Lapilli

AFZETTINGEN WTKG 30(4),2009 101

Lapilli

Lars vanden Hoek+Ostende

Darwinius kan de boom in

Wat Ida’s

_plaats

in de boom

_betreft,

die is

_volgens

Seif-fert, Perry,

Simonsen

Boyer

gewoon

bij

de

_halfapen.

Ze zit dus op dezelfde tak als derecente lemurenvan

Madagas-car.Net als hun

eigen Afradapis longicristatus overigens,

die metdrie kilo de_grootste

_primaat

uit

_{zijn tijd}

was. Het

aardige

vande

Egyptische

soort

is,

dat

_hij

wel

_degelijk

_een aantal

_typische

kenmerkenvanechte apen heeft. Die ken-merken zitten hemmetnamein het

gebit.

Maar datmoet

een

gevalletje

vanconvergenteevolutie

_zijn,

_{zo menen}de Amerikanen. Biretiaen

Proteopithecus,

demeest

primi-tieve

vertegenwoordigers

vande echte apen, hebben deze kenmerken

_namelijk

_{nog niet.}

Eind

_goed,

al

_goed.

Het

_{voorjaarsstormpje}

_{rond Ida is}

ge-luwd,

ende boomstaatnu. Of kunnenwenogmeer ver-wachten? Ik denk dat dediscussie _{nog wel} even verder woedt. Toen het Amerikaanseteamde kenmerken vanIda

scoorde,

kwamen_zetotandere conclusies dan de

oorspron-kelijke beschrijvers.

En let

wel,

zehebben het

origineel

dus nogniet

gezien.

Daar is nog weleennoot te

kraken,

want

juist

in_eenaantal

_{sleutelkenmerken,}

zoals de_{vorm van}het

sprongbeen,

verschillen de

groepenvan

mening.

Interes-santervind ik echter de verschillen in

_aanpak.

De boom die zo

zorgvuldig

is

_opgebouwd

met 360 kenmerkenvan 117 verschillendetaxa

_lijkt

eenveel

_{wetenschappelijker}

basis te

_zijn,

dan de

_twintig

kenmerken die

_{specifiek uitgekozen}

zijn

door de groep die Darwiniusvoorheteerstbeschreef. Maar wie het verhaal

_{goed leest,}

ziet dat deauteurseen gro-tewaarde hechtenaan

gebitskenmerken,

endat

tegelijker-tijd

een vanhun

belangrijkste

conclusies is dater conver-genteevolutie in het

_gebit

heeft

_{plaatsgevonden.}

Wie veel naarkiezen

kijkt,

weetdat

convergenteevolutie in het ge-bit

_schering

en

inslag

is. Het isverre vanzeker dat evolu-tie de kortste

weg

gekozen

heeft. Sterkernog,alleswatwe vanevolutie weten,suggereert

juist

dat het dat niet doet. Maar de

_{fylogenetische}

_analyse

zoekt

_juist

naardemeest

parsimonieuze oplossing,

oftewel de boommetde minste

convergenties.

Dat Seiffertetal. wel

_degelijk

een

conver-gentie vinden, pleit

ervoordat hun methodetegenditsoort

onhebbelijkheden

vande evolutie bestand is. Maar dat de boom inhoudt dat_er

ergensin het Eoceeneen

migratie

over de

_Tethys

_geweestmoet

_zijn,

_werptde

_mogelijke

vraagte-kens op. De Eocene

Tethys

waswel_een hele

_hoop

water voor een

aapje

omoverheentekomen.

Hoe kom

_je

erachter hoe de evolutie

_werkelijk

is

_verlopen?

Geen

_idee,

ik zie door de bomen het bos nietmeer.Maar voor

degenen

dievanoude apen

houden,

was2009een

top-jaar.

Twee fantastische nieuwe vondsten

_{zijn beschreven,}

enNature heefteen

uitgebreide

boom

gepubliceerd,

met daarin_{vormen waarvan}

nognooit eerder de kenmerkenop een

rijtje

warengezet.Enwehebbeneenfossiel

gehad

als onderdeelvanhet

Google logo.

