Een beschouwing over de kosten van het winnen van kunstmatig gedroogd gras en een vergelijking hiervan, met de importprijzen van krachtvoeder

J p | LANDBOUW-ECONOMISCH INSTITUUT

NOTA No.32.

Een beschouwing over ^de ,Jrosten van hot winnen van k u n s t m a t i g gedroogd g r a s _en_een_ v_ergj^ïijjcing_Jli®IX'lïlt~ïï?Jl_É.®_iïï£2£iz

j)ri;j_z en v an k r a c h t v o e de r . Injjoui^

I . I n l e i d i n g b l z . 1 II. De betekenis van het kunstmatig drogen van gras voor

de aanvulling van het krachtvoodertekort blz. 2 I I I . De t i j d e n s de v o o r b i j e f i t a l p e r i o d e 1946/47 voor

rundvee geïmporteerde krachtvoedermiddeien blz. 5 IV. De kostprijs van het kunstmatig gedroogde gras 'blz. 7

V. De deviezenvervangingsv/aarde van het kunstmatig gedroogde gras, berekend uit do iaportprijs van de buitenlandse voedermlddelen, verminderd mot do

deviesonvervangingcwaardo van de benodigde brandstof,

oloctricito&t on kunstmest 'bis. 8 VI. I n boovorro biodfc "iCt gT-f; ^drogen ook mogelijkheden

voor do n a b i j o toeliomst? b l z . 1 1 VII. Samenvattende conclusies blz.13

Bijlage- I Eon berekening v^.n de kostprijs van het gras zelve, dat voor Let drogen gebruikt 'word*s.

Nota Wo.32. Een beschouwing over de kosten van het winnen van kunstmatig gedroogd gras on een vergelijking hiervan met de importprijson van krachtvoedcr.

1» Inleiding.

DG huidige na-oorlogso omstandigheden zijn voor do rundveebedrijven nog steeds gekenmerkt door een tekort aan krachtvoeder o Vcor de oorlog nam de

krachtvoedertocdicning op tal van Nederlandse bedrijven een bijzonder belang-rijke positie in. In het bijzonder gold dit voor het Westen van ons land op

de zgn. consumptionslkbedrijven. Men trof hier een zeer dichte veebesetting per ha. met een sterk roulerende veestapel aan. Het eigen grasland diende dan ook vooral voor het leveren van ruwvoeder, terwijl het aangekochte kracht-voeder in het eiwit-tekort voorzag. Ook tijdens de weideperiode werd er nog krachtvoeder voor het opvoeren van de molkproductie bijgovoord»

Dat deze grote krachtvoederuitgaven zelfs voor dose consunptiemelkbe-clrijven niet tot oen onrendabel bedrijfstype leidden, blijkt wel uit do fi-nantiöle gegevens die door de Accountantsdienst van hot Departement van Landbouw over enige vooroorlogse jaren werden verzameld.

In deze vooroorlogse tijd waren do eiwitrijke voedermiddolen dermate goedkoop, dat in doorsnede mag worden aangenomen, dat de hogere melkproductie, die hierdoor veroorzaakt word, zeker deze extra kosten vergoedde„ Natuurlijk zijn er ook wel bedrijven geweest, v/aar naar verhouding tè voel krachtvoeder werd verstrekt, maar zoals ook bij een onderzoek van de Hollandse Llaatschappti.j

indertijd is gebleken, was er zeker geen sprake- van dat de bedrijven met een

hogerkrachtvooder-aankoop een lagere rentabiliteit vertoonden. Bij dit onder-zoek word juist het tegengestelde geconstateerd.

Voor de oorlog beschikten wij over tal van eiwitrijke krachtvocdermidùo-lon, die als bijproducten der oliebereiding ter beschikking kwamen. Deze olic-zaadpletterijcn en veevoederfabrieken zijn in tal van plaatsen van ons land

gelogen. De grondstoffen in vorm van soyabonen, aardnoten, lijnzaad,, on"^ kondon f-oldoondo en naar huidige b o glippen, togen lagO""pri jzen worden aemgekocht »

De bijproducten van deze oliebereiding, die dus in hot algemeen geken-merkt zijn door een hoog eiwitgehalte, worden in de vorm van koeken, schilfers enz. in de handel gebracht. Mede doordat voor deze binnenlandse olie« en marga-rine*- induetr ie voldoende goedkope grondstoffen aangekocht kondon worden, tor-v/ijl de bijproducten in de onmiddellijke omgeving v/c er aangewend werden, ont-stond er oen intensief gebruik van krachtvoodorc, die er hielpen toe bijdi'a-gen om het netto-inkomen van de boor groter to n.aken .

Gedurende de bezettingsjaren viel deze wijze van kraclrtvoodcraanvulling geheel weg. Hot gevolg hiervan v/as dan ook, dat men tot een inkrimping van do

veestapel moest overgaan, zodat er een beter evenwicht tussen de uit eigen bedrijf beschikbare voedcrrniddelen en de veebezetting tot stand kwam.

Hoewel 2 Hoewel

-Hoowel deze moeilijke oorlogstijd nu weer achter ons ligt, val dit al-lerminst zeggen, dat de oude gunstige krac.'itvocdcrsituatio v/oer is terugge-keerd. Aan do ene kant zijn maar zeer beperkte hoeveelheden krachtvoeder-middelon beschikbaar, terwijl daarnaast eon tekort aan buitenlandse beta-lingsmiddelen ons er toe dwingt, deze aankopen zovocl mogelijk te beperken. Daar komt nog bij, dat de partijen, die vcor verkoop beschikbaar komen, . alleen tegen naar verhouding zeer hoge prijzen aangekocht kunnen werden. • Ook hebben s o mini go Amerikaanse landen tijdens de oorlogsjaren een eigen olie-industrie opgebouwd, zodat ze in toenemende mato niet moer de grond-stof, b.v. lijnzaad, willen exporteren, maar wol de beide- eindproducten, olie en lijnkoeken gekoppeld willen verkopen.

