“One Direction is gewoon echt een deel van mijn
leven geworden”
Een onderzoek naar de betekenis van het fan zijn voor tienermeisjes
Master’s Thesis
Graduate School of Communication Master’s programme Youth and Media - Communication Science
Naam: Noor Ploemen Studentnummer: 10220720
Supervisor: Renske van Bronswijk Inleverdatum: 23-06-2015
2 Inhoudsopgave Samenvatting p.3 Inleiding p.3 Theoretisch kader p.5 - Boybands p.5 - Fandom p.7 - Fangirls p.8
- Adolescenten en media gebruik p.10
- Parasociale interactie p.11 Methode p.14 - Focusgroepen p.14 - Sample p.15 - Procedure p.15 Resultaten p.17
- Betekenis van sociale media p.18 - Betekenis van het fandom p.20 - Betekenis van de bandleden p.22 - Betekenis van de muziek p.23 - Betekenis van fan fiction p.25
- Groepsdynamiek p.26
3 Samenvatting
In dit onderzoek wordt onderzocht wat het voor jonge meisjes betekent om fan te zijn van een boyband, zoals One Direction. Om dit te onderzoeken zijn er vijf focusgroepen gehouden met elk drie tot zes participanten. In totaal hebben 23 meisjes in de leeftijd van dertien tot en met achttien jaar meegedaan, allen waren fan van One Direction. Uit de focusgroepen kwam naar voren dat verschillende aspecten een rol spelen bij het fan zijn. Sociale media spelen ten eerste een grote rol in het fandom en geven fans de mogelijkheid om de band te volgen op bijvoorbeeld Twitter. Het fandom zelf wordt gezien als een veilige plek waar je jezelf kan zijn en waar iedereen elkaar steunt. Verder ligt de focus meer op de bandleden zelf dan de muziek. Gevoelens van romantiek en seksualiteit zijn sterk aanwezig bij de fans en ook parasociale relaties spelen een grote rol. Tenslotte speelt fan fiction een grote rol bij vele fans. Hierdoor krijgen zij het idee dat ze dichterbij de jongens staan.
Inleiding
Op 8 december 2014 was de populaire boyband One Direction te gast bij het
RTL4-programma RTL Late Night. Verschillende fans mochten hierbij aanwezig zijn, andere fans werden helaas teleurgesteld en mochten de studio niet in. Dit laatste leidde tot grote woede richting de presentator van het programma, Humberto Tan. Op Twitter werd hij door vele teleurgestelde Directioners, fans van One Direction, bekritiseerd en zelfs uitgescholden. Verschillende Directioners die wel het geluk hadden om bij de opnames aanwezig te mogen zijn, waren al aan het hyperventileren en huilen voordat de bandleden aan tafel schoven. De gekte werd helemaal compleet op het moment dat de vijf jongens de studio binnenliepen. Het oorverdovende gegil en de complete hysterie inclusief tranen leidde voor televisiekijkers tot een hilarisch uitziend tafereel (RTL Nieuws, 2015a; RTL Nieuws, 2015b). Op woensdag 25 maart 2015 kwam er voor veel Directioners een schokkend bericht naar buiten: Zayn Malik,
4 een van de bandleden, stapte uit One Direction (NOS, 2015). Deze bekendmaking leidde tot veel geschokte, verdrietige en boze berichten op internet. Twitter, Facebook en andere sociale media stonden vol met berichten van Directioners die hun (liefdes)verdriet uitten en hun gevoelens wilden delen.
De hysterische taferelen omtrent One Direction zijn een typisch voorbeeld van fandom. Een van de eerste wetenschappers die fandom serieus nam is Henry Jenkins. Hij begon zijn boek Fans, Bloggers and Gamers met de zin “Hello. My name is Henry. I am a fan” (Jenkins, 2006, p.1). In tegenstelling tot eerdere wetenschappers zag hij fans als actieve ontvangers van de media en legde de nadruk op het feit dat de relatie tussen fans en de media niet eenzijdig is. Fans ontvangen de media dus, maar gaan er zelf ook mee aan de slag en creëren bijvoorbeeld fansites. Jenkins ziet fans als een gemeenschap, waarin onderling samen inhoud gecreëerd wordt. Dit gezamenlijk creëren van inhoud doen de fans echter wel met respect voor de originele media-inhoud (Jenkins, 2006).
Fandom en de uitingen hiervan zijn door de jaren heen veranderd. De komst van het internet heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat fandom een veel groter bereik heeft gekregen en dat er veel mogelijkheden kwamen om hier druk mee bezig te zijn (Coppa, 2006). Fans
kunnen nu bijvoorbeeld eigen websites creëren, blogs en verhalen schrijven en zelf filmpjes maken en online zetten, met betrekking tot hun idolen. Verder zijn er verschillende soorten fandoms: zo kan iemand fan zijn van een acteur, zanger, serie, boyband etc. (Duffett, 2013). Het beeld dat er van fans van met name boybands heerst gaat vaak gepaard met hysterische, gillende en huilende jonge meiden (Ihlemann, 2006). De vraag is echter wat het betekent voor deze jonge meiden om fan te zijn van een boyband en wat voor gevoelens dit naar boven brengt.
Om het dieperliggende gevoel te achterhalen en erachter te komen hoe fans omgaan met het ‘fan zijn’ en hoe zij dit ervaren, is het belangrijk om met de fans zelf te gaan praten.
5 De onderzoeksvraag die centraal staat in deze scriptie luidt dan ook: Wat is de betekenis van het fan zijn van een band als One Direction voor adolescente meisjes?
De resultaten van dit onderzoek zullen meer inzicht geven in hoe jonge fans het fan zijn beleven en wat dit voor hen betekent. Daarnaast kunnen de resultaten helpen met het creëren van begrip in hoe jonge meisjes omgaan met het fan zijn. Meer begrip ten opzichte van deze jonge fans kan resulteren in eventueel meer acceptatie van het hysterische gedrag dat bij veel Directioners wordt waargenomen. Vaak worden deze jonge fans namelijk belachelijk gemaakt of niet begrepen. Verder kunnen de resultaten ook gebruikt worden voor
marketingdoeleinden, omdat er meer inzichten zijn in wat de meisjes raakt en wat zij belangrijk vinden. Het management van One Direction krijgt zo een beter beeld van de fans en kan op basis daarvan campagnes of producten naar buiten brengen. Ook is het een goede aanvulling op eerdere literatuur met betrekking tot fandom, omdat er beweerd wordt dat de fans van One Direction alle gekte die er rondom boybands is overtreffen (Korobkova, 2014).
Theoretisch kader Boybands
In de jaren 60 van de vorige eeuw ontstond er een fenomeen dat wordt gezien als een grote stap in de vrouwelijke seksuele revolutie: de Beatlemania (Ehrenreich, Hess & Jacobs, 1992). Hysterische, schreeuwende en huilende meisjes werden aanschouwd op straat. Echter niet vanwege rellen of andere politieke beweegredenen, maar omdat ze dicht bij hun idolen, de Beatles, wilden komen. Deze gekte rondom een band, in dit geval ook wel de Beatlemania genoemd, was nieuw voor die tijd (Ehrenreich et al., 1992; Korobova, 2014). Een element dat moeilijk te missen was tijdens deze Beatlemania was de seksuele energie die deze jonge meisjes uitstraalden (Ehrenreich et al., 1992). De Beatles werden als aantrekkelijk en sexy gezien en in die tijd gold het toegeven aan deze gevoelens als rebels. Rebelleren en grenzen
6 opzoeken hoort bij de leeftijd van deze jonge meiden (Bukatko, 2007). Hier zal later dieper op worden in gegaan.
De term ‘boyband’ is populair geworden in de jaren 80. Het verwijst naar een groep die alleen maar bestaat uit mannen die in harmonie samengaan en die een goede choreografie uitvoeren. Over het algemeen maken zij popmuziek en brengen zij de hoofden van
tienermeisjes op hol (Korobkova, 2014). In de jaren die volgden na de Beatlemania bleken vele boybands zoals de Backstreet Boys, Take That en Westlife erg populair te zijn. Momenteel is One Direction erg populair en er wordt ook wel beweerd dat haar fans alle gekte verbreken die er bij eerdere boybands te zien was (Korobkova, 2014).
Richard Dyer kwam eind jaren 70 met nieuwe en revolutionaire ideeën over
beroemdheden die uiteindelijk hebben geleid tot meer onderzoek naar dit onderwerp. Dyer (1979) stelt dat een beroemdheid niet een echt persoon is, maar dat het een bepaald imago is dat is samengesteld door allerlei aspecten zoals muziekclips, reclames en tijdschriften. Beroemdheden worden volgens hem dus geconstrueerd op basis van wat een bepaalde doelgroep zou aantrekken en zijn dus in feite het eindproduct van verschillende partijen, die als doel hebben om zoveel mogelijk geld te verdienen. Dit wordt ook wel de star theorie genoemd (Dyer, 1979). One Direction is een voorbeeld van zo’n geconstrueerde
samenstelling zoals Dyer beschreef. De band is door Simon Cowell, jurylid van de X-Factor en muziek producer, in het televisieprogramma de X-Factor samengebracht. De vijf jongens zijn door Cowell en zijn team gevormd tot een ontzettend populaire boyband die inmiddels bekend is over de hele wereld. De bandleden hebben een metamorfose ondergaan en mede door hun goede looks zijn zij erg populair geworden onder vooral jonge meiden. Inmiddels bestaat er veel merchandise die de fans kopen en wordt er goed verdiend aan dit ‘eindproduct’ van Cowell. Dit bevestigt de star theorie van Dyer (1979).
