Waarnemingen van een wandelaar, ofwel Stratigrafie vanaf de wal: strandsuppleties Goeree Voorne (Zuid-Holland)

Waarnemingen

van een

wandelaar,

ofwel

Stratigrafie

vanaf

de wal:

_{strandsuppleties}

Goeree

Voorne

(Zuid-Holland)

Anton Janse*

Locaties

Het strandvan

Rockanje, paal 9,6

totaan de

Haringvliet-dam, paal 16,2.

Het

zuidwestelijk

deel_vanhet Maasvlaktestrand.

Werkwijze

De

winning geschiedt

dooreen

sleephopperzuiger.

Dit

vaartuig

gaatalseengrote

stofzuiger

door hetaangewezen

gebied

enschilt deze als hetware

laag

voor

laag

af. Door inventarisatievansedimentkleuren

schelpinhoud

op de

spuitstranden

is hierdoor

_mogelijk

eeninzichtte

krijgen

van de

stratigrafie

van het

wingebied.

Uit de

veldwaar-nemingen zijn

eenaantal fasen

gedestilleerd

waarin de

ver-anderingen

naarde

diepte

toevanhet

wingebied

tot

uitdruk-king

komen.

Door het

_gehele

_{proces is}

_vermenging

vande diverse

lagen

niettevoorkomen.

Het

_wingebied

is 5x 1 kilometer.

Hier is door het

_zuigen

als hetwareeengrote

badkuip

in de zeebodemontstaan. Wanneer de

zuiger

aan

zijn

‘run’

begint,

gaatdeze

diagonaal

door het

_lagenpakket

heen. Ook uit de

_zijkanten

vanhet

wingebied

treedt de

nodige

naval

op. Natweeof drieruns is de beun

(laadruimte)

vol enwordtnaarhet

aanlandingspunt

gevarenom de

_lading

naarhet strandtepompen. Wanneerdit verderweg

ligt

wordteenopvoerpomp alstussenstation

gebruikt.

Het sediment is dan inmiddelsdriemaal_verpomptenstuitert

vervolgens

somstien kilometer door buizen. Niet

verwon-derlijk

dus dat demeeste_groteen

dunschalige

mollusken

deerlijk

uit de

_{strijd tevoorschijn}

komen. Wel

_{verwonderlijk}

isdatveelmateriaaldeze

mishandeling

nog

gaaf

overleeft. Meestal de kleineresoorten. Het

_{opspuiten geschiedde}

in continue-dienst.

_Weinig

kansomzonder

_levensgevaar

aan de

_spuitmond

te monsteren.Hierna is de

mishandeling

van het

_{meegebrachte schelpmateriaal}

_{nog niet}teneinde. Wanneer hetstort

_enigszins

is ontwaterd komen bulldozers het

_gebied

_gladschuiven

_en

_pletten

_hierbij

de

_kostelijke

schelpen. Vervolgens

wordt door het

gebied geragd

met

terreinwagens

om werkliedenen

opzichters

te vervoeren. Na deze destructieve

_episode

arriveren

_uiteindelijk

de

badgasten

enandererecreantenomderest te

vertrappelen.

Verbazingwekkend

genoeg

zijn

er naal deze destructieve

handelingen

nog steedsherkenbare

schelpen

over!

Demeeste

fijne gruismonsters zijn

op

laagwater

verzameld.

Hierbij

is

_vermenging

metde in dit

_{gebied aanwezige}

soor-ten

mogelijk. Bij

de

_beoordeling

vanhet onderzochte mate-riaal is hiermee

_{rekening gehouden. Waarneming hierbij}

is dat_naenkele

_{opeenvolgende}

_dagen

_{op hetzelfde}

strand-gedeelte,

licht materiaalvande

_vloedlijn

en

gruisbanken

op

laagwater,

per

tij (tweemaal daags),

ongeveer 10meter

naarhet noorden

_opschoven.