Doze factoren hebbon er toe goloid, dat sedert de bevrijding nog slechts geringe krachtvoedertoewijzingen voor het rundvee beschikbaar konden worden gesteld. Hoe in hot algemeen ds internationale positie der voedingsmiddelen, in hot bijzonder die van do dierlijke voe.dermiddclen zich zal ontwikkelen, valt moeilijk te voorspellen. Y/bl kan vastgesteld worden, dat er nog steeds een.internationale schaarste aan voedingsmiddelen heerst, zodat daar do veo-voedingssoctor pas in do tweede- j>laats komt, van een directe verbetering der krachtvoedersituatie vermoedelijk geen sprake zal zijn. In een afzonderlijk hoofdstuk zal op deze toekomstverwachtingen dieper worden ingegaan.

Zoals reeds medegedeeld is, zijn de beschikbare buitenlandse krachtvoc-ders a]loen tegen hoge prijzen te koop. Deze geïmporteerde kraohtvoedors worden nu tegen een lagere prijs aan de mengvoederfabrikanton ter beschikking gesteld. Do prijsvaststelling ven deze mengvoeders houdt verband met de bin-nenlandse richtprijs voor gerst. Daar do prijzen van de geimporteerde voedcr-middele~i boven onze richtprijzen liggen, gaat deze voedcrimport gepaard mot eon subsidie uit hot. Lcndbouwcrisisfonds. üp de grootte van deze subsidie evenals de hoeveelheden krachtvoeder, waarop deze betrekking heeft, zal: in het hierna volgende gedeelte worden teruggekomen.

II. De betekenis van het kunstmatig drogen van grt\3 voor do aanvulling van het krachtvoedertekort.

Tijdens de oorlogsjaren prol-oerdon de bedrijven zich zevee] mogelijk aan de gewijzigde vocdersituatie aan te passen, liet behulp van een inkrimping van de rundveestapel, het opvoeren van de vocdc-rwinnir.g uit eigen bodrijf en oen verandering van do bedrijfsvoering, word getracht om dozo moeilijke tijd door to komen. HOT, is niet de bedoeling om dieper op verschillende van do30 facto-ren in te gaan, laat staan aan te geven, op wel;--o verschillende wijzen mon ook in de toekomst een opbrengstvermeordering kan bereiken. In dit verband zij gewezen op lût rapport van Ir. 't Hart; •'• De veovocdcrvoorziening en do dierlijke productie", (kar ï.';.rin do verschillende aspecten nader worden be-handeld.

In het hierna volgende gedeelte zullen wc ons beperken tob hot kunstmatig drogen van gras, dat vooral in do oorlogsjaren oen sterke opgang in on."*, land heeft gemaakt.

-Een-

-3-Ecn coed beeld van de ontwikkel in;;; en do betekenis van dit kunstmatig drogen van gras geven de volgende cijfers l)s

Jaar

1938

1939

1940

1941

I942

1943

1944

1946

Aantal installaties

3

6

50

108

132

145

146

139

Gedroogd gras in •

9OO

I.8OO

6.9OO

22.000

32.000

40.000

24.OOO

25.OOO

Deze bedrijven v/aren in 1946 nis volgt over de verschillende

provincies verdeeld. Groningen 14 Friesland 39 Drente 9 Overijssel 32 Gelderland 9 Utrecht 13 N.Holland 8 Z.Holland 26 Zoeland 3 Brabant 4 Limburg -Totaal 139

Gedurende da laatste jaren, ook na de bevrijding in 1946, is de volledige capaciteit der grasdrogerijen lang niet benut geworden.

De totale theoretische capaciteit in 1946 kan op _+ 60.000 ton 2) gesteld v/orden, waaruit volgt, dat de totale capaciteit nog niet voor de helft benut werd. In doorsnee zal deze theoretische capaciteit tengevolge van grasgebrelc

gedurende bepaalde maanden, niet gehaald worden. In de maanden Juni en Juli is er door droogte vaak gebrek aan gras op de drogerijen, terwijl bovendien door het hooien do boeren geen tijd hebben of nmnen, om een perceel gras te laten drogen.

In het bijzonder verliep in 1946 do brandstofvoorziening der grasdrogerijen zeer slecht, hetgeen thans gelukkig niet het geval is. Zowel in 1946 als in het

droogseizocn 1947 is 20 kg stikstof per 1000 kg gedroogd product beschikbaar gesteld. Dit neemt niet weg, dat ook dit jaar nog lang niet alle bedrijven weer werken en naar globale schatting nog oen 20-tal geheel stil ligt. De Inspectie Weide- en Vooderbouw geeft de volgende redenen voor het werken van verschillende bedrijven:

1) In bepaalde streken bestaat weinig belangstelling voor het drogen, omdat men de droogkoston, die met inbegrip van het vervoer op f. 10.-, à f.11.- per 100 kg komen, te hoog vindt.

2) De boeren in bepaalde streken beschikken in de zomer niet over voldoende con-tant gold om do droogkosten binnon 2 à 3 weleen te betalen, wat veelal de gewoonte is. Tevens hebben verschillende boeren in de afgelopen strenge winter zeer hogo uitgaven voor het veevoeder gehad, zodat sommigen in schulden zijn geraakt.Mon gaat daarom maar liever het gras inkuilen, wat weinig kosten met zich medebrengt, waarbij men de grotero verliezen, die hierbij optreden over het hoofd ziet.

3) In bepaalde streken worden te veel koeien op do ter beschikking staande opper-vlakte grasland gehouden. Hot gevolg is, dat er geen gras voor het kunstmatig dro-gen overschiet en men bij ongunstige weersomstandigheden direct voor een tekort

aan veevoeder staat. ' ( _0 m t r G n t_

1) Ontleend aans Ir.Bosch: Het kunstmatig drogen van gras. iled.Landb.voorl.dienst Ho.48.