7 Fandom
Jenkins (1992) was een van de eerste wetenschappers die fans echt als een speciale groep zag op een positieve manier. Eerst werden fans gezien als dom, onnozel en obsessief (Duits, Zwaan & Reijnders, 2014). Jenkins (1992) deed echter een poging om het heersende negatieve beeld over fans in een ander daglicht te plaatsen. Hij probeerde onder andere duidelijk te maken dat fans een actief publiek zijn in plaats van een passief publiek. Hiermee slaat Jenkins (1992) een hele andere weg in dan Dyer (1979) deed. Dyer (1979) legt vooral de focus op het feit dat sterren gecreëerd worden op basis van de behoeften en interesses van de doelgroep. Ook stelt hij dat deze doelgroep vervolgens consumeert wat haar wordt
voorgeschoteld, maar dit aspect krijgt weinig aandacht in zijn werk. Jenkins (1992) legt daarentegen vooral de focus op het actieve publiek en het feit dat zij zowel consumeren als produceren.
Soukup (2006) maakt duidelijk dat onder andere de snelle groei van het internet heeft bijgedragen aan het idee van fans als een actief publiek. Ook Korobkova (2014) bevestigt dit idee van de actieve fans. Zij stelt dat fans zowel bezig zijn met het produceren als het
consumeren van media, ook wel ‘prosuming’ genoemd. De fans zijn dus actief bezig met de media-inhoud: ze luisteren bijvoorbeeld naar de liedjes en zijn tegelijkertijd bezig met het verspreiden van of schrijven over het nummer of de band. Verder zijn ze bezig met het
creëren van fan fiction, het schrijven van verhalen over leden van de band (Korobkova, 2014). Fandom en het uitdragen hiervan is tegenwoordig steeds meer zichtbaar en mainstream door onder andere de komst van het internet en de mobiele apparaten. Door de opkomst van deze nieuwe technologieën wordt tegenwoordig een veel groter publiek bereikt dan voorheen (Coppa, 2006; Jenkins, 2006). Het internet speelt tegenwoordig dan ook een belangrijke rol in de fandom (Soukup, 2006; Korobkova, 2014). Door middel van het internet kunnen fans van over de hele wereld met elkaar in contact komen en communiceren. Sociale media spelen
8 hierin een belangrijke rol (Soukup, 2006; VanCant, 2014). Op het internet zijn veel fan
gemeenschappen te vinden, welke kunnen bijdragen aan het opbouwen van een sociaal netwerk. Naast alle online gemeenschappen die er bestaan, posten fans ook vaak zelf materiaal online zoals filmpjes, foto’s en zelfverzonnen verhalen. Deze zelfverzonnen verhalen worden ook wel fan fiction genoemd (Korobkova, 2014). Media-inhoud wordt dus zowel geproduceerd als geconsumeerd door de fans van tegenwoordig, wat het idee van Jenkins (1992) over de actieve fan bevestigt.
In fandom staat de gemeenschappelijke interesse in ‘het heilige object’ centraal. Het fandom kan gezien worden als een aparte gemeenschap in de samenleving, waarin
identificatie met zowel ‘het heilige object’ als met de andere fans binnen het fandom als erg belangrijk worden ervaren (Soukup, 2006). Verder zijn fans vaak te onderscheiden van niet-fans, vanwege het feit dat fans het fan zijn gebruiken om hun eigen identiteit te creëren en daarnaast het fandom gebruiken om een sociaal netwerk op te bouwen (Pearson, 2007).
Fangirls
Over het algemeen zijn fans van One Direction vrouwelijk en worden zij, zoals al eerder vermeld, gezien als obsessieve jonge meisjes, die huilen, schreeuwen en flauwvallen wanneer zij One Direction zien of horen (VanCant, 2014). Deze jonge vrouwelijke fans worden ook wel fangirls genoemd (Cann, 2015; Ehrenreich et al., 1992; Korobkova, 2014; VanCant, 2014). Korobkova (2014) beschrijft een fangirl als “elk meisje dat zelf weet en doorheeft dat ze een enthousiaste fan is en die zichzelf ook identificeert als een fan” (p. 16). Over het algemeen worden met fangirls adolescente meisjes bedoeld in de leeftijd van twaalf tot en met achttien jaar oud (VanCant, 2014). Deze meisjes vinden hun idool niet alleen maar leuk, hun hele leven en identiteit is hieraan gewijd. Ook zijn de meisjes obsessief bezig met
9 datgene waar zij fan van zijn (Cann, 2015) en Healey (2009) voegt hier ook nog aan toe dat zij datgene waar zij fan van zijn aanbidden.
Naast de term fangirl bestaat ook het werkwoord fangirling. Hierbij gaat het om wat de meisjes precies doen om hun ideniteit als fangirl uit te dragen (Cann, 2015; Korobkova, 2014). Fangirling kan hier dus gezien worden als een bepaald gedrag, dat alle activiteiten en daden omvat die door de fangirls gedaan worden. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan het opschrijven van de teksten van de liedjes, tweeten over de band, het lezen en schrijven van fan fiction en het bekijken van foto’s van de bandleden (Korobkova, 2014).
Ook seksuele gevoelens spelen hier vaak een rol bij (Ehrenreich et al., 1992; Healey, 2009). Een stereotype beeld dat er bestaat van fangirls, is dat zij alleen ergens fan van zijn vanwege het uiterlijk van hun idool (VanCant, 2014). Een verklaring voor dit beeld kan het feit zijn dat interesse in seksualiteit een belangrijke ontwikkeling is in de adolescentie (Bukatko, 2007; Ehrenreich et al., 1992; Strasburger, Wilson & Jordan, 2013).
De adolescentie begint rond het twaalfde levensjaar en eindigt rond het achttiende levensjaar. Tijdens deze fase vinden er zowel mentaal als fysiek vele veranderingen plaats (Bukatko, 2007; Ehrenreich et al., 1992; Strasburger et al., 2013). Deze veranderingen leiden vooral bij meisjes tot een behoefte aan het uiten van alles wat hierbij komt kijken (Ehrenreich et al., 1992). Bij de Directioners wordt nu min of meer hetzelfde waargenomen als destijds tijdens de Beatlemania: seks speelt een grote rol. Gevoelens en gedachten over seksualiteit verschillen tussen jongens en meisjes. Meisjes houden zich over het algemeen meer bezig met het romantische aspect en jongens zijn meer geïnteresseerd in de seks zelf (Bukatko, 2007; Strasburger et al., 2013). Naast de steeds groter wordende interesse in seksualiteit en de eerste gevoelens van verliefdheid, noemen Bukatko (2007) en Strasburger et al. (2013) nog enkele belangrijke kenmerken van de adolescentie. Zo zijn jongeren sterk op zoek naar hun eigen identiteit en beginnen ze na te denken over wie ze zijn, wat ze willen uitstralen en hoe ze zich
10 willen gedragen. Verder worden vrienden en leeftijdsgenoten steeds belangrijker naarmate jongeren ouder worden. Zij beïnvloeden elkaar veel en ze willen graag bij een groep horen.
Adolescenten en mediagebruik
De media spelen een belangrijke rol in het leven van adolescenten. Vooral sociale media zijn de laatste jaren erg populair aan het worden onder deze doelgroep (Strasburger et al., 2013). Sociale netwerksites zoals Facebook en Twitter worden veel gebruikt door deze jongeren. Er wordt aangenomen dat het aantal jongeren dat een Twitter account heeft alleen maar zal stijgen, onder andere vanwege het feit dat veel bekende sterren actief zijn op Twitter (Strasburger et al., 2013). Momenteel heeft One Direction 23,6 miljoen volgers op Twitter, waarmee zij op plaats 24 staan in de top 100 van mensen en merken met de meeste volgers op Twitter (Twitter, 2015).
Arnett (1995) noemt de vijf meest voorkomende redenen van adolescenten om media te gebruiken. Ten eerste noemt hij entertainment als reden. Jongeren kijken bijvoorbeeld naar muziekclips puur voor entertainment. Ook zijn adolescenten op zoek naar meer spanning en sensatie (Strasburger et al., 2013). Daarnaast kan het gebruiken van media een manier zijn om om te gaan met negatieve emoties en gevoelens (Arnett, 1995). Onder andere muziek kan jongeren helpen in het bevredigen van emotionele behoeftes. Vooral meisjes geven aan dat muziek kan helpen bij het reguleren van de emoties (North, Hargreaves & O’Neill, 2000). Verder is de identiteitsvorming ook een belangrijke reden voor het gebruik van media (Arnett, 1995; North et al., 2000). Identiteitsvorming is een van de belangrijkste
ontwikkelingen in de adolescentie en de media kunnen hier een belangrijke rol in spelen (Arnett, 1995; Bukatko, 2007; Strasburger et al., 2013). Dit is breder dan de hiervoor reeds beschreven seksualiteit. Jongeren geven aan dat het vormen van de identiteit een belangrijke reden is om naar muziek te luisteren (Miranda & Claes, 2009; North et al., 2000). Door middel van muziek kan iemand zich onderscheiden van een ander en daardoor tot een groep
11 of gemeenschap behoren en een bepaalde identiteit aannemen en uitstralen (Miranda & Claes, 2009). Ook leren jongeren veel over seksualiteit, relaties en identiteit door dingen die zij zien op bijvoorbeeld de televisie, in tijdschriften of in videoclips (Arnett, 1995). Fangirls vormen ook een eigen identiteit en subcultuur op basis van de activiteiten die zij ondernemen en de contacten die zij leggen door bijvoorbeeld One Direction (Korobkova, 2014). Daarnaast bieden de sociale netwerksites ruimte voor ieder individu om zichzelf een bepaalde identiteit aan te meten en deze uit te dragen (Slater, 2002; Stern, 2007). Voor adolescenten, die zichzelf aan het ontwikkelen zijn, is dit een manier om op zoek te gaan naar de eigen identiteit.