Als dat

geen

maatschap-pelijke uitstraling

is....

Literatuur

1

_Franzen,

_J.L.,

P.D.

_Gingerich,

J.

_Habersetzer,

J.H.

Horum,W. von

Koenigswald

& B.

_{Holly Smith,}

2009.

Complete

Primate Skeleton ffom the Middle Eocene of Messel in

_{Germany: Morphology}

and

_{Paleobiology.}

-PLoS ONE

_4(5):

e5723. Je kon erop

wachten,

maarniemand had kunnen dromen

dat het_zosnel _zou

gaan. Inde

vorige Lapilli

berichtte ik nogoverde kleine

Ida,

of Darwinius

masillae,

omde

we-tenschappelijke

naam vandit

halfaapje

tegeven.Hetmeest

complete

skelet_{van een}

_primaat

ooit_was

_gelanceerd

met eenheuse

_{mediacampagne,}

inclusief

_{zijn eigen}

_BBC spe-cialenzelfs

_{Google logo.}

Maar alle

_publiciteit

ten

_spijt,

wasde

_{wetenschappelijke}

_gemeenschap

_{niet erg} enthou-siast over de conclusies die het Idateam uit hun fossiel haddenweten te_{peuren. Verbaasd}wasmen, dateen

der-gelijk belangrijk

fossiel niet in Nature of

_Science,

maarin het veel minder

prestigeuze

PLoS ONE

gepubliceerd

was

(lit. 1).

Enmetnamede

_suggestie

dat het hier

ging

om een vooroudervande echte apen, werd

volgens

velente

weinig

ondersteund. ‘Doeeens eenechte

fylogenetische analyse,’

riepen

metnamedeAmerikanen. Dat hadhet,

overwegend

Europese,

teamniet

_gedaan.

Ze

bespraken

de kenmerken waarvan

zij

meenden dat dievan

belang

waren. In de leer vande cladistiek is dat niet

juist.

Jemoetvooral veel ken-merken

_gebruiken,

endecomputerlaten berekenen welke stambomen dan hetmeest

waarschijnlijk zijn.

Je kon erdus op wachten datereen stamboomzou

ver-schijnen,

waarin Ida wel

_volgens

de

_regelen

der kunst in de boomgezetzou

zijn.

Dat dat echter

nauwelijks

een

halfjaar

na

publicatie

al

gebeurde,

is eenkwestie vantoeval. Een groepAmerikaanse

wetenschappers

stondnetoppunteen artikel

_bij

Nature intedienen_over

_Afradapis

uit het Eo-ceen van

Egypte. Afradapis

iseennieuw

_geslacht

binnen de

_Adapiformes,

_{de groep}waarook Darwiniustoebehoort. Hetteamhad alweleen

fylogenetische analyse gedaan,

en hetwas dan ook niet

_{verwonderlijk}

datmetnameSeiffert enSimons voorop

liepen

in de kritiek op de

wijze

waarop Ida

_gepubliceerd

_was. Ze hadden al de

nodige

inside in-formation. Maar hun

_manuscript

moest

natuurlijk

wel aan-gepast worden.Aan de handvan een

afgietsel

in Amerika werden tal_vankenmerkenvanDarwinius opgenomen in hun

_analyse.

Enzovond

Ida,

in het

jaar

datze

wereldkun-dig gemaakt werd,

toch

noghaarwegnaarNature

(lit. 2).

Als side-kick

_weliswaar,

alhoewelzemisschienmeer aan-dacht trok dan de

_{beoogde hoofdrolspeler, Afradapis.}

AFZETTINGEN WTKG 30_(4), 2009 102

2 Seiffert,

E.R.,

J.M.G

Ferry,

E.L.

Simons,

& D.M.

_Boyer,

2009.

_Convergent

evolution of

anthropoid-like

adaptati-onsin Eocene

adapiform primates.

-Nature

461:1118-1121.

Larsvanden HoekOstende,Nationaal Natuurhistorisch

Museum,

postbus

9717,2300 RALeiden, e-mail:

Hoek@naturalis.nnm.nl