-4- *

Omtrent de waarde van hot kunstmatig gedroogde gras zij in het kort hst volgondo vermelds

Door het maaien van hot gras in een vroegtijdig -groeistadium, kan men door

middel van drooginstallaties een product van eigen bedrijf verkrijgen, dat een hogere voedingswaarde "bezit dan do andere graslandproductcn, zoals hooi en kuil-voor.

Volgens Ir. Leigncs Bakhoven kan men de voederwaardo van 1 kg. gedroogd gras gelijk stellen met -f- kg. krachtvocdor. Het gemiddeld verteerbaar ruw eiwitgehalte in procenten van de droge stof bedraagt _+ 14, terwijl de gemiddelde zetmoelwaardo op + 55 gesteld kan v/orden. Deze cijfers zijn gemiddelden vorkregen in oorlogs-tijd toon onvoldoende kunstmeststoffen ter beschikking stonden. Bij voldoende N, K en P bemesting zullen deze getallen zeker stijgen.

Zowel door verschillende proeven, als door het gebruik op tal van bedrijven in de achter ons liggende jaren, is bewezen, dat kunstmatig gedroogd gras, van ' goede kwaliteit, in staat is het krachtvoeder geheel of gedeeltelijk te vervangen. Hot kunstmatig gedroogde gras dient dan ook beschouwd te worden als een kracht-voo do raanvu 11 ing van de ruwkracht-voodermiddolon kuilkracht-voor en hooi en niet ter vervanging van deze producten.

Daarnaast is het nog goed om ook bij do volgende factoren, die mede do waarde van het gedroogde gras bepalen, stil te staan. Allien is het moeilijk om de waarde

hiervan in een geldbedrag uit te drukken, maar een over het hoofd zien van deze factoren zou zeker ongewenst zijn. Om deze reden zullen ze thans nog even in het kort genoemd v/orden.

Het kunstmatig gedroogde gras heeft oen gunstige, invloed op de gezondheids-toestand van de dieren door het hoge Carotine (provitamino A) gehalte.

In tegenstelling met ingekuild gras hoeft hot 'gedroogde gras juist een gunstige-invloed op de kwaliteit van de zuivelproducten, zowel voor de boter als do kaas.

Door het kunstmatig drogen van gras wordt hot mogelijk om do beschikbare arbeidskrachten van het bedrijf regelmatiger over hot weidosoizoen verdeeld aan te wenden. Dit voordeel geldt thans voor de zuivere graslandgebiedcn, daar het hier aan het inkuilen en de hooiwinning vooraf gaat, waardoor men er wol tijd voor beschikbaar heeft. Tevens wordt men veel minder afhankelijk van de weersomstandig-heden, wat ook in ons land met zijn wisselvallig klimaat soms van belang kan zijn.

Hoewel gedroogd gras ook voor de voeding van paarden, varkens en pluimvee van waarde is, komt verreweg het grootste deel toch bij hot rundveo terecht. Om

doze reden zal in deze nota het vraagstuk van de krachtvoodorimport en het dro-gen van gras tot do rundvoc-soctor beperkt worden gehouden.

b. De betekenis van het .kunstmatig drogen van gras binnen het kader van do

bedrijfsvoering op een graslandbedrijf. ___________„»__________________ Hoewel uit de aard van de zaak hot niet do bedoeling is on hier al te diep "

op hot vraagstuk, v/elke mogelijkheden hot drogen van gras binnen het raam der bedrijfsvoering voor het gehele bedrijf biedt, in te gaan, is het toch gewenst

mot enkele woorden op doze landbouw-tochnischo zijde te v/ijzen. Uiteindelijk bevat deze zijde cOn aantal waardevolle aspecten, die tot een beter begrip van de gchelo

-nota-nota zullen "bijdragen.

Voor het lichaamsondorhoud en do productie van molk, hebben do koeien een zekere hoeveelheid verteerbaar eiwit en zotmeoiwaardo nodig. Tevens dient hot rantsoen een bepaalde hoeveelheid droge stof en ballaststoffon to bevatten voor buikvulling. Bij een hogere productie neemt do eiwit-en zotrneclwaardc-behoofte .toe, terwijl echter de totaio hoeveelheid ballast dia gegeven moet worden nagenoc

dezelfde blijft. Er is du3 eon zekere grens arn de .hoeveelheid droge stof,, dio aan een molkgevende koo gegeven kan worden. Bij de samens teil ing van een rrntsocn dient'naast de eiwit en zetmeclwaardo verhouding, 'hieraan dan ook gedacht te wor-den. Indien de productie nu hoger wordt, dan moet, v/il men aan deze uis voldoen, dus een rantsoen saraengostold worden met een hoger percentage verteerbare bestand delen. Men komt dan vanzelf bij de krachtvocdexs terecht, terwijl ook hot kunst-matig gedroogde gras als vervangingsmiddel gebruikt kan worden. .

Zoals bekend zal zijn, voldoet van de graslandproducton alleon het kunst-matig gedroogde gras aan dezo voorwaarden, omdat de bij het winnen optredende verliezen véél geringer zijn. Bij de andere conserveringsraethoden, hooien en kuilen treden er veel grotere verliezen, in het bijzonder voor het eiwit, op. liet gevolg hiervan is, dat, indien een rantsoen van deze ruwvocdermiddolcn toege-diend wordt,- man -voor de noodzakolijko eiwit-aanvulling moet zorgen wil het dier een hoge molkproductie kunnen geven.

Door toepassing van een juist bewcidingssystoem, gecombineerd, met i'on goode bemesting van het grasland, behoeft de ruwveoderpositio van hot bodrijf,doordat men tot het kunstmatig drogen pvergaat, echter niet verslechterd te worden.

Immers door het perceel dat men gaat drogen een flinke bemesting te geven, ver-krijgt men een hogere opbrengst, dan men normaal zonder drogen gehaald zou hebber Tengevolge van het vroege maaien voor het drogen beschikt men voel vroeger dan anders over de naweide, hetgeen door toepassing van hot omwoidingssysteem weer te hogorc opbrengst leidt.