Jongeren zijn dan ook druk aan het experimenteren met verschillende identiteiten (Slater, 2002). Zij hechten veel waarde aan de online presentatie van zichzelf en hoe leeftijdsgenoten hierover denken (Stern, 2007).
Tenslotte is het gevoel van verbondenheid met vrienden en leeftijdsgenoten ook een reden om media te gebruiken (Arnett, 1995). Ten eerste kan het luisteren naar dezelfde muziek of dezelfde band een gemeenschapsgevoel creëren (Miranda & Claes, 2009). Media kunnen adolescenten van over de hele wereld met elkaar in verbinding brengen (Arnett, 1995). Daarnaast is het voor hun mogelijk om met mede fans in contact te komen via sociale media (Korobkova, 2014).
Parasociale interactie
Op het moment dat iemand fan wordt van iets in de media, gaat hij/zij een bepaalde relatie aan met diegene of datgene waar hij/zij fan van is (McGee, 2005). Deze relatie wordt vaak aangemoedigd door diegenen die dit mediapersonage geconstrueerd hebben, zoals al eerder bleek uit de star theorie (Dyer, 1979). Parasociale relaties ontstaan wanneer iemand voor een langere periode wordt blootgesteld aan een bepaald mediafiguur (dit kan variëren van beroemdheden tot fictieve karakters) of wanneer iemand hier langere tijd mee bezig is.
12 Op een gegeven moment kan deze persoon het gevoel krijgen dat hij/zij het mediafiguur kent en vervolgens denken dat er een bepaalde intimiteit of vriendschapsband met dit karakter is ontstaan (Giles, 2002; Stever, 2009). Mensen gebruiken deze parasociale relaties onder andere om op zoek te gaan naar romantiek, om hun eigen identiteit te creëren, om een richting te geven aan hun leven of om gezelschap te zoeken (Stever, 2009). Deze aspecten zijn erg belangrijk voor adolescenten.
Er zijn verschillende vormen van parasociale relaties. Giles (2002) legt uit dat deze relaties mogelijk zijn met zowel echte personen, fictieve karakters als cartoons. Er zijn drie belangrijke karakteristieken die de aard van de parasociale relatie kunnen bepalen: 1) authenticiteit/realisme; 2) representatie in verschillende media; 3) gebruikers-context. De authenticiteit en het realisme bepalen de relatie die mogelijk is met het mediapersonage. Wanneer een beroemdheid in veel verschillende media verschijnt, zal dit een versterkende invloed hebben op de parasociale relatie. Tenslotte wordt er vaak vanuit gegaan dat de
mediagebruiker een eenzaam persoon is die de parasociale relatie of interactie gebruikt om in zijn of haar sociale behoeftes te voorzien (Giles, 2002).
Vaak hebben deze parasociale relaties veel dezelfde kenmerken als real-life relaties. Het grootste verschil is echter dat de parasociale relatie maar van één kant komt, namelijk van de fan of de mediagebruiker, en dat deze niet beantwoord wordt door het mediapersonage (Giles, 2002). McGee (2005) maakt echter duidelijk dat hoewel deze relatie maar van één kant komt, dit de relatie toch niet minder belangrijk maakt voor de fan. In aanvulling hierop geeft Stever (2009) aan dat deze eenwegsrelatie inmiddels aan het veranderen is. Door de komst van het internet zijn er veel meer mogelijkheden voor beroemdheden om met hun fans in contact te komen. Vooral sociale media geven beroemdheden de mogelijkheid om met fans in contact te komen en zorgt voor een interactievere relatie tussen de beroemdheid en de fan (Marwick & Boyd, 2011; Stever, 2009). Twitter geeft bijvoorbeeld de mogelijkheid tot een
13 echte interactie tussen de beroemdheid en een fan (Marwick & Boyd, 2011; Stever & Lawson, 2013). Beroemdheden tweeten over hun persoonlijke leven en werk of zetten foto’s online om zo de buitenwereld op de hoogte te houden (Stever & Lawson, 2013). Op deze manier
presenteren zij zich als authentiek en geven zij hun fans een kijkje achter de schermen van hun eigen leven, waardoor ze voldoen aan de verwachtingen van de fans en hierdoor ook de beroemdheid-fan-relatie kunnen onderhouden (Marwick & Boyd, 2011). Hoewel
beroemdheden en fans op elkaar kunnen reageren via Twitter en daardoor de relatie dus ‘echter’ kan worden, blijft de relatie parasociaal. De interactie tussen de beroemdheid en de fan blijft namelijk beperkt (Stever & Lawson, 2013).
Uit eerdere onderzoeken bleken er drie hoofd-motivaties te zijn voor de parasociale binding die een fan voelt: sociale motivaties, fysieke motivaties en task motivaties. Stever (2009) heeft op basis van eerdere literatuur een tabel gemaakt met motivaties voor parasociale aantrekking (Bijlage 1). ‘Sociale motivaties’ is in dit model veranderd in ‘identificatory attachment A en B’ en ‘fysieke motivaties’ is veranderd in ‘romantic attachment’. Naast deze drie hoofdmotivaties zijn ook nog ‘filial attachment, ‘infantile attachment’, ‘hero worship’, coworker attachment’ en ‘parental attachement’ toegevoegd aan de tabel (Stever, 2009).
Task attraction heeft te maken met het feit dat de persoon de beroemdheid leuk vindt, omdat deze goed is in wat hij/zij doet. Romantic attachment heeft te maken met het fantaseren of dromen over de beroemdheid, hem/haar fysiek aantrekkelijk vinden en graag een relatie met hem/haar willen hebben. Fans die dit als motivatie hebben zijn vaak erg intens en extreem fan (Stever, 2009). Identificatory attachment A houdt in dat je net zo wil zijn als de
beroemdheid zelf en identificatory attachment B houdt in dat je jezelf kunt identificeren met de beroemdheid. Wanneer je de beroemdheid ziet als vriend of familielid dan voel je een filial attachment. Er zijn ook fans die als droom hebben om samen te werken met een beroemdheid, zij voelen een coworker attachment. Hero worship houdt in dat de beroemdheid wordt gezien
14 als iemand met een heldenstatus en dat er niets anders dan goeds wordt gezegd over hem/haar. Het is iemand tegen wie wordt opgekeken. Infantile attachment houdt in dat de beroemdheid bepaalde behoeftes vervuld die de fan heeft. Tenslotte is er nog parental attachment. Dit houdt in dat de fan de beroemdheid wil beschermen, voor hem/haar wil zorgen en klaarstaan.
In dit onderzoek zal gekeken worden of de door Stever (2009) samengestelde motivaties voor parasociale aantrekking ook gelden voor de fans van One Direction, aangezien zij extremer en zichtbaarder schijnen te zijn dan fans van andere boybands
(Korobkova, 2014). Het gegeven dat de Directioners alle gekte die er ooit rondom boybands te zien was overstijgen, is ook een belangrijke reden voor dit onderzoek. In de bestaande literatuur is hier nog weinig over geschreven en daarom zal dit onderzoek iets toevoegen aan de literatuur over fandom.
Methode Focusgroepen
Om de onderzoeksvraag te onderzoeken zijn er focusgroepen gehouden. Een van de
voornaamste redenen voor het houden van focusgroepen is het feit dat met deze methode ook de groepsdynamiek kan worden waargenomen. In dit onderzoek naar fans is het interessant om te zien hoe fans met elkaar communiceren en op elkaar reageren. Daarnaast is het
interessant om te zien in hoeverre de fans gezamenlijk betekenis geven aan het fan zijn en in hoeverre zij emoties of gevoelens bij elkaar kunnen losmaken. Verder wordt er meer inzicht verkregen in de meningen en emoties van de fans, waardoor ook de variatie tussen de verschillende personen zichtbaar wordt.
15 Sample
In dit onderzoek zijn er vijf focusgroepen gehouden bestaande uit drie tot zes participanten. Alle participanten waren in de leeftijd van dertien tot en met achttien en vrouwelijk.
Daarnaast was de voorwaarde dat alle participanten fan moesten zijn van One Direction. Elke focusgroep bestond uit meisjes die elkaar bijna allemaal kenden, een enkeling moest zich af en toe nog voorstellen. Het voordeel hiervan was dat de participanten zich al vanaf het begin van de focusgroep op hun gemak voelden.
