst en gebruik hierbij de uitspraak van tegenstander 3.

Na invoering van het minimumloon in de VS zal het werkgeverssurplus bestaan uit het vlak / de vlakken ..1... Het werknemerssurplus zal bestaan uit het vlak / de vlakken ..2... Het totale surplus op de arbeidsmarkt als gevolg van invoering van het minimumloon is dus afgenomen met het vlak / de vlakken ..3...

Kies uit (één of meer letters zijn mogelijk): bij 1: K / L / M / N / O / P

bij 2: K / L / M / N / O / P bij 3: K / L / M / N / O / P

BIJLAGE

titelblad: geen aanpassingen

blz. 2

 Opgave 1, bron 1 = bron 1: tabel = opsomming. bron 1

Kosten Metolani constante kosten:

- ontwikkelkosten: € 20 miljoen

- management- & personeelskosten: € 15 miljoen - verzekeringspremies: € 5 miljoen

- overige constante kosten: € 17 miljoen variabele kosten (proportioneel):

- per verpakking van 1000 pillen: € 50

 Opgave 1, bron 2 = bron 2: titel aangepast.

bron 2

Prijsafzetfunctie en MO-functie Metolani van drogisterijen op de Nederlandse markt P = -25Q + 230

(6)

MO = -50Q + 230

P (prijs) en MO (marginale opbrengsten) in euro's per verpakking P = prijs die de drogisterij betaalt aan de fabrikant

Q in miljoenen verpakkingen  Opgave 1, bron 3 = tekening 1. blz. 3

 Opgave 2, bron 1 = bron 3: één tabel. bron 3

Macro-economische indicatoren Nederland, 2012 en 2013 begin tabel

kolom 1: indicator kolom 2: 2012 kolom 3: 2013

bruto binnenlands product (bbp) (in miljarden euro's); 640,6; 642,9

reële economische groei (in % mutaties ten opzichte van het voorgaande jaar); -1,2%; -0,7%

bruto nationaal inkomen (bni) (in miljarden euro's); 642,7; 643,6 bruto nationaal inkomen per inwoner (in euro's); 39281; 38874

consumentenprijsindex (cpi) (in % mutaties ten opzichte van het voorgaande jaar); 2,1%; ...%

einde tabel

Staat van middelen en bestedingen Nederland van 2013 in miljarden euro's beschikbaar voor bestedingen:

- bbp: 642,9 - invoer: 466,8 totale bestedingen: - consumptie: 289,6 - investeringen: 94,3 - overheid: 192,6 - uitvoer: 533,2

(7)

 Opgave 2, bron 3 = bron 5: afbeelding = omschrijving. bron 5

Een deel van de geldkringloop Nederland van 2013 in miljarden euro's wordt hieronder beschreven.

Van buitenland naar bedrijven: (a) Van bedrijven naar buitenland: (b) Van overheid naar bedrijven: 192,6

Van financiële instellingen naar overheid: 53,5 Van gezinnen naar bedrijven: 289,6

Van gezinnen naar financiële instellingen: (c) Van gezinnen naar overheid: (d)

blz. 4

Onderdeel van het Stabiliteitspact EMU

Om de stabiliteit van de euro te garanderen moeten landen die de euro hebben ingevoerd (EMU-landen) voldoen aan de volgende voorwaarden:

- overheidsschuld <= 60% van het bbp - overheidstekort <= 3% van het bbp  Opgave 3, bron 1 = bron 7.  Opgave 3, bron 2 = bron 8. blz. 5

 Opgave 3, bron 3 vervalt. blz. 6

 Opgave 4, bron 1 vervalt.

 Opgave 4, bron 2 = bron 9: afbeelding = tekst. bron 9

Tweets van drie kijkers als reactie op de uitspraken in het actualiteitenprogramma

Tweet @JUUL: Bij dit voorstel hoop ik dat de kosten voor de medicijnen, die ik nodig heb voor mijn chronische ziekte, de huidige 300 euro niet gaan overstijgen.

(8)

Tweet @VINZZ: Bij dit voorstel heb ik geluk met mijn spotgoedkope medicijn. Bovendien hoef ik nauwelijks op te draaien voor een peperdure operatie, die ik misschien moet ondergaan.

Tweet @SPORTY: Bij dit voorstel moet ik toch echt gezonder gaan eten en meer gaan bewegen.

blz. 7

 Opgave 4, bron 3 = bron 10: tekst + tabel. bron 10

Vier effecten van het eigen risico op collectieve zorguitgaven en eigen betalingen Voorstel minister: verhogen eigen risico met € 100.

Voorstel Kamerlid: verlagen eigen risico met € 100. Voorstel econoom: verschoven eigen risico.

begin tabel kolom 1: effect

kolom 2: voorstel minister kolom 3: voorstel Kamerlid kolom 4: voorstel econoom

prijselasticiteit voor alle zorg die onder het eigen risico valt; -0,14; -0,14; (a)

verandering collectieve zorguitgaven; daling € 870 miljoen; stijging € 947 miljoen; stijging € 373 miljoen

verandering eigen betalingen verzekerden; stijging € 670 miljoen; daling € 737 miljoen; stijging € 563 miljoen

verandering gemiddelde eigen betaling per verzekerde; +50 euro; -55 euro; +42 euro einde tabel

blz. 8

 Opgave 5, bron 1 vervalt.  Opgave 5, bron 2 vervalt. blz. 9