U i ^ i ^ ^ i j . ^ ^ l . ^ i i1 1- -0^ - .vJ 2sJ i ' &sJ iGj L ^v' 2r: iuI i > _(^a't n£"k Jcünji't ;'":'i ai^ d.rogen v a n

£ i wijt p£Sj^t^e_van _he t_b e_dr i ^ f__aanz i o n l i ,i k _v_or b e t o r t _ e n n i £ t__ t o t o ç n _ a c h t e r u i t gan g v a n de_ruwvo_ederp_os_i_ti_e v a n he_t " b o d r i j f j s e h o e f t *° l c i ^0 1 1«

III De tijdens de voorbije stalperiodo 1946/47 voor rundvee gcimpor-teerde krachtvocdcrmidclolor,. • '

Gedurende de stalperiode 1946/47 v/erdrn regelmatig krachtvoédertoewijzingon voor hot rundvee verstrekt.. Deze hoeveelheden waren echter maar zoor gering verge ken met het vooroorlogs verbruik. Volgens globale gegevens is dit vooroorlogse verbruik per jaar op _+ 500 kg', por melkkoe te stollen, terwijl dit daarentegen ir

do voorbije stalperiode _+ l80 kg bedroog.

Daar buiten de stalperiode 1946/47 s.nn hot rundvee geen voedertoowi-jzingen verstrekt worden, zijn deze hoeveelheden ,hoewel zo niot op gelijke perioden be-trekking hebben, toch overeenkomstige grootheden.

Hierbij dient echter niet vergeten te worden, dat de kwaliteit in het bij-zonder het eiwitgehalte van beide hoeveelheden niet gelijk gestold kan wordon. Vóór de oorlog v/aren voldoende eiwitrijke voedermiddolon' beschikbaar, terwijl

nu 6 nu

-nu mengvoeders gedistribueerd worden, waarin naast andere bestanddelen zoals „ granen en graanafvallen, pulp, enz. maar een beperkte hoeveelheid eiwitrijke producten worden opgenomen. Daar do meeste Nederlandse veeteeltbedrijven vel in staat zijn een behoorlijk grondrantsoon uit eigen ruwvocdermiddelcn samen te stellen, is het doorgaans niet mogelijk om veel v/intermolk te produceren door een tekort aan krachtvooder. Deze ongunstige invloed doet zich dan ook nog steeds terdege geiden zoals duidelijk blijkt uit de gemiddelde productie per koe, die in 1939 op + 35OO kg, gostold kon worden, terwijl dozo in 1946 vermoedelijk in de buurt van 3175 kg, lag. Dat het VGrschil tussen deze beide bedragen niet groter is, is niet alleen aan het kleinere aantal runderen, maar ook aan eon verbetering der bedrijfsvoering en de geleidelijke uitbreiding van het

gras-land areaal to danken. Met behulp van de gegevens van hot Hoofdbedrijfschap voor Akkerbouwproducten, is nu nagegaan, hoeveel ton krachtvooder in de vorm van voor het rundvee in do voorbije stalperiode toegewezen mengvoeders uit het buitenland geïmporteerd werd.

In het totaal bedroegen de door het rundvee in de voorbije stalperiode vor-braikliô~EÔGve"êIEôd^n~b'uTtênI^

6n~775ÖÖ~ïön~v5£3ërgranën7 ~ ."""*" -""" ~

In deze bedragGn zijn dus de hoeveelheden krachtvooders uit eigen oogst evenrls afvalproducten van de maisstijfsdfabriekon buiten beschouwing gela-ten.

Deze import ging gepaard met subsidie uit het Landbouwcrisisfonds, dair do

aangekochte kraohtvoedermiddelon benedon importprijs aan do mengvoederfabrik^nten ter- beschikking worden gesteld.

Omtrent de regeringssubsidie die in dGzo krachtvoederimport voor de voor-bije stalperiode voor het rundvee is gaan zitten, kan op grond van de door hot

Bedrijfschap Veevoeder verstrekte gegevens de volgende globale berekening opge-steld worden.

De 00,000 ten, die voornamelijk uit lijnkoeken bestonden, zijn geïmporteerd voor f, 3 8 . — o.i.f. Ned, zeehaven. De binnonlandse c.i.f. prijs bodroes f. 20,50 per 100 kg, zodat de subsidie op f. 17.50 komt.

Voor de 20.000 ton eoyameel, die geïmporteerd werden tegen f, 26,38 o.i.f. Nod. zochavon, bedroeg de binnenlandse c.i.f. prijs f, 2 0 , — , hotgGen dua oen

subsidio van f, 6.38 por 100 kg bedraagt.

Do kleino hoeveelheid voedorgranen van 7.500 ton werd geïmporteerd tegon. + f, 25,--, waarvoor + f. 7 » — per 100 kg subsidie op deze import moost v/orden•.... verleond. ""

Hieruit vlooit oen totaal bodrag van + 15.801.000 of afgerond 15.8OO.OOO gulden aan subsidie, vorlosnd O P hot tijdens,de voorbije stalperiode

toopowo-zon rundveekrachtvoedor voort.

Iniicn wo dozo krachtvoodorsubsidio omslaan op de van Mei 1946 tot Moi 1947 totaal verwerkte en in consumptie gebrachte hoeveelheid melk, die

-7-ongeveer 3»O52,OO0 ton bedraagt, dan vinden we, dat op iedere kg melk 0.5 et. kraohtvoedersubsidie zit.

Het is zekör niet juist, om op grond v~n deze- uitkomsten te besluiten, dat een verlaging- van de krachtvoedoriir^'.^'c gewenst zou zijn. De rentabili-teit hiervan .wordt bepaald 'door ^?- . orkoopprijzen der zuivelproducten. Voor dit vraagstuk kan verwezen w":. „«n naar de eerder door ons samengestelde Nota No. 27» die ondanks de hoge voe'derpri jzen voor de zuivelsector zeker gê£n ongunstig beeld gaf,

IV, De kostprijs van het kunstmatig gedroogde gras.