Procedure
De participanten zijn benaderd via fanpagina’s van One Direction op Facebook en via kennissen. Op de fanpagina’s van One Direction zijn er berichten geplaatst met de vraag wie er mee zouden willen doen aan een onderzoek over One Direction. De nadruk in het bericht lag er op dat er nu eens naar hun als fans zou worden geluisterd en dat zij een uur tot anderhalf uur lang over One Direction mochten praten met andere fans. Verder is er ook gebruik gemaakt van snowball sampling: wanneer een geschikte participant was gevonden, werd aan haar gevraagd of zij nog andere meisjes wist die ook fan waren en eventueel
geïnteresseerd waren in deelname aan het onderzoek. Door een combinatie van deze manieren zijn er uiteindelijk 23 participanten gevonden die aan het onderzoek hebben meegedaan.
Nadat de participanten hadden aangegeven dat zij wilden deelnemen aan het
onderzoek, zijn de ouders van deze participanten benaderd via e-mail. Aangezien de meeste participanten jonger dan 18 jaar waren, was het noodzakelijk dat de ouders van deze
minderjarigen een informed consent tekenden waarin zij aangaven dat zij ermee akkoord gingen dat hun kind mee zou doen aan het onderzoek. Verder stond er in een bijbehorende brief meer uitleg over het onderzoek. Hierin stond onder andere vermeld dat het onderzoek geheel anoniem zou zijn en dat hun kind ieder moment zou mogen stoppen met het onderzoek
16 wanneer zij niet meer zou willen deelnemen. Tenslotte werden de contactgegevens van de onderzoeker van de thesis vermeld, zodat de ouders de onderzoeker altijd nog zouden kunnen contacteren voor verdere vragen of opmerkingen.
Wanneer er genoeg participanten voor een focusgroep waren gevonden, werd er gekeken naar een geschikte locatie en datum om de focusgroep te laten plaatsvinden. Alle focusgroepen hebben plaatsgevonden bij een van de participanten thuis.
Alle focusgroepen duurden ongeveer één tot anderhalf uur. Om de sfeer ontspannen te houden, waren er altijd koekjes en drinken aanwezig. De participanten werden ervan op de hoogte gesteld dat het gesprek zou worden opgenomen. Gedurende de focusgroepen werd er gebruik gemaakt van een topic list (Bijlage 2). Deze topic list was de rode draad tijdens de focusgroepen en het doel hiervan was om de discussie te stimuleren. Wanneer er echter van de onderwerpen op de lijst werd afgeweken, werd hier gewoon verder over gepraat.
Om ervoor te zorgen dat het onderzoek valide is, is de topic list besproken met een mede-master student. Verder is het belangrijk dat de onderzoeker zo weinig mogelijk praat of opmerkingen maakt tijdens de focusgroepen en vooral luistert naar het gesprek tussen de participanten. Op deze manier wordt ervoor gezorgd dat de participanten niet gaan meepraten met de onderzoeker en eventueel sociaal wenselijke antwoorden geven. Tijdens de
focusgroepen werd er onder andere gesproken over hoe en waarom de participanten fan zijn geworden, hoe het voelt om een Directioner te zijn, hoe zij dit uitdragen, wat de rol is van One Direction in hun leven en wat het voor hun betekent.
De sensitizing concepts in dit onderzoek zijn verliefdheid en gevoel van eenheid. Interesse in seksualiteit en seksuele gevoelens spelen een grote rol tijdens de adolescentie en jonge meisjes en fangirls zijn hier veel mee bezig (Bukatko, 2007; Ehrenreich et al., 1992; Strasburger et al., 2013). Het uiterlijk van de jongens zal waarschijnlijk een grote rol spelen bij het fan zijn. Op den duur zullen de meisjes een parasociale relatie met de jongens
17 ontwikkelen, onder andere om op zoek te gaan naar romantiek (Stever, 2009). Gevoelens van verliefdheid zullen hiermee gepaard gaan en zullen waarschijnlijk bij veel fangirls aanwezig zijn. Daarnaast kan het luisteren naar dezelfde band voor een gemeenschapsgevoel zorgen (Miranda & Claes, 2009). Ook door de media is het mogelijk voor fans om met andere fans over de hele wereld in contact te komen. De gemeenschappelijke deler One Direction zal voor veel fans waarschijnlijk een gevoel van eenheid creëren, waarin ze zich allemaal met elkaar verbonden voelen.
De data van de focusgroepen is vervolgens geanalyseerd met behulp van het
programma Atlas.ti. Dit is gedaan aan de hand van de drie verschillende fases die Strauss en Corbin (1990) hebben beschreven. De eerste fase is het open coderen van de data. De data werd opgesplitst in allerlei segmenten en er werden codes gegeven aan deze segmenten. Vervolgens is er axiaal gecodeerd. Dit betekent dat de concepten en categorieën die bij het open coderen waren opgesteld met elkaar worden gecombineerd. De laatste fase is het selectief coderen, waarbij er naar verschillende patronen werd gezocht in de data die
gecodeerd was. Op basis van dit coderen is er een concept-indicator model opgesteld (Bijlage 3). Dit concept-indicator model zal de basis zijn van de resultaten van dit onderzoek.
Resultaten
Na het doen van de focusgroepen bleken er vijf categorieën te zijn die van belang zijn bij het begrijpen van de betekenis van het fan zijn van een boyband zoals One Direction voor adolescente meisjes: de betekenis van sociale media; de betekenis van het fandom; de
betekenis van de bandleden; de betekenis van de muziek en de betekenis van fan fiction. Deze vijf categorieën vormen de basis van de resultaten en zullen in het komende deel besproken worden. Tenslotte zal ook de waargenomen groepsdynamiek besproken worden.
18 Betekenis van sociale media
Uit alle focusgroepen is gebleken dat sociale media een hele grote rol spelen binnen het fandom. Alle meisjes in de focusgroepen gaven aan actief te zijn op verschillende sociale media, zoals Twitter, Facebook, Instagram, YouTube, WhatsApp en Tumblr. Het verschilt echter wel per sociale media wat er gedaan wordt, zo legt een 15-jarige Directioner uit:
Op Twitter tweet je eigenlijk gewoon over de jongens en stalk je ze eigenlijk gewoon een beetje en de mensen op Twitter zijn ook heel erg hysterisch en drama. Op Instagram post je foto’s van ze, het is ook gewoon andere mensen ontmoeten en erover praten. En op Tumblr zijn mensen niet laid-back, maar we zoeken er allemaal wat achter bij Tumblr. Ja, op Tiwtter zitten zeg maar de iets jongere fans en op Tumblr heb je de iets ouderen. En via Facebook en Whatsapp heb je ook vooral contact met andere fans.
Daarnaast noemden een aantal fans sociale media als de reden waarom One Direction zo snel zo populair is geworden:
ze hebben natuurlijk ook echt de kans gekregen om echt zo groot te worden door social media, want daar gaat het allemaal ook zo snel. (16 jaar)
Op basis van de data kan er gesteld worden dat er drie hoofd aspecten zijn wanneer er gekeken wordt naar de betekenis van sociale media in het leven van deze jonge fangirls. Sociale media fungeren als motor van het fandom, zorgen voor nieuwe vrienden en
vriendinnen en geven een fijn gevoel vanwege de mogelijkheid om de bandleden te volgen.
Sociale media als motor van het fandom - Alle fans die hebben meegedaan aan dit onderzoek spraken veel over sociale media. Allen gaven aan hier wel dagelijks mee bezig te zijn en veel tot bijna alle informatie over de jongens wordt verkregen via sociale media.
Social media is eigenlijk waar de hele fandom om draait en zo is het eigenlijk ook begonnen.
legt een 15-jarige fan uit. Bijna alles wat deze fans doen met betrekking tot One Direction vindt online plaats. Contact met andere fans wordt onderhouden op onder andere WhatsApp, Facebook en Instagram, maar ook worden er plaatjes uitgewisseld en wordt er gediscussieerd over de band. Ook Twitter wordt elke dag bijgehouden en veel meisjes geven aan dat zij Twitter de hele dag volgen, zodat ze geen enkele tweet van een van de bandleden zullen missen. Daarnaast is YouTube ook erg belangrijk in de levens van deze fans. Via dit medium
19 worden elke dag vele videoclips, interviews en andere filmpjes die aan One Direction
gerelateerd zijn bekeken.
Blij gevoel door nieuwe vrienden/vriendinnen – Sociale media geven fans de kans om in contact te komen met andere fans over de hele wereld. Het onderhouden van dit contact gebeurt vooral via WhatsApp of Facebook. Meerdere fans gaven aan goede (online) vrienden te hebben gemaakt en hier heel erg blij mee te zijn.
Via Instagram en Twitter kom je bijvoorbeeld ook in contact met andere fans. En op een gegeven moment ga je dan meer gegevens uitwisselen en dan zit je opeens in een grote whatsapp groep met misschien wel 30 mensen van over de hele wereld. Inmiddels heb ik ook al een paar echte hele goede vriendinnen gemaakt door One Direction en daar ben ik zo blij mee en ik ben ze daar heel dankbaar voor! (16 jaar)
De meeste meisjes die daadwerkelijk nieuwe vrienden hadden gemaakt via sociale media, gaven aan evenveel waarde te hechten aan de online vriendschappen als aan de offline vriendschappen die zij hebben. Zij zeiden dat zij hun online vrienden evenveel vertellen als hun offline vrienden en een sterke verbintenis voelen met hun online vrienden, vanwege de liefde voor One Direction. Een enkeling gaf aan dat zij meer waarde hecht aan offline vrienden, omdat ze die ook in real-life kunnen zien.