Wat

_volgt

is _een

algemene

indrukvanhet gewonnen

materiaal, rekening

houdendmet het bovenstaande. Wat

_opvalt

aandit

gruis

is dat

_sommige

monstersmeerdan 50%

echiniden(puin)

bevatten. Ook zit erveel

kolengruis

ensintelrestin het materiaal. Dit is niet

verwonderlijk,

in het

wingebied zijn

de

_afgelopen

150

jaar

diverse

_kolenschepen

_{vergaan. Verder werden op de rede}

vanRotterdam de afvalbunkers

geleegd,

voordat de haven

binnengelopen

werd.

Najaar

2004en

voorjaar

2005

_zijn

in dit

_gebied

eenviertal strandvakken

_opgehoogd

met

zand, afkomstig

van het

zeegebied,

ongeveer 10 kilometer uit de kust dat bekend staatals de Bollenvan Goeree. Gemiddelde coördinaten vandit

gebied:

N 51°

_44',

O3° 54'

(opgave

van

Rijkswa-terstaat).

Een door directie Noordzeevan

Rijkswaterstaat

afgegeven

vergunning

beschrijft

nauwkeurig

de

aange-wezenzandwinlocatie. Dit teneinde de zandbalans in het Nederlandse

_kustgebied

niet alteveelte verstoren. De

_opgehoogde

stranden in

_{Ouddorp zijn nabij}

hetFlauwe

Werk,

paal

12. HetWesthoofd,

paal

16.

Verklaringvande kaart.

Balletjes: het_gebiedwaarhet zand vandaan komt,

Streep/esarcering:

de opgespoten stranden.

AFZETTINGEN WTKG 26_(4), 2005 60

De

_aangetroffen

fasen

Fase

_{1: Geelgrijs}

zandmetveel levende

_{zeeorganismen.}

Veel verse enlevendemollusken, Lutraria, Nassarius. Deze fase is tevinden in het_opgespotenstrandvanhet Flauwe Werk

_{bij Ouddorp.}

Het_gaathieromHolocene zanden.

Fase 2:

_Geeloranje

zandmetminder levende

_schelpen,

vooral

_bij

dekleineresoortendan in fase

_1.

Hierin komen ondermeer TellinapygmaeaenAltenaeum dawsonivoor. Deze fase is

_gevonden

_{op het strand}vanhet Westhoofd

bij Ouddorp

enhet

_noordelijk

deelvanhet Maasvlakte-strand.

Fase 3:

_Oranjebruin

zand, met_{Tellina pygmaea} en veel

grote

kleppen

van

Spisula

solida. Dit materiaaliste vin-den op het middelste vakvanhet Maasvlaktestrand.

Fase 2en3

_zijn

vanHolocene ouderdom. Terecht merkte Tom

_Meijer

_op

_{(pers. comm.),}

dat

_gezien

de

benodigde

waterdiepte

voor

bijvoorbeeld Spisula

solida deze

afzet-tingen

niet ouder kunnen

_zijn

dan

AtlanticumofSub-bore-aal,

resp. 6000-4000

jaar

BP.

Opvallend

is dat deze fasen veel

_exemplaren

van Rissoa

_inconspicua

enValvata

pisci-nalisbevatten.

Fase 4:

_Lichtgrijs

zand, metAcanthocardiatuberculata,

veel CerastodermaedulemajorenMactra

_glauca,

enkele vertebratenresten. Dit sediment vormtde

_ophoging

van het

_zuidelijk

deelvanhet Maasvlaktestrandenhet strand van

Rockanje.

Pleistoceen. Acanthocardia tuberculata is meestal

_afgerold.

Dit materiaal komtovereenmetde

vangstenvande

_Cerpolex

vistocht in de

_Eurogeul

_opca 29meter

diepte.

Fase 5;

_{Fijn grijs}

zandmetveel

_{gerold hout,}

veenresten en kleiballen.