De kostprijs van het gedroogde gras dient in twee stadia vastgesteld te worden»

a, de kostprijs van het gr&3 zalf, tot het moment dat lit door de drogo-rij opgehaald wordt;

b, de kosten van het kunstmatig drogen met inbegrip van de transportkoston, a. In bijlage I word-C uitvoerig nagegaan, welke moeilijkheden zich voordoer bij het vaststellen van do kostprijs van het gras. Op verschillende wijze

wordt daarin getracht om tot een zo nauwkeurig mogelijke kostprijsberekening te komen.

Het resultaat hiervan is een gemiddelde kostprijs van het gras zelve van + f. 7»25 por 100 kg'gedroogd product. Deze uitkomst stemt goed overeen met ïïe waarde die men in de praktijk aan het gras toekent, daar deze ligt op 7 â 8 ct. por kg gedroogd product.

Gedurende dit seizoen wordt in samenwerking mot de Landbouwvoorlich-tingsdienst door het L.L.I. op een behoorlijk aantal bedrijven de kostprijs van alle geproduceerde voedermiddelen vastgesteld. Spoedig sal dus ook voor

dit gedeelte met groter nauwkeurigheid een gemiddelde gevonden kostprijs be-kend zijn.

b« De gemiddelde droogkosten mot. inbegrip van de transportkosten tijdens het droogseizoen van 1946 zijn nauwkeurig berekend door de Accountantsdienst van het Departement van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening. Als gemiddeld voor 1946 werd f. 10,78 per 100 kg gedroogd product gevonden.

U i t doze beide bedragen v o l g t een t o t a l e k o s t p r i j s v n het gedroogde

yrras van f. 18,03 of afgerond f, 18.— per 100 kg. droog p r o l u c t .

Omtrent de mogelijkheden van het verlagen van deze kostprijs, kan het volgende medegedeeld worden. Hot is zeker mogelijk om beide, zowel de kostprijs van het grrs als de droogkosten nog omlaag te brengen.

Het weer voldoende ter beschikking komen van alle benodigde meststof-fen, stikstof en ook kali voor de lichtere gronden, zal ongetwijfeld zowel de opbrengst als het eiwitgehalte van het gras ten goede komen.

Ook de droogkosten kunnen gemiddeld nog aanzienlijk verlaagd worden, zoals blijkt uit de resultaten van bopaalde grasdrogerijen. Het voordrogen cp het land biedt bij gunstige w^r:: omstandigheden een goede mogelijkheid om de per U U T gedroogde hoeveelheid gras aanzienlijk op. te voeren. Een belang-rijke factor voor het bepalen van de droogkosten is ook het aantal uren, dat

f i

-het "bedrijf werkelijk gedraaid heoft. Hot verband tussen de

bezettingscoSffi-ciBnt en de k o s t p r i j s van het gedroogde g r a s , b l i j k t u i t het volgende overzicht

van de Accountantsdienst voor het droogsoizoGn 1946»

Bezettingscoöf,

A beneden 25$

B 25 - 50JS

» 75 -100/«

Aantal drogerijen

10

33

16

13

Gemid» historische

kostprijs per 100

kg. gedroogd product _

f. 21,25

f. 12,14

f. 10,84

f. 9,28

Kostprijs in

$ van D

229

131

117 .

100

Bij 93 i n s t a l l a t i e s werd gemiddeld 1345 uren gedraaid. Het t o t a a l aantal

bruto-draaiuren bedroeg 290.602 6n het netto aantal 125.103.

Het volgende overzicht geeft een duidelijk beeld van de redenen waardoor

or n i e t a l t i j d gewerkt word«

Aantal uren in 'ja van de

.brut o-draaiuren

Zondagsrust

naohtrust

grasgebrek

stagnatie grasaanvoor

maohlne storingen

endere storingen

netto draaiuren

Een verlaging van de uren door nachtrust, door grasgebrek en stagnatie grasaanvoer verloren gegaan moet zeker binnen bepaalde grenzen mogelijk zijn, "Ook wanneer de grasdrogerijen tot eigen exploitatie van grasland overgaan, kan

dit een regelmatige aanvoer ten goede komen, waardoor weer een verlaging van de kostprijs het gevolg is.

De conclusie kan dan ook luiden, dat op grond van de gegevens, die door da Voorlichtingsdienst en de Accountantsdienst van hot Departement van Landbouw

zijn verzameld, reeds veel is bereikt en in de toekomst do gemiddelde kost-prijs zeker nog wel iets zal dalen.

V.

De doviezen-vervpniSiin^swapjriG van het kunstmatig gedroogde gras

berekend uit do importpri.js van de buitenlandse voedormidde-len. verminderd mot de deviozonvervangingswaardo van de beno-digde brandstof, electrioiteit en de kunstmest.

Voor het berekenen van de importwaerde van het gedroogde gras zullen we

ons baseren op de gemiddelde importprijzen van de voorbije stalperiodo 1946/47. " Omtrent het directe prijsverloop der krachtvoedermiddelen valt n.1, weinig te voorspellen, daar dit ten nauwste samenhangt met de beschikbare hoeveelheden.

•-9-Zoals in een voorafgaand gedeelte reeds werd medegedeeld, bedroog de gemiddelde importprijs van + 80.000 ton veokoeken + f, 38.—»van 20.000 ton soyameel f. 26,28 en van graan + f, 2 5 , — per TOO kg.