Er zijn ook een paar meisjes die aangaven geen nieuwe (online) vrienden te hebben gemaakt. De reden hiervoor ligt bij enkelen bij de ouders, die hun verbieden om met vreemde mensen te praten op het internet. Anderen gaven aan geen behoefte te hebben aan nieuwe contacten en hechten vooral waarde aan real-life contact met vriendinnen.
Fijn gevoel vanwege de mogelijkheid om de bandleden te volgen – Veel artiesten zijn actief op Twitter en laten via dit kanaal aan de wereld weten waar zij op dat moment mee bezig zijn of wat zij leuk of niet leuk vinden, zo ook One Direction. Alle fans uit de focusgroepen zitten op Twitter, sommigen zelfs alleen maar om One Direction te volgen. Op deze manier blijven ze op de hoogte van wat de jongens allemaal doen en dat geeft hun een goed, fijn en
20 vertrouwd gevoel. De tweets geven de fans vervolgens ook weer stof om met elkaar over te praten en te discussiëren.
De jongens zijn close met de fanbase, en op een gegeven moment wordt het eigenlijk gewoon routine om elke dag op Twitter te zitten en te kijken wat de jongens tweeten, wat ze doen, hun filmpjes bekijken, muziek luisteren en hun foto’s kijken. Ja je wil gewoon weten wat ze allemaal doen. (15 jaar) Er bestaat geen dag zonder One Direction, je hebt de hele dag door met ze te maken omdat je zo fan bent. Dan heb je een dagje op school en heb je net een toets gemaakt en dan wil je meteen weer op Twitter kijken of je niks gemist hebt, het is echt heel erg. (16 jaar)
Een aantal fans gaven ook aan dat ze, doordat ze precies kunnen volgen waar de jongens mee bezig zijn, het gevoel hebben dat ze dichterbij hun staan.
Betekenis van het fandom
Het fandom zelf heeft voor alle meisjes in deze focusgroepen een belangrijke betekenis in hun leven. Het geeft veel fans een gevoel van veiligheid, er is veel steun aan andere fans en alle fans geven aan zich verenigd te voelen met alle andere Directioners.
Gevoel van veiligheid waar je jezelf kan zijn – Een aantal fans beschreven het fandom als een veilige plek waar iedereen zichzelf kan zijn. Je afkomst of geaardheid maakt niet uit, iedereen is welkom en iedereen wordt geaccepteerd in het fandom. Een 16-jarige fan legt uit hoe zij het fandom ziet:
We zijn een soort movement eigenlijk, een veilige plek voor alle mensen. Het maakt niet uit of je homo of lesbi of hetero bent. We hebben niks tegen je dus je mag ook gewoon fan zijn als je dit of dat bent.
Daarnaast gaven andere meisjes aan dat zij soms het idee hebben dat zij niet helemaal zichzelf kunnen zijn buiten het fandom, omdat veel mensen vooroordelen hebben over fans van One Direction en het maar ‘gay’ of ‘dom’ vinden. Door deze niet-fans voelen zij zich vaak onbegrepen:
Mensen die niet fan zijn die beseffen niet dat het voor ons iets heel groots is. (15 jaar)
Binnen het fandom en met vriendinnen die ook fan zijn hebben zij echter wel het gevoel dat ze echt zichzelf kunnen zijn en hun ware gevoelens kunnen uiten.
21 Veel steun aan en van andere fans – Het fandom is erg groot en zoals al eerder naar voren kwam hebben veel fans online contact met andere fans.
In het fandom zitten ook veel meisjes met mentale issues of depressies en we zijn er voor elkaar. (16 jaar)
Wanneer deze fans iets online posten over dat zij zich ‘shitty’ voelen, kunnen zij veel steun verwachten van andere fans want iedereen is ‘supportive’ voor elkaar. Sommige fans gaven aan dat zij op sociaal gebied niet sterk waren. One Direction en het fandom hebben echter voor een positieve ontwikkeling gezorgd op dit gebied.
Mijn ouders vinden het fijn dat ik online vrienden heb want ik ben niet zo heel sociaal ingesteld en door het contact met andere fans voel ik me nu vaak stukken fijner. (16 jaar)
Voor veel fans is het fandom meer dan alleen een omgeving waarin gepraat wordt over One Direction. De andere fans bieden een grote steun in moeilijke tijden of bieden steun en hulp aan fans die minder sociaal zijn ingesteld. Zij voelen zich soms beter begrepen door mede Directioners en ze krijgen onvoorwaardelijke steun van elkaar. Alle fans gaven aan er voor de andere fans te zijn.
Gemeenschapsgevoel – Het duidelijkste en sterkste gevoel dat bij alle fans in de focusgroepen naar voren kwam was het gevoel van eenheid met alle One Direction fans over de hele
wereld.
We zijn gewoon eigenlijk één hele grote familie die over de hele wereld verspreid zit, als je niet fan bent dan begrijp je het niet. (15 jaar)
Veel fans benoemden het feit dat ze één grote familie zijn die altijd voor elkaar klaar zal staan. Net zoals in een echte familie, zijn er ook in het fandom wel eens ruzies of
onenigheden, maar zodra er iets groots gebeurt dan verenigen zij zich. Veel fans noemden als voorbeeld hiervan het feit dat Zayn Malik de band heeft verlaten in maart 2015.
De fanbase komt tot leven bij een negatief iets. Kijk maar naar toen Zayn weg ging uit de band, iedereen was verdrietig en misschien ook wel boos en er werd heel veel gezegd binnen het fandom. Maar het was wel allemaal met z’n allen en dan weet je dat je wat aan elkaar hebt. (18 jaar)
22 Betekenis van de bandleden
De bandleden zelf zijn erg belangrijk in het leven van deze fangirls. Zij gaven aan heel veel bezig te zijn met wat de jongens zelf doen, bijna alle meisjes hebben een favoriete jongen aan wie ze heel veel aandacht besteden en ook hangen heel veel kamers van deze fans vol met posters van One Direction. De jongens hebben invloed op het gedrag van de fans en zijn een belangrijk deel in het leven van de meisjes. Daarnaast aanbidden vele meisjes in deze focusgroepen de jongens.
Invloed op gedrag – De bandleden hebben veel invloed op het gedrag van de meisjes. Ten eerste zeiden veel meisjes dat ze de hele dag door denken aan de jongens. Ook lijden de schoolprestaties van sommige meisjes onder het fan zijn, omdat ze alleen maar bezig zijn met het bijhouden van foto’s en andere zaken die te maken hebben met de jongens. Anderen gaven aan dat ze wanneer ze iets van One Direction zien in de winkel, het moeten kopen. Ook de outfit van de jongens kan invloed hebben op het gedrag van de meisjes.
Ik heb ook vans gekocht omdat Louis ze heel vaak droeg en nu zijn het eigenlijk ook mijn favoriete schoenen. (15 jaar)
Belangrijk deel in het leven – Alle meisjes in de focusgroepen gaven aan dat One Direction een deel van hun leven is geworden. De meeste meisjes zijn er 24/7 mee bezig en zeiden dat ze soms niet eens meer door hebben dat ze er mee bezig zijn. Het is routine geworden om continu Twitter te checken, YouTube filmpjes te bekijken of om er over te praten met vrienden, vriendinnen of andere fans.
Je bent er op een gegeven moment zo aan gehecht omdat je er dagelijks mee bezig bent, dat je niet weet of je ooit nog zonder ze kunt. Het is echt een deel van mijn leven geworden. (14 jaar)
Aanbidden – Veel meisjes reageerden lachend, enthousiast, luidruchtig en soms zelfs hysterisch wanneer zij beschreven wat er zo leuk was aan de jongens. Veel fans vonden het heel moeilijk om hun gevoelens ten opzichte van de jongens te verwoorden.
23
Ik kan niet omschrijven hoe leuk ik Niall vind en hoe geweldig hij is... hij is het totaalplaatje, hij is gewoon alles. (15 jaar)
Ook gaven veel meisjes aan dat zij zichzelf best obsessief vonden en ook het woord ‘stalken’ werd vaak genoemd. Hoewel een paar fans vooral het uiterlijk erg belangrijk vonden, gaven meerdere fans aan dat het zowel om het innerlijk als het uiterlijk van de jongens gaat.
Hun persoonlijkheid is gewoon echt leuk. En ze zijn zo knap en zo schattig en zo leuk en zo lief en ik denk ook dat hij aardig is. En ze doen gewoon gezellig met elkaar en ze maken grapjes en dat is gewoon echt het leukste aan hun. Ze zijn gewoon zo leuk en zo aardig. (14 jaar)
De jongens maken gevoelens van verliefdheid los en enkele meisjes gaven toe dat zij ook daadwerkelijk verliefd waren. Een 14-jarig meisje zegt hierover:
Leeftijd maakt ook geen verschil in de liefde, ja ik denk wel dat ik verliefd ben op Niall. (14 jaar)
Deze verliefde gevoelens maken zoals vaak het geval is ook gevoelens van jaloezie los, wanneer iemand anders dezelfde jongen leuk vindt:
Ik vind Liam gewoon geweldig, maar een vriendin op een gegeven moment ook en dat vond ik echt niet leuk. Hij is gewoon van mij! Dus toen kregen we wel vaker ruzie om Liam want ik vond Liam eerder leuk. (15 jaar)
In de ogen van veel meisjes uit de focusgroepen kunnen de jongens weinig slecht doen en komen ze voor hen op wanneer iemand iets negatiefs over ze zegt. Daarnaast bestaat er bij heel veel meisjes de hoop dat er ooit een ontmoeting plaats zal vinden met een van de ‘grote goddelijke zandkastelen’ zoals een 18-jarige fan de jongens omschrijft.