Kennelijk

eenfluviatiele

afzetting

met

hoofd-zakelijk

land-enzoetwatermollusken. Gezien het opge-brachte materiaal denk ik dat het materiaal

_afkomstig

is uit_een

_vrij

dunne

_{laag. Zuidwestelijk}

deel_vande

Maas-vlakte, ter

_hoogte

vande_postvande

_{reddingsbrigade.}

Fase 6:

_{Grijswit fijn}

zandmeteenwadden

fauna,

Macoma balthicaenScrobicularia

_plana,

Maasvlakte enStrand vanVoome,

palen.

9,6-

9,8.

Fase 7:

_{Witgrijs vrij grof}

zandmet

_{grindffactie.}

Voorkomen vanTridontaborealis,

Gari fervensis

en.Antalis

_vulgaris.

Bijzonder

wasde vondstvan eenuit het Plioceen bekende haaientandvan eenCacharadon carcharias

_Linné,

1758. Zie hiervoor de rubriek

_{‘Opmerkelijke}

vondsten’

_(of

de

gelijknamige

rubriek op de website-

red.).

Rockanje nabij paal

11.

_{Kennelijk afkomstig}

uiteen

vrij

dunne

_laag.

Tussen

_palen

11 en12 twee

_{gruismonsters}

genomen. Naast mariene soorten. Bittiumreticulatum, Marshallora adversei enAlvania carinata ook enkele

exemplaren

vanTheodoxus

_fluviatilis.

Cerithium tuberculatum.

Lengte3mm.

Maasvlakte Fase4.

‘HeiligbeenAfm.

5x6cm. Soort?? MaasvlakteFase3.

Alvaniacarinata.

Artefacten:Links Maasvlakte Fase 10. rechts

_Rockanje

Fase 7. Erviliacastanea.

Lengte4mm.

Ouddorp.

Maasvlakte Fase Ien2.

(uil Tebble).

Fase 8:

_Grijs

zandmetde bekende

_Spisula

soortenenverder veel Macoma balthicaen

Hydrobia

spp.

Rockanje,

paal

12 -

15,5.

De fauna is

klaarblijkelijk afkomstig

uit een

geulengebied gezien

de

_{inschakelingen}

_van

_grof

sediment. In dit milieu kwamen

schelpenbanken

voor

met

_{hoofdzakelijk Spisula}

subtruncata.

In deze fase

zijn verspreid

vondsten

_gedaan

van Cerasto-derma edulemajor, Tridonta

_borealis,

Antalis

_vulgaris

enGibbula cineraria.

Mogelijk

gaathet hier_om

inge-spoelde

?Laat- Eemiensoorten.

Fase 9; Wat

_{fijner grijs}

zandmet lichtbruinezweem. Ken-merkende mollusken: C. edule

_major

enLaevicardium

crassum. Vanaf

paal

15,6tot aan de

Haringvlietdam.

Eem-materiaal.

Fase 10:

_Grijs-wit

zandmet veel C. edule

_{major. Nogal}

watEemsoorten,

Gari fervensis,

Dosinia

lupinus,

Flexo-pecten

flexuosus

en Diodoraapertura.

Zuidelijk

deel

Maasvlakte,tussen fase 3en5. Eem-materiaal. Dit_washet sluitstuk_vandeze

_suppletie

serie.

Deze

fasering

valt intwee delen uiteen:

Fase 1 totenmet

_{3, geel-bruin gekleurde}

zandenmet Ho-loceen fauna.

Fase 4totenmet 10,

grijs-wit zand,

nu endanmet

grind-fractie.Hierin komen veel fluviatiele relictenvoor en een

opvallende

hoeveelheid Eemien mollusken. Tweesoorten uit dit

_pakket

wil ik nader beschouwen:

Cerastoderma edule

major (Bucquoi, Dautzenberg

&

Doll-fus, 1892).