De hierna volgende berekening voor het gedroogde graf-, wordt nu opgezet uitgaande van de gedachte, dat de eiwit importwaprde van het gedroogde gras uit de importprijs van de veekoeken te berekenen isj terwijl de zetmeel im-portwaprde van het gedroogde gras, uit do importprijs van de granenvolgt. Zolang er in ons land een tekort p.pn voedergranen ie,-zou het onjuist zijn do zetmeelwaarde op de binnenlandse richtprijs voor de zotmeelrijko produc-ten te baseren. Een "bezwaar tegen deze methode blijft echter, dat dan do

specifieke vitaminenwerking nog niet in een doviezenvorvangingswaardo is uit-gedrukt. Onder do doviezenvervanginfrswaprde wordt in dit verband dus verstaan,

do waarde van het zetmeel en eiwit berekend uit de importprijzon. Voor een berekning van de vitaminenwaarde op grond van de handelsprijs van bepaal-de vitaminenpr6paraten ontbreken echter bepaal-de nodige gegevens. Tevens zou als bezwaar tagen deze methode in te brengen zijn, dat de eerste kg gedroogd gras

die per staldag per dier verstrekt wordt nog wèl deze vitaminenwarrde voor hot dier bezit, maar een volgende kg gedroogd gras in veel mindere mate.

Dr. Grashuis stelt deze vitaminenwaarde voor de eerste kg op 2/3 van de berekende waarde, ils da berekende voederwaarde van de eerste kg gedroogd gras b.v. 18 cent bedraagt, wordt de werkelijkb waarde door hem dan getaxeerd op 30 cent. De waarde van de tweede kg stelt hij dan normaal op 18 cent.

Hot zal duidelijk zijn, dat deze methode moeilijk voor do gehele pro-ductie valt uit te voeren. In elk geval berekenen we op deze wijze geen

de-viezenvervangingswaarde re.n het vitaminenpakket, zodat het voor oneo borukonin ge6n oplossing biedt.

Met uitzondering van de vitaminenwaarde, valt nu op do volgende wijze vrij nauwkeurig de deviezenvervangingawaerde van het gedroogde gras vast te

stollen.«

Zoals reeds eerder medegedeeld is, gaat het bij du import van de vee-kooken vooral om het eiwit-bestanddeel, terwijl bij de granen .juist het zot-meel het belangrijkste is. De zetzot-meelwaarde van een voodermiddel is nu to

splitsen in een z.g. stikstof houdende en een stikstofvrije z.w.«(zetmoelwp,ardo . Do deviezenvervangingswaarie van de Btikstofhoudende z.w, zullen we nu bereken'

uit do importpri ja van do lijnkoeken en eoya/bloem, terwijl de stikstof vrije z.'

uit do granon-importprijs te berekenen valt, * Lijnkoeken hebben een gemiddelde z.w, van 73,0, de stikstofhou lende z.w.

bedraagt 24,4 en de stikstofvrije z.w. 48,6,

Voor soyabloem bedraagt de zetmeelwaarde 75>0, de stikstofhoudende z.w. 35>0 en de stikstofvrije z.w, 40,0.

Do gemiddelde deviezenvervangingswaarie van de stikstofvrije z.w. valt te berekenen uit de importprijs van de granen. Bij de gemiddelde importprijs dor granen van f. 2 5 » — per 100 kg, bedraagt de deviezonvorvangingswaardo van 1 kg z.w, 35 cent. Daar granen eiwit arm zijn, zal dozo waardG worden genomen els de prijs voor een eenheid etiketofvrijo z.w,

1 0

-B i j import Itoetton 100 kg l i j n k o e k e n .f. 38.—.De 48,6 eenheden s t i k s t o f v r i j e

z.w. kosten dan 48,6 x 35 » f •> 17» — . De r e s t e r e n d e 24,4 eenheden B t i k s t o f

-houdende z.w. z i j n dan f. 2 1 , — waard, zodat de waarde p e r eenheid op + 86

oent komt. ~

De i m p o r t p r i j s van de eoyabloem l a g a a n z i e n l i j k l a g e r n . 1 . f, 2 6 , 3 8 .

De deviGzonvervangingswaarde van 40,0 s t i k s t o f v r i j e z.w. bedraagt 40 x 35 =

f. 1 4 , - - zodat de r e s t e r e n d e 35»0 stikstofhoudcnde z.w. nog f. 12,38 v/ar.rd

z i j n . H i e r u i t v o l g t een waarde per eenheid etikstofhoudende z.w. van + 35

c e n t , ~

De geïmporteerde hoeveelheden lijnkoeken en soyabloem verhouden zich als .4 t 1. De gemiddelde importprijs van een eenheid etikstofhoudende z.w. bedraagt dus 4 x 86 + 1 x"35 - 7g c e n+

5

'Dè; gemiddelde importprijs van een eenheid stikstofvrije z.w. volgt uit de e&ï> dor genoemde graanprijs, deze bej.ro eg.. 35, cent.

Op grond van deze twee "bedragen valt nu de volgende deviezenvervangings-waarde van het gedroogde gras te berekenen, De gemiddelde z.w. van het ge-.droogde gras bedraagt 55» û et gehalte aan verteerbaar werkelijk eiwit 11.

Zoals reeds medegedeeld is zijn dit analysedjfers' die onder oorlogsomstandig-heden gGVonden zijn. In de toekomst zullen deze bij e;n betere bemesting weer hoger komen te liggen. De stikstofhoudende z.w. bedraagt dus 10,3 en do stik-stofvri je z.w, 44>7. Hieruit volgt een deviezenvervangingswaerde van het ge-droogde gras van f. 23.47 of afgerond f. 23,5*0 per 100 kg. •

Als globale norm vsor de vooderwaarde mag volgens Ir, Leignos Bakhoven 1 kg gedroogd gras gelijk gestold worden met 3/4 kg'eiwitrijk krachtvoeder-middol. De gemiddelde importprijs van 100 kg eiwitrijk krachtvoedor gewogen naar de geïmporteerde hoeveelheden, bedroeg ± f, 35>70.