Het is mijn levensdoel om ze ooit te ontmoeten, als dat is geweest dan ben ik er wel klaar mee. Dan ga ik op de bank zitten en niks meer doen. (14 jaar)
Betekenis van de muziek
De betekenis van de muziek verschilt tussen de meisjes uit de focusgroepen. Sommige fans gaven aan dat de muziek erg belangrijk is, maar voor sommigen is dit een stuk minder geworden. Een ander belangrijk element van de muziek is de emoties die het losmaakt. Tijdens de focusgroepen werd er vooral over de jongens gepraat en minder over de muziek. Soms werd er pas over de muziek gepraat nadat de onderzoeker hier naar vroeg. De muziek blijkt voor veel fans dus minder belangrijk te zijn dan de jongens zelf.
24 Dankbaar voor de muziek – Veel meisjes noemden de muziek de basis van het fandom. Door de muziek die One Direction maakt, hebben de meisjes in eerste instantie interesse gekregen in de band. Alle meisjes geven aan dat ze door de muziek de band leuk zijn gaan vinden.
De muziek is eigenlijk het belangrijkste, want dat heeft ons naar hen toegebracht. (16 jaar)
Later kwam de interesse in de jongens pas, maar veel meisjes gaven aan dat het in het begin vooral om de muziek ging. De muziek is naarmate de meisjes meer fan zijn geworden verder naar de achtergrond geschoven en de focus ging meer naar de jongens zelf. De muziek zelf is dus eigenlijk niet het belangrijkste, want het gaat om het totaalplaatje en het hele fandom. De muziek is hier voor de meeste meisjes de basis van.
Minder belangrijk aan het worden – Een paar meisjes gaven aan dat naarmate zij ouder worden, ze de muziek van One Direction minder leuk vinden en meer interesse krijgen in andere muziek. De interesse in de jongens is er wel nog, vandaar dat zij nog steeds fan zijn.
Voor mij is de muziek steeds minder belangrijk aan het worden. Mijn muzieksmaak is aan het veranderen en ik vind de muziek van andere bands leuker dus dat luister ik meer. Maar ik vind de jongens van One Direction leuker en daarom blijf ik fan. (16 jaar)
De muziek wordt veelal gezien als een bijzaak en de focus ligt op de jongens. Zij fantaseren over de jongens, praten over de jongens en hopen op contact met de jongens. Op deze aspecten liggen bij veel meisjes de meeste aandacht.
Maakt emotie los – Voor de meeste meisjes in de focusgroepen is de muziek nog steeds heel belangrijk en maakt het ook veel gevoelens en emoties los wanneer zij naar de muziek luisteren. Afhankelijk van hun stemming zetten ze een bepaald nummer op, waar ze
vervolgens weer blij van worden. Veel meisjes gaven aan veel steun te hebben aan de muziek wanneer zij zich even niet lekker voelen of wanneer zij vrolijk zijn.
Ja de muziek is echt belangrijk, het is toch wel de reden dat ik meer over hun ben gaan opzoeken en fan ben geworden. Sommige liedjes helpen me op de een of andere manier met mijn emoties, want ik ben echt zo’n gestoord persoon enzo. En zo’n triest liedje, dan begin ik gewoon even te huilen enzo. En als
25
je blij of hyper bent dan zet je gewoon ‘Kiss You’ op en dan ga je gewoon super hard dansen en energie enzo. (16 jaar)
De betekenis van fan fiction
Fan fiction speelt een belangrijke rol in de levens van vele fans. Vooral de meisjes van 15 jaar en ouder spreken over het belang van fan fiction in hun leven. Sommige meisjes geven aan uren achter elkaar te lezen en het liefst zo weinig mogelijk willen slapen om verder te kunnen lezen.
Slapen bestaat eigenlijk niet. (18 jaar)
De reden waarom fan fiction zoveel betekent voor deze meisjes is dat het ze het gevoel geeft dat ze dichterbij de bandleden staan, daarnaast maakt het ook veel emoties los.
Geeft het gevoel dat je dichterbij de bandleden staat – Veel meisjes gaven aan dat fan fictions zoveel voor hun betekenen, omdat ze door de verhalen het gevoel hebben dat ze dichterbij de bandleden staan. Door de goede beschrijvingen en de verschillende verhaallijnen krijgen ze het idee dat ze de bandleden daadwerkelijk leren kennen. Daarnaast gaan ze fantaseren over hoe het zou zijn als zij zelf dat meisje in het verhaal zouden zijn, zij proberen zich dus te identificeren met het meisje waarop een van de jongens verliefd wordt. Een 18-jarig meisje probeert uit te leggen wat fan fictions voor haar betekenen:
Het valt bijna niet te omschrijven wat het lezen van fan fictions met je doet. Je krijgt eigenlijk het gevoel alsof je ze beter leert kennen en hoe het zou zijn als jij diegene was, die persoon die ze ontmoeten in het verhaal.. ja fan fics zijn echt mijn leven.
Verder spreken fan fictions veel meisjes aan omdat er zoveel verschillende soorten genres zijn, dat er altijd wel verhalen zijn die je aanspreken. Een meisje gaf aan zelf ook fan fictions te schrijven. Op deze manier probeert zij haar gevoelens en dromen op papier te zetten en dichterbij de jongens te komen.
26 fictions veel doet met hun emoties, maar dat het erg moeilijk uit te leggen is wat het precies met hun doet. Veel meisjes zeiden er blij van te worden en krijgen er kriebels van in hun buik, anderen gaven aan dat ze het vaak mooie verhalen vinden en er emotioneel van worden. Ook waren er meisjes die zeiden er veel energie van te krijgen.
Ik kan eigenlijk niet echt omschrijven wat het met me doet als ik fan fictions lees, ik wordt er blij van.. het lijkt net alsof de jongens het zelf hebben geschreven. Soms kan ik er echt om huilen zo goed vind ik het. (16 jaar)
Groepsdynamiek
In alle focusgroepen kwam naar voren dat het contact met andere fans heel erg belangrijk is. De meisjes reageerden veel op elkaar en maakten elkaar soms helemaal hysterisch, begonnen te gillen en te lachen om dingen die ze hadden meegemaakt en ze wilden graag hun verhaal delen met andere fans. Het praten over One Direction bracht veel emoties bij de meisjes los en er vond veel interactie tussen hun plaats. Het werd duidelijk dat de meisjes elkaar steunden en dat zij het fijn vonden om de liefde voor One Direction met elkaar te delen.
Conclusie en discussie
Het doel van dit onderzoek was om een beeld te schetsen van de betekenis van het fan zijn van One Direction voor jonge meisjes. Uit de focusgroepen kwam naar voren dat het fan zijn van One Direction voor deze tienermeisjes meer is dan alleen maar liedjes luisteren en
plaatjes kijken: One Direction is namelijk een deel van hun leven geworden. Dagelijks zijn zij actief op sociale media om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes rondom de band. Ook heeft de muziek nog steeds betekenis voor de fans, maar zijn zij meer bezig met de jongens zelf. Zij praten er veel over met vrienden en andere fans zowel online als offline. Daarnaast levert het nieuwe vriendschappen op en voelt het fandom als een plek waar ze veilig en zichzelf kunnen zijn. Het fandom en alles wat erbij komt kijken kan gezien worden als een bepaalde gemeenschap binnen de samenleving, waarin de jongens van One Direction aanbid
27 worden. Sommige meisjes geven zelfs aan verliefd te zijn, Beide sensitizing concepts,
verliefdheid en gevoel van eenheid, die zijn benoemd in het methode deel kwamen naar boven tijdens de gesprekken. Maar zoals bleek uit de reeds beschreven resultaten, zijn er meerdere aspecten die belangrijk zijn voor adolescente meisjes wanneer het gaat om het fan zijn van One Direction.
De grootste droom van alle meisjes is een ontmoeting met de jongens, op wie een aantal meisjes echt verliefd zijn. Daarnaast fantaseren veel meisjes over de jongens en adoreren zij hen. De jongens kunnen weinig tot niks fout doen in de ogen van de meisjes en het uiterlijk van de jongens speelt een belangrijke rol. Deze gevoelens van seksualiteit en romantiek komen overeen met de ontwikkelingen die meisjes doormaken in de adolescentie (Bukatko, 2007; Strasburger et al., 2013). Deze aanbidding van de jongens is een van de meest belangrijke aspecten van het fan zijn voor de meisjes, hier zijn zij het meest mee bezig.
De resultaten van dit onderzoek laten zien dat fans actief zijn en niet alleen maar media consumeren maar ook produceren, zoals Korobkova (2014) al omschreef met
prosuming. Onder andere fan fiction speelt een hele grote rol bij veel fans uit dit onderzoek, maar ook op andere manieren zijn zij constant bezig om hun fandom uit te dragen door het maken van content zoals filmpjes en fotocollages of door ermee te praten met vriendinnen of andere fans. Dit alles komt overeen met het idee dat er tegenwoordig heerst over de actieve fan (Jenkins, 1992, 2006).