Bekend_vanhet

_Domburgse

strand. De

stratigra-fische herkomstvandeze

schelp

is nog onbekend. Deze

soortviel op in fase

4,

zeergrote

exemplaren

totruim 6 centimeter. In de

_volgende

fasen komt deze soort,

zij

het minder

_talrijk

ook voor, weliswaar mindergroot.Fase 10 bevat eveneens weer vandezegrotestukken. Gezien de

aanwezigheid

vanrestanten

slotbandbij sommige schelpen,

kan deze niet erg oud

zijn.

Tridonta borealis

_(Schumacher,

_{1817), bij}

de

_aanleg

van deMaasvlakte is dezesoortin flinke aantallen verzameld. In de grovere zandenvanfase 8 treedt dezesoortweerop, tezamen met een

ingespoelde

Eemien fauna. Evenals

bij

dehiervoor behandeldesoortkomen

_bij

eenaantal

_schelpen

resten van

ligament

en

periostracum

voor. In eeneerder artikel heb ik

_mij

de herkomst_enouderdomvandezesoort

afgevraagd (lit.

2en

4).

Ook deze vondsten leveren geen exact _{beeld daaromtrent op,}maar de zoekcirkel is wel kleiner

_geworden.

Eenrecente

_publicatie

over wat

_hij

het Astarte borealis

complex

noemt is vande Deen

_Hopner

Petersen

_{(lit. 3).}

Hij

heeftdezesoort

_{uitgebreid onderzocht,}

zowel het arc-tische als het boreale voorkomen. Verder

_{split hij}

er

vrolijk

op losen maakter een tiental nieuwe soorten

erbij.

Een daarvan is Astarte

nordi,

recent

gevonden

in de

_noordelijke

Noordzee,

eendrietal vondsten ongeveer 80

mijl

ten westen

vande

Limfjord,

Ook in de collectie Leiden bevindt zich eenNederlands

exemplaar

meteen

grotendeels

intact

perio-stracum

_{(lit. 7). Bewijs}

dat deze soort, als

glaciaal relict(?),

nogsteeds in de Noorzee leeft. In degeestvan

genoemde

auteur, die ik nietwenste

volgen,

zouden de velehonderden

stukkendieik inmiddels heb verzameld denaamAstarte deltoidensismoeten

krijgen.

Wat

_opvalt

is dat veel

_schelpen

uit deze

_periode,

maar

hoofdzakelijk

T.

_borealis,

_aangetast

zijn

door de hoorder

_{Polydora (lit. 1).}

Conclusie

Demeesteaanhet Eemienterelateren fossielen uit de fasen 4totenmet8

_{zijn fragmentair}

envertonenalle kenmerken

vantransport.Dit is

_goed

voorte

stellen,

daar het materiaal uit_eenook

_destijds

actieve deltabetreft.

Een

mogelijke

‘bio-zonering’

voorhet Laat-Eemienzou bestaan uit het

optreden

vanTridonta horealis in fase8,

eennogvolmarienesoort.Ineenlater stadium is het massal

optreden

van Cerastoderma edule

_major

_een

_volgende

episode

in het

_verondiepen

_vande Noordzee door de nade-rende koudevanhet Weichselien.

Interessante

_{‘bijvangst’}

voor

mij zijn

enkelevuursteen artefacten

_(zie

_{linkerpagina,}

onderste

_foto).

Een hiervan bezit eenfraaie‘levallois’ kerntechniek

_bewerking.

Deze techniek wordt

_gedateerd

alsmesolithisch,een

tijdvak

dat

grofweg

overeenkomtmetEemienenWeichselien

(lit. 5).

Ookeenaantal bottenvangrote vertebraten,o.a.mammoet,

vergezellen

de door

_mij

verzamelde

_{schelpenfauna’s (zie}

bijvoorbeeld

het

_{‘heiligbeen’}

opde

linkerpagina).