Uitgedrukt in de importprijs van de geïmporteerde eiwitrijke krachtvoe-dermiddeien, bedraagt dan de deviesc-nvervangingswarrdG vgn 100 kg gedroogd gr?s + f. 26.80«

Indien men de vrije keus heeft bij de import, zodat men het eiv/ittekort uit dG bijproducten van de oliebereiding (lijnkoeken, soyameel, enz.) kan dekken on het zetmeel tekort uit de import van granen, is de eerste berekende devie'zenvervangingswaarde de nauwkeurigste. Zodra echter geen voldoende aan-koop mogelijkheden van granen bestaan, geeft het tweede bedrag een juistere deviGzenvervangingswaarde, Daar nog steeds zeer beperkte hoeveelheden V O G -dergranon aangekocht kunnen worden, lijkt ons do beste oplossing door van het gemiddelde van beide bedragen uit te gaan. Hieruit volgt, afgezien van do

vitaminenYmcrdejCGn gemiddelde deviczenvorvangingswaarde van het gedroogde gres van + f. 2 5 , — per .ÎQQ_kg.._g^d^ogd„product.

Daar voor het dragen en v/innen van gras, cokes, electriciteit on kunst-most benodigd is, die ook een bepaalde deviezenvervangingswrarde voor export bezitten, geeft het aldus berekende bedrag nog een te hoge waarde.

Het cokesverbruik por 100 kg droogproduct bedroeg in 1943 56»4 kg. Het gemiddelde oleotriciteitsverbruik is alleen per installatie bekend, hot rekenkundig gemiddelde bedrog 10,4 k".'h per 100 kg produot.

-11-D&p.r do installaties mût eon grotore oppacitc.it eon hogor olectrioitoits-verbruik hebben, zal van gGmiddold 12 kWh worden uitgegap.n. Dap.r + 700 kg

kolen nodig zijn por 1000 kWh,(doze norm is aan da hogo kant door^do slochto kwalitoit der kolen, normaal bedraagt deze 500 kg par 1000 kWh) >bedroeg het kolenverbruik voor .electrioiteit in 1946 voor de toen gemaakte productie + 2.100 ton. Voor het drogen zelf ia + 14.100 ton nodig ge'-veest, hetgeen een totaal verbruik van 16.200 ton beteken!. Per 100 kg gedroogd product wordt

dan gemiddeld 64|8 kg cokes verbruikt. De exportwaarde van de cokes bedraagt + f» SO,— por ton. Per 100 kg gedroogd gras wordt dan aan brandstof + electri-oiteit een deviezenvervangingswaarde van f. 3,89 opgeofferd.

De kunstmesttoewijzing bedraag.t thans 20 kg zuivere stikstof per 1000 kg gedroogd product; kali wordt niet verstrekt; phosphorzuur wordt niet meer ge-distribueerd, zodat van de normale gemiddelde gift kan worden uitgegaan.

Volgens opgave van hot Kunstmest Distributie Bureau is de gemiddelde ex-portwaarde van 1 kg zuivere stikstof + 65 cent en van 1 kg zuivere

phosphor-zuur + 50 cent. "~

In do berekening van bijlage I wordt gerekend op ©en gift van 500 kg 17$ super phosphaat per ha, die eon gemiddelde opbrengst van 9.000 kg gedroogd

gras.oplevert. Per 100 kg gedroogd gras dient dan 0,94 kg zuivere phosphor-zuur toegediend te worden. In 100 kg gedroogd gras zit dus indirect via do kunstmeststoffen, een bedrag van + f. 1,77 aan deviezenvervangingswaarde.

Op grond van de vooderwaarde was per 100 kg gedroogd product ean deviezon-vervangingswaardo van + f. 25»-- berekend. Voor electrioiteit, brandstof en kunstmest dient dit bectrag met f. 5»66 verminderd to worden.

Als uiteindoli.jk bedrag volgt hieruit een deviezenvervangingswaarde van het gedroogde gras van afgerond f. 1 9 . — per 1Q0 kg gedroogd product.

Indien men nu uitgaat van bestaande installaties, behoeft men voor de installaties geen deviezen in rekening te brGngen. Gezien het feit, dat van de totale theoretische capaciteit van 60.000 ton in 1946 maar ?5.000 ton word benut, ligt het voor de hand om eerst de bestaande installaties volledi-ger in to schakelen.

Volledigheidshalve zij or vorder nog op gewezen, dat het arbeidsloon in de berekening niet als "deviozenfactor" is medegeteld,

In 1946 word reeds 25.000 ton gedroogd gras geproduceerd, hetgoen een doviezonbesparing van 25.000 x f. 1 9 0f— - + f, 4.750,000 betGksnt indien

in plaats hiervan een ovoreenkomstigo hoeveelheid krachtvooder gGimportoerd was.

Wordt de theoretische oapaoiteit gehaald, dan zou 6Gn deviezenbosparlng voor GGn overeenkomstige hoeveelheid te importeren krachtvo6der van

f, 4.7,50*000 + f. 6.650.000 B f. 11*400,000 gulden verkropen worden.

VI. In hoeverre biedt het grasdrogen ook mogolijkheden voor do nabi.jo toekomst?

Hoewel, mot zekerheid over deze kwestie weinig te zeggen valt, lijkt ons eon nadore beschouwing in elk geval gewenst.

-12-Voor het beoordelen van do rentabiliteit van hot grasdrogen voor do nabije toekomst is het noodzakelijk enerzijds een prijsverlaging der kracht-voedermiddelen, maar anderzijds ook een kostprijsverlaging van hot gedroogde

gras onder ogen te zien.

Allereerst zal mot een "beschouwing over de laatste mogelijkheidj do kostprijsverlaging van het gedroogde gras; "begonnen worden. In een vooraf-gaand gedeelte is er reeds op gewezen, dat door een verhoging van het aantal

draai-uren de droogkösten per kg gedroogd product aanzienlijk verlaagd worden. Ook het voordrogon van het gemaaide gras kan "bij gunstige weersomstan-digheden aanbevolen worden, daar hierdoor de capaciteit opgevoerd kan worden.