Zoals uit andere onderzoeken ook al naar voren kwam is het internet een belangrijk onderdeel wanneer het op fans en fandom aankomt (o.a. Korobkova, 2014; Slater, 2002; Stern, 2007; Soukup, 2006). Dit laten de resultaten uit dit onderzoek ook zien. Alle meisjes uit dit onderzoek geven aan actief te zijn op het internet, zowel op sociale media als op websites om fan fiction te lezen. Ook het feit dat sociale media erg belangrijk zijn binnen het fandom (Soukup, 2006; VanCant, 2014) wordt bevestigd door de fans in dit onderzoek. Vooral
28 Twitter blijkt erg populair te zijn. Bijna alle participanten van dit onderzoek zijn ook benaderd via sociale media. De fans die niet actief zijn op sociale media en het fan zijn op een andere manier uiten, zijn niet meegenomen in dit onderzoek. Dit is tevens een beperking van dit onderzoek.
De populariteit van Twitter zou verklaard kunnen worden aan de hand van het feit dat het op Twitter mogelijk is voor beroemdheden om met hun fans in contact te komen
(Marwick & Boyd, 2011; Stever, 2009). Deze mogelijkheid tot een eventueel echte interactie met de beroemdheid van wie ze fan zijn, is voor verschillende meisjes reden om een Twitter account aan te maken. Hoewel veel meisjes weten dat deze relatie parasociaal blijft en ze de beroemdheid naar alle waarschijnlijkheid niet privé zullen spreken, blijft deze hoop bij verschillende fans wel. Veel meisjes fantaseren over de jongens op een seksuele of
romantische manier, wat overeen komt met het feit dat mensen parasociale relaties gebruiken om op zoek te gaan naar romantiek (Stever, 2009). Nog meer onderzoek naar de relatie tussen Twitter, fans en parasociale relaties zou meer interessante inzichten kunnen geven op dit gebied.
De resultaten van het onderzoek laten ook zien dat andere fans erg belangrijk zijn en ook een belangrijk onderdeel vormen van het hele fandom. De meisjes uit dit onderzoek geven aan een sterke band te voelen met alle Directioners. Daarnaast wordt het fandom door velen gezien als een aparte gemeenschap in de samenleving. Dit komt overeen met wat Soukup (2006) beschreef over het feit dat identificatie met andere fans binnen het fandom een belangrijke rol speelt. Het fandom wordt dus gebruikt om een sociaal netwerk op te bouwen (Pearson, 2007). Daarnaast helpt het fandom ook bij een belangrijke ontwikkeling die in de adolescentie plaatsvindt: het ontwikkelen van de identiteit (Bukatko, 2007). De meisjes zien het fandom als een plaats waar ze zichzelf kunnen zijn en waar ze gesteund worden door andere fans. Op deze manier kunnen zij hun identiteit ontwikkelen en erachter komen hoe ze
29 willen zijn en wat zij willen uitstralen. De steun aan en van andere fans is erg belangrijk voor de fans. Zo kunnen fans met problemen zoals depressies of andere zaken terecht bij andere fans en kunnen zij rekenen op steun. Ook zijn er meisjes die in real-life op sociaal gebied niet sterk zijn, maar hier door de andere fans en nieuwe online vrienden mee geholpen worden. Zij geven aan erg veel steun te hebben aan het fandom en erg blij te zijn met de nieuwe contacten. Voor vervolgonderzoek is het interessant om interviews te houden met fans die depressies of andere (mentale) problemen hebben, om te bekijken in hoeverre het fandom daadwerkelijk hulp, steun of eventueel een bepaalde vorm van therapie biedt.
Wanneer er gekeken wordt naar de tabel met de motivaties voor parasociale
aantrekking van Stever (2009), blijken niet al deze motivaties op te gaan voor de fans uit dit onderzoek. Romantic attraction is voor deze meisjes duidelijk een motivatie voor parasociale aantrekking. Daarnaast is task attraction ook een motivatie voor parasociale aantrekking, maar in mindere mate dan het romantische aspect. Zij praatten veel over de goede
zangkwaliteiten van de jongens en over hoe leuk en aantrekkelijk ze de jongens vinden. Daarnaast aanbidden ze de jongens ook en zien ze hun als goddelijk, wat terug te vinden is in de motivatie hero worship. Verder zijn de meisjes erg beschermend ten opzichte van de jongens en vervullen de jongens ook bepaalde behoeftes in het leven van de meisjes, zoals het geven van een houvast en routine in het leven en door de meisjes op te vrolijken met onder andere hun muziek of grappige filmpjes. Parental attachment en infanile attachment blijken dus voor de meisjes in dit onderzoek ook motivaties te zijn voor parasociale aantrekking. De andere vier motivaties die Stever (2009) noemt, identificatory attachment A en B, filial
attachment en coworker attachment zijn niet echt van toepassing op de fans uit dit onderzoek. Op basis van dit onderzoek kan gesteld worden dat campagnes en reclames met of voor One Direction de focus moeten leggen op de jongens en niet zozeer op de muziek. De jongens spreken de meisjes het meest aan en hier zijn zij het meest mee bezig.
30 Literatuurlijst
Arnett, J. (1995). Adolescents’ uses of media for self-socialization. Journal of Youth and Adolescence, 24(5), 519-533.
Bukatko, D. (2007). Child and adolescent development: A chronological approach. Florence, KY: Cengage Learning.
Cann, V. (2015). Girls and Cultural Consumption: ‘Typical Girls’, ‘Fangirls’ and the Value of Femininity. In H. Savigny & H. Warner, The Politics of Being a Woman: Feminism, Media and 21st Century Popular Culture (154-174). Hampshire: Palgrave Macmillan. Coppa, F. (2006). A brief history of media fandom. In K. Hellekson & K. Busse, Fan Fiction and Fan communities in the Age of the Internet (41-59). Jefferson, NC: McFarland and Company.
Duffett, M. (2013). Understanding fandom: an introduction to the study of media fan culture. New York, NY: Bloomsburry Publishing.
Duits, L., Zwaan, K. & Reijnders, S. (2014). The Ashgate Research Companion to Fan Cultures. Surrey: Ashgate Publishing.
Dyer, R. (1979). Stars. Londen: British Film Institute.
Ehrenreich, B., Hess, E. & Jacobs, G. (1992). Beatlemania: Girls just want to have fun. In L. Lewis, The Adoring Audience: Fan Culture and Popular Media (84-106). Londen: Routledge.
Giles, D. (2002). Parasocial interaction: A review of the literature and a model for future research. Media Psychology, 4(3), 279-305.
Healey, K. (2009). When Fangirls Perform. The Gendered Fan Identity in Superhero Comics Fandom. In A. Ndalianis, The Contemporary Comic Book Superhero (144-163). New York, NY: Routledge.
31 Ihlemann, L. (2006). Book review: boybands and teenagepiger: Gender identity and the dream
of Romantic love. Nordic Journal of Youth Research, 14(3), 277-285.
Jenkins, H. (2006). Fans, Bloggers and Gamers: Exploring participatory culture. New York: New York University Press.
Jenkins, H. (1992). Textual Poachers: Television Fans and Participatory Culture. New York en Londen: Routledge.
Korobkova, A. (2014). Schooling the Directioners: connected learning and identity-making in the One Direction fandom. Irvine, CA: Digital Media and Learning Research Hub. Marwick, A. & Boyd, D. (2011). To see and be seen: celebrity practice on Twitter.
Convergence: The International Journal of Research into New Media Technologies, 17(2), 139-158.
McGee, J. (2005). “In the end, it’s all made up”: The ethics of fanfiction and real person fiction. In P. Japp, M. Meister & D. Japp, Communication Ethics, Media & Popular Culture (161-180). New York, NY: Peter Lang Publishing.
Miranda, D. & Claes, M. (2009). Music listening, coping, peer affiliation and depression in adolescence. Psychology of Music, 37(2), 215-233.
North, A., Hargreaves, D. & O’Neill, S. (2000). The importance of music to adolescents. British Journal of Educational Psychology, 70(2), 255-272.
NOS. (2015). Zayn Malik stapt uit One Direction. Geraadpleegd op 25 maart 2015, van http://nos.nl/artikel/2026865-zayn-malik-stapt-uit-one-direction.html.
Pearson, R. (2007). Bachies, Bardies, Trekkies and Sherlockians. In J. Gray, C. Sandvoss & C. L. Harrington, Fandom. Identities and Communities in a Mediated World (98-109). New York en Londen: New York University Press.
32 RTL Nieuws. (2015a). Humberto: het is niet oké als je zo reageert. Geraadpleegd op 10 juni
2015, van http://www.rtlnieuws.nl/boulevard/entertainment/humberto-het-niet-oke-als-je-zo-reageert.
RTL Nieuws. (2015b). One Direction baldadig bij RTL Late Night. Geraadpleegd op 10 juni 2015, van http://www.rtlnieuws.nl/boulevard/entertainment/one-direction-baldadig-bij-rtl-late-night.
Slater, D. (2000). Social relationships and identity online and offline. In L. Lievrouw en S. Livingstone, Handbook of new media (533-546). Londen: Sage.
Soukup, C. (2006). Hitching a ride on a star: celebrity, fandom, and identification on the world wide web. Southern Communication Journal, 71(4), 319-337.
Stern, S. (2007). Producing sites, exploring identities: Youth online authorship. In D.
Buckingham, The John D. and Catherine T. MacArthur Foundation series on digital media and learning: Youth, identity and digital media (95-118). Cambridge: The MIT Press.