In dit

_pakket

hoort

_duidelijk

het Weichselien thuis. Gedu-rende deze

_periode

heeft het onderzoeksterrein boven de

toenmalige zeespiegel gelegen. Ongetwijfeld

bevinden zich in het onderzochte materiaal ook zaken uit deze

_periode,

kennelijk

vanfluviatiele of terrestrische oorsprong. Om dittekunnenconstateren ontbreken

mij

tweezaken: voldoende kennis_van de materieenvoldoende

geld

om dure

_{dateringsonderzoeken}

telaten doen.

Dat_voorhet verzamelen_vandit materiaal

geenverre

toch-ten

_{nodig zijn,}

bleek

_recentelijk

_voor

_{mij (lit.}

2_en

_7).

Bij graafwerken

achter

_{mijn woning}

tenbehoevevan

kabel-aanleg,

werd de sleuf

_aangevuld

met

_aangevoerd

bouwzand. Hiervan heb ik_eenliter of5

_uitgezeefd.

De molluskenin-houd komtovereenmet watik in fase 9vanhet

strandsup-pletie

materiaal aantrof: Lacunavincta,

Oenopota turicula,

Mimachlamys

varius, Cerastoderma edule

_major

en Corbula

_gibba.

Materiaal

_afkomstig

vandezelfde

_winput

als de

_suppleties.

Voor de liefhebbers

_volgt

_{hierna nog}een

gecombineerde

soortenlijst

van mollusken uit alle

_genoemde

fases

_(zie

volgende pagina).

In dit onderzoek

zijn

de artikelen_van

_wijlen

_onsmede-lid Van Urkvoor

mij

instructiefgeweest.In de

jaren

’70 heeft

hij

de

_suppleties

_van het

_Scheveningse

strand

gevolgd

en

62 AFZETTINGEN WTKG26 (4),2005 f r f f f f f f f f r f

_f_'

f ■ f ■

J_'

T’

r

T'

j_'

T'

T'

f'

f'

f'

j_'

r

T'

r

T'

T'

_f_'

T

f f f • f

f_

T

Emarginula

iindet. Puncturella machina Diodora_apertura Gibbula cineraria Gibbula? magus

: juv.

Littorina littorea Littorina saxatilis Lacuna vincta

Hydrobia

spp.

Cingula

semicostata Rissoa membranacea Rissoa

inconspicua

Rissoa parva Alvania carinata Alvania lactea Tornus subcarinatus Circulus striatus Caecum indet. Turritella tricarinatar s.l. Bittium reticulation

Cerithiopsis

tubercularis Marshalloraadversa

Epitonium

clathrus

Epitonium

clathratulum

Graphis

albida Acliswalleri Eulima_{i sp.}

Crepidula fornicata

Euspira

alderi Naticacatena Ocenebra erinacea Buccinum

undatum

Ferrissia wautieri Nassarius consociatus Nassarius pygmaeus Nassarius reticulatus

Oenopota

turricula

Haedropleura septangularis

Chrysallida

sarsi

Crysallida spiralis

Turbonillacrenata Turbonillaindet. Odostomia eulimoides Odostomia unidentata Acteon tornalis Retusaalba Philine_aperta Philine

sp.

Bithynia i£

Theodoxus

_fluviatilis

Valvata

piscinalis

'T

'T

'T

'T

r

'T

'T

'T

'

i

'_f_

r r Succinea spp-Planorbis crista Planorbis SPP-Limneaispp. Succinea

SPP-Cochlicopa

i sp. Clausilia

JP;

Pupilla

muscorum ?Monacha SP-Columbella ;

sp.

Aplexa hypnorum

Vallonia

J2;

Vertigo JPj

Antalis

_vulgaris

Dentalium

i£;

Nuculaisp.

juv.

Microgloma guilonardi

Striarca lactea

Glycymeris glycymeris

Notolimea clandestina

Mytilus

edulis Musculus

JP;

Modiolula

_phaseolina

Modiolus modiolus Unio< sp.

Aequipecten opercularis

Flexopecten flexuosus

Mimachlamys

varius Anomia

_ephippium

Heteranomia

_squamula

Ostrea edulis Lucinella divaricata Lucinidae sp. Montacuta

ferruginosa

Montacutasubstriata

Mysella

bidentata Kellia suborbicularis

Pseudopythina

macandrewi

Lepton

squamosum

Hemilepton

nitidum

Epilepton

clarkiae

?Leptonidae

_jP;

Altenaeumdawsoni Goodallia

_triangularis

Tridonta borealis Tridonta

_montagui

Acanthocardia echinata Acanthocardia tuberculata

T

T

T

T

r

T

T

r r

T

T

|

T

r

T

Laevicardiumcrassum Parvicardium

SP-Cerastoderma edule edule

Cerastodermaedule

_major

Cerastoderma

_glaucum

Mactra sultorum cinerea Mactra sultorum

plistoneerlandica

Mactra

glauca

Spisula elliptica

Spisula

solida

Spisula

subtruncata Lutraria lutraria Lutraria

_angustior

Lutraria magna Erviliacastanea

Angulus fabulus

Angulus

tenuis

Angulus

pygmaeus Macoma balthica Donax vittatus Solen

_marginatus

Ensis americanus Ensis ensis Phaxas

_pellucidus

Gari

_fervensis

Abra alba Abra

_prismatica

Scrobicularia

_plana

Chamelea striatula

Venerupis

aurea senescens

Venerupis senegalensis

Sphenia binghami

Mya

arenaria

Mya

truncata Corbula

_gibba

Corbicula

_fluminalis

Pisidiu i spp-Hiatella arctica Turneria

_jeffreysi

Gastrochaena dubia Petricola

_{pholadiformis}

Barnea candida Pholas

_dactylus

Zirfea crispata

Thraciapapyracea

Polyplacophora

f r f

r= alleenrecent

_{aangetroffen,}

f= alleen

fossiel aangetroffen

Totaal

_suppleties

Goeree - _Voorne

f

_Emarginula

indet. _{Succinea spp.} Laevicardiumcrassum

f Puncturella machina Planorbiscrista Parvicardium

sp.

f Diodora_{apertura Planorbis spp.} Cerastoderma edule edule

f Gihhula cineraria Limnea

spp. f Cerastoderma edule

major

f Gihhnla?

magus

juv.

Succinea spp. Cerastoderma

glaucum

Littorina littorea

_Cochlicopa

_sp. Mactra sultorum cinerea

Littorina saxatilis f _{Clausilia sp.} f Mactra sultorum

f Lacuna vincta

plistoneerlandica

Hydrobia

spp. f

Papilla

muscorum f Mactra

glauca

r

Cingula

semicostata IMonacha sp.

Spisula elliptica

Rissoa membranacea Columhella

sp.

Spisula

solida

Rissoa

inconspicua

Aplexa hypnorum

Spisula

subtruncata

r _{Rissoa parva Vallonia sp.} Lutraria lutraria

f Alvania carinata

_Vertigo

_sp. Lutraria

_angustior

Alvania lactea f _{Lutraria magna}

Tornus subcarinatus f Antalis

_vulgaris

Erviliacastanea

f Circulus striatus f _{Dentalium sp.}

_{Angulus fabulus}

Caecum indet.

_Angulus

tenuis

f Turritella tricarinata s.l. _{Nucula sp.}

_juv.