Stever, G. (2009). Parasocial and social interaction with celebrities: classification of media fans. Journal of Media Psychology, 14(3), 1-39.
Stever, G. & Lawson, K. (2013). Twitter as a way for celebrities to communicate with fans: implications for the study of parasocial interaction. North American Journal of Psychology, 15(2), 339-354.
Strasburger, V. C., Wilson, B. J., & Jordan, A. B. (2013). Children, adolescents, and the media (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Strauss, A. & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.
Twitter. (2015). Twitter: most followers. Geraadpleegd op 26 mei 2015, van http://friendorfollow.com/twitter/most-followers/.
33 VanCant, B. (2014). Whovians and Directioners: Challenging the fangirl identity (thesis).
34 Bijlage 1 – Motivaties voor parasociale aantrekking (Stever, 2009)
Sleutelwoorden Omschrijving
Task Attraction Getalenteerd, muzikaal,
creatief, artistiek, entertainer, expressief
Laat een duidelijke aantrekking zien die
gebaseerd is op het talent en de capaciteiten van het target in zijn/haar werkveld. Romantic Attraction Sexy, knap, aantrekkelijk
voorkomen, goed gekleed, sterk, atletisch
Laat een duidelijk aantrekking zien die gebaseerd is op fysieke karakteristieken van het target of op zijn/haar potentie om een romantische partner te zijn. Verwijzingen worden gemaakt naar een relatie, huwelijk, sexuele of fysieke aantrekking of andere indicatoren van interesse in een persoonlijke relatie. Identificatory Attachment A Rolmodel, eerlijk, genereus,
verzorgend, wijs, religieus etc.
Net zoals de beroemdheid willen zijn.
Identificatory Attachment B Relateerd het target naar de ‘self’
De beroemdheid is net zoals mij.
Filial Attachment Vriend, broer, familie, etc. Interesse in het target als een vriend of als een potentieel familielid. Hier zijn duidelijk geen romantische aspecten aan verbonden.
Coworker Attachment Samenwerken, co-werker,
etcl.
Met het target willen samenwerken en samen betrokken willen zijn in de creatieve processen.
Hero Worship Legende, overstijgt het leven
etc.
Het target wordt als held aangezien en in discussies wordt over hem/haar als legende gepraat, hij/zij wordt gezien als meer dan een normaal persoon. Infantile Attachment Machtig, vervult behoeftes De beroemdheid vervult
onvervulde behoeftes in het leven van de fan.
Parental Attachment Beschermernd, verzorgend
etc.
Fan is beschermend en verzorgend of op een andere manier ouderlijk tegenover de beroemdheid.
35 Bijlage 2 - Topic list
1) Eerste keer in aanraking met One Direction a. Hoe?
b. Wat voelde je? c. Meteen fan? d. Anecdote
2) Rol van One Direction in je leven a. Hoeveel ben je er mee bezig
b. Wat doe je er allemaal mee (social media, posters, muziek, vriendinnen etc.)? c. Hoe belangrijk is One Direction voor jou?
d. ‘Wat als.... One Direction er helemaal mee zou stoppen’? i. Vertrek Zayne
ii. Roddels over vertrek Harry
3) Wat is volgens jullie een echte Directioner? a. Hoe uit zich dit?
b. Hoe zien jullie jezelf binnen de Directioners?
4) Gevoel dat One Direction je geeft a. Favoriete bandlid
b. Betekenis van de muziek
36 Bijlage 3 – Concept-Indicator Model
Betekenis van het fan zijn van One Direction voor adolescente meisjes 1) Betekenis van sociale media
a. De motor van het fandom
i. ‘social media is eigenlijk waar de hele fandom om draait en zo is het eigenlijk ook begonnen’
b. Blij gevoel door nieuwe vrienden/vriendinnen
i. ‘Via Instagram en Twitter kom je bijvoorbeeld ook in contact met andere fans. En op een gegeven moment ga je dan meer gegevens uitwisselen en dan zit je opeens in een grote whatsapp groep met misschien wel 30 mensen van over de hele wereld. Inmiddels heb ik ook al een paar echte hele goede vriendinnen gemaakt door One Direction en daar ben ik zo blij mee en ik ben ze daar heel dankbaar voor!’ c. Fijn gevoel vanwege de mogelijkheid om de bandleden te volgen
i. ‘De jongens zijn close met de fanbase, en op een gegeven moment wordt het eigenlijk gewoon routine om elke dag op Twitter te zitten en te kijken wat de jongens tweeten, wat ze doen, hun filmpjes bekijken, muziek luisteren en hun foto’s kijken. Ja je wil gewoon weten wat ze allemaal doen.’
ii. ‘er bestaat geen dag zonder One Direction, je hebt de hele dag door met ze te maken omdat je zo fan bent. Dan heb je een dagje op school en heb je net een toets gemaakt en dan wil je meteen weer op Twitter kijken of je niks gemist hebt, het is echt heel erg’
2) Betekenis van het fandom
a. Gevoel van veiligheid waar je jezelf kan zijn
i. ‘We zijn een soort movement eigenlijk, een veilige plek voor alle mensen. Het maakt niet uit of je homo of lesbi of hetero bent. We hebben niks tegen je dus je mag ook gewoon fan zijn als je dit of dat bent’
b. Veel steun aan andere fans
i. ‘je hebt altijd wel iemand bij wie je je ei kwijt kunt zeg maar’
ii. ‘mijn ouders vinden het fijn dat ik onine vrienden heb want ik ben niet zo heel sociaal ingesteld en door het contact met andere fans voel ik me nu vaak stukken fijner’
c. Gemeenschapsgevoel
i. ‘we zijn gewoon eigenlijk één hele grote familie die over de hele wereld verspreid zit... als je neit fan bent dan begrijp je het niet’
ii. ‘de fanbase komt tot leven bij een negatief iets. Kijk maar naar toen zayn weg ging uit de band, iedereen was verdrietig en misschien ook wel boos en er werd heel veel gezegd binnen het fandom. Maar het was wel allemaal met z’n allen en dan weet je dat je wat aan elkaar hebt’ 3) Betekenis van de bandleden
a. Invloed op gedrag
i. ‘ik heb ook vans gekocht omdat louis ze heel vaak droeg, en nu zijn het eigenlijk ook mijn favoriete schoenen’
b. Gevoelens van jaloezie
i. ‘ik vind Liam gewoon geweldig, maar een vriendin op een gegeven moment ook en dat vond ik echt niet leuk. Hij is gewoon van mij! Dus
37 toen kregen we wel vaker ruzie om Liam want ik vond Liam eerder leuk’
c. Belangrijk deel in het leven
i. ‘je bent er op een gegeven moment zo aan gehecht omdat je er
dagelijks mee bezig bent, dat je niet weet of je ooit nog zonder ze kunt. Het is echt een deel van mijn leven geworden.’
d. Aanbidden
i. ‘hun persoonlijkheid is gewoon echt leuk. En ze zijn zo knap en zo schattig en zo leuk en zo lief en ik denk ook dat hij aardig is. En ze doen gewoon gezellig met elkaar en ze maken grapjes en dat is gewoon echt het leukste aan hun. Ze zijn gewoon zo leuk en zo aardig!
ii. ‘ik kan ook niet omschrijven hoe leuk ik Niall vind en hoe geweldig hij is.. hij is het totaalplaatje, gewoon alles’
iii. ‘leeftijd maakt ook geen verschil in de liefde.... ja ik denk wel dat ik verliefd bent’
iv. ‘het is mijn levensdoel om ze ooit te ontmoeten, als dat is geweest dan ben ik er wel klaar mee. Dan ga ik op de bank zitten en niks meer doen’ 4) Betekenis van de muziek
a. Dankbaar voor de muziek
i. ‘de muziek is eigenlijk het belangrijkste want dat heeft ons naar hen toegebracht’
b. Minder belangrijk aan het worden
i. ‘voor mij is de muziek steeds minder belangrijk aan het worden. Mijn muzieksmaak is aan het veranderen en ik vind de muziek van andere bands leuker dus dat luister ik meer. Maar ik vind de jongens van One Direction leuker en daarom blijf ik fan’
c. Maakt emoties los
i. ‘ja de muziek is echt belangrijk, het is toch wel de reden dat ik meer over hun ben gaan opzoeken en fan ben geworden. Sommige liedjes helpen me op de een of andere manier met mijn emoties, want ik ben echt zo’n gestoord persoon enzo. En zo’n triest liedje, dan begin ik gewoon even te huilen enzo. En als je blij of hyper bent dan zet je gewoon ‘Kiss You’ op en dan ga je gewoon super hard dansen en energie enzo’
ii. ‘ja als je even naar ze luistert dan ben je gewoon meteen weer blij’ 5) Betekenis van fan fiction
a. Geeft je het gevoel dat je dichterbij de bandleden staat
i. ‘het valt bijna niet te omschrijven wat het lezen van fan fictions met je doet. Je krijgt eigenlijk het gevoel alsof je ze beter leert kennen en hoe het zou zijn als jij diegene was, die persoon die ze ontmoeten in het verhaal.. ja fanfics zijn echt mijn leven.’
b. Maakt emoties los
i. ‘ik kan eigenlijk niet echt omschrijven wat het met me doet als ik fan fictions lees, ik wordt er blij van.. het lijkt net alsof de jongens het zelf hebben geschreven. Soms kan ik er echt om huilen zo goed vind ik het’