_Angulus

_pygmaeus

f Bittiumreticulatum

_{Microgloma guilonardi}

Macoma balthica

r

Cerithiopsis

tuhercularis Striarca lactea Donax vittatus

f Marshalloraadversa f

_{Glycymeris glycytneris}

f Solen

marginatus

r

_Epitonium

clathrus Notolimea clandestina r Ensis americanus

r

Epitonium

clathratulum

_Mytilus

edulis Ensis ensis

Graphis

alhida Musculussp. Phaxas

pellucidus

Adiswalleri Modiolula

_phaseolina

f Gari

fen<ensis

r Eulima

sp. f Modiolus modiolus Ahra alba

r

Crepidula fornicata

f _{Unio sp.} Abra

_prismatica

Euspira

alderi _r

Aequipecten opercularis

Scrobicularia

plana

Naticacatena f

_{Flexopecten flexuosus}

Chameleastriatula

f Ocenebra erinacea r

_Mimachlamys

varius f

_Venerupis

aurea senescens

Buccinum undatum f Anomia

_ephippium

r

Venerupis senegalensis

Ferrissia wautieri Heteranomia

_squamula

_{Sphenia binghami}

f Nassarius consociatus Ostrea edulis r

Mya

arenaria

f Nassarius

pygmaeus f Lucinella divaricata f

Mya

truncata

Nassarius reticulatus Lucinidae

sp. f Corbula

gihha

Oenopota

turricula Montacuta

ferruginosa

f Corbicula

_Jluminalis

f

_{Haedropleura septangularis}

Montacuta substriata f _{Pisidiu spp.}

f

_Chrysallida

sarsi

Mysella

hidentata Hiatella arctica

f

_{Crysallida spiralis}

Kellia suborbicularis Turneria

jeffreysi

f Turbonillacrenata

_{Pseudopythina}

macandrewi f Gastrochaena dubia

f Turhonilla indet.

_Lepton

_squamosum r Petricola

pholadiformis

f Odostomia eulimoides

_Hemilepton

nitidum Barnea Candida

f Odostomiaunidentata

_Epilepton

clarkiae f Pholas

_dactylus

Acteon lornalis

_'ILeptonidae

_sp.

_{Zirfea crispata}

Retusa alba f Altenaeum dawsoni _{Thracia papyracea}

Philine_aperta f Goodallia

_triangularis

Philine_sp. f Tridontaborealis

_{Polyplacophora}

Bithynia

sp f Tridonta

montagui

f Theodoxus

_jluviatilis

_r Acanthocardia echinata Valvata

_piscina

Us _r Acanthocardia tuberculata

bemonsterd

_{(lit. 6).}

Veelvanwat

hij

daar vondkomtovereen

met watnu aanland is

gebracht

ende

beschouwingen

die

hij

daaraan

_{wijdt onderschrijf}

iktenvolle.

Literatuur

1

_Cadée,

G.C. & F.

_Wesselingh,

2005.- Van levend

schelp-diernaarfossiele

schelp:

TafonomievanNederlandse

strandschelpen. Spirula

nr343.

2

_{Cadeé, M.,}

1999.- Tridonta borealis in bouwzandin de Randstad.

_Afzettingen

WTKG 20

_(2).

3

_liopner

Petersen,

G.,

2001.- Studieson some Arctic and Baltic Astarte

species (Bivalvia, Mollusca).

Bio-science, 52,

2001. Meddelser_om

_Gronland,

Copen-hagen,

The Danish Polar Center.

4 Janse, A., 1999.- Tridontahorealis,het

_begin?

Afzet-tingen

WTKG 20

_(4).

5

_Stapert,

D..1980.- Het

_{Middenpaleoliticum}

in Noord-Nederland. In: Voltooid verleden

_tijd?

Intermediair

bibliotheek,

uitg. Backhuys,

pp. 63-82.

6

_Urk,

vanR.M., 1981- 1982.-

Aantekeningen

over de

bij

de

_{zandopspuiting}

te

_Scheveningen

_{in 1975} aange-voerde mollusken. Meded.

_Werkgr.

Tert. Kwart Geol. vol. 18

₍₄₎

_envol.

_19(1).

7

Wesselingh,

F., 1999.- Enkele

opmerkingen

naar

aan-leiding

vanTridonta horealis in bouwzand in de Rand-stad.

_Afzettingen

WTKG 20

_(2).

*AntonJanse, G. van Voornestraat165, 3232 BEBrielle,