In hoeverre ook het kunstmatig beregenen van het grasland mogelijkheden biedt om tijdens de droge tijd de grasgroei te bevorderen, dient nog uitvoeri-ger onderzocht te worden. Deze mogelijkheid mag echter zeker niet over het hoofd worden gezien, zowel door de verhoogde graslandproductie die er het ge- . volg van is, als het hierdoor verhoogde 'aantal netto-draaiuren.

Daar de meeste installaties omstreeks 1941/42 en 1943 zijn gebouwd, is reeds cp de meeste drogerijen aanzienlijk afgeschreven. Ook hierdoor zul-len straks verschilzul-lende installaties met lagere droogkösten kunnen werken, zodat ook dit voor de nabije toekomst van belang kan zijn bij de verlaging

van de droogkösten.

Dat de gemiddelde droogkösten zeker nog naar beneden kunnen, blijkt wel uit het feit, dat terwijl deze gemiddeld in 1946 f. 10,78 per kg

be-droegen, dit voor een modern goed geleid bedrijf met een capaciteit van + 500 kg droog product per uur in hetzelfde jaar 6,5 cent was. De vooroor-logse droogkösten bedroegen in 1938 a 1939 ongeveer 3,5 a 4 et per kg, •

Ook de kostprijs van het gras zelve kan binnen bepaalde grenzen zeker nog verlaagd worden. Door een doelmatige en juiste bemesting zal de opbrengst per ha stijgen. Gedurende hot droogseizoen 1947 wordt voor het grasdrogen 20 kg zuivere stikstof per 1000 kg droog product verstrekt. Phosphor is vol-doende vrij beschikbaar, maar kali ontbreekt geheel. In het algemeen is het gewenëft, dat mr.er stikstof en vooral voor de lichtere gronden ook kali be-schikbaar gesteld wordt. Een eventuele prijsverlaging in de toekomst van de kunstmeststoffen zal eveneens een gunstige invloed op dô.-^kostprijs van het gras hebben. ' ' ;' ' ' .

. v Mocht men tot een aanzienlijke uitbreiding van het gebruik vàn' drogerijen overgaan, dan komt men vanzelf tot het statium act nieuwe

gras-drooginstallaties gebouwd moeten worden.Deza nieuwe drogerijen zullen in, ver-band met de gestegen installatie- en bouwkosten, hogere droogkösten hebben.

Door de eerder genoemde Accountantsdienst is becijferd dat voor een nieuwe v,d, Brcek-droger mot capaciteit van 500 kg, do kostprijs bij een bezettingspercentage van 63^, f. 0,47 per 100 kg gedroogd product hoger komt te liggen. Bij oen bezetting van 527» wordt dit bedrag f. 0,71. In deze bereke-ning is uitgegaan van do huidige aanschafkosten (Juli '47) voor een gehele nieuwe grasdrogerij, waarbij op een afschrijving in 10 jaren is gerekend. In een voorafgaand gedeelte werd de waarde van het gedroogde gras uit de prijzen der geïmporteerde buitenlandse krachtvoedsrs berekend op + f, 2 5 , — per 100 kg. De kostprijs van hot gedroogde gras bedraagt thans f, 1 8 ~ — per

1oo kg.

-13-V»or nieuw op te richten installaties,.zou de prijs onder de huidige om-standigheden op + f. 18,70 por 100 kg kom6n te liggen.

Hieruit"volgt, dat indien het prijsniveau van hot buitenlandse krachtvoedor, zoals dat in de voorbije stalperiode lag, met 28$ zou dalen, het kunstmatig drogen van gras voor de bestaande installaties nog rendabel

zou zijn. Bij herhaling zij er nog eens op gewezen, dat hierbij gdén rekening ie gehouden met de specifieke gunstige werking van het gebruik van het ge-droogde gras op de gezondheidstoestand der dieren en de kwaliteit van de zui-velproduoten.

Omtrent de toekomstige prijsverlagingen der geïmporteerde voeder-middelen kunnen sleohts globale ramingen gemaakt worden.

De eerste basis voor het opstellen v^n een berekening geven de in he kader van de F.A.0, voor tarwe gevoerde besprekingen. Daar voor tarwe de onder handelingen het verst .gevorderd zijn, 'bieden deze het beste uitgangspunt.

<5oals bekend zal zijn, wil de P.A.0. door het vormen van buffervoor-raden voor bepaalde stapelproducten, een overproductie voorkomen. Naast ando-re maatando-regelen is ook een prijsafspraak, di6 een minimum en een maximum prijs aangeeft, noodzakelijk. Voor tarwe werden als zodanig % 1,25 en $ 1,55 per buehel genoemd. Indien nu de wereldvoorraad erg toeneemt, zal men de minimum prijs, die gebaseerd wordt op de productiekosten + een redelijke.winst, gaan bereiken. Door het aanleggen van voorraden dient doao minimumprijs.» '•

dan gehandhaafd te worden. Indien we ons nu voor de tarweprijs ov6r enige jaren, baeeren op de genoemde minimum prijs, dan betekent dit, indien we do vrachtkosten op + f. 3 . — schatten, een prijs van + f, 15>30 P^r 100 kg

o.i.f. Ned. zeehavenT "* Ben ander basis geven de voorspellingen &n de Amerikaanse

econo-mische tijdschriften. Ken rekent daarin voor + 1950 op een tarweprijs in de Verenigde Staten van + f. 10,80. Verhoogd meT de gosohatt6 vrachtkosten' van + f, 3 , — bodraagT de tarweprijs c.i.f. Ned, zeehaven dan + f. 13,80.

Hoewel beide bedragen niet geheel aan elkaar gGlijk zijn, is het verschil niet bijzonder groot. Daar in de F.A.0, besprekingen reeds toege-zegd is, dat do minimum prijs verlaagd zal worden, indien de prijs geruimo tijd op de minimumwaarde blijft liggen, lijkt ons dit bedrag nog aan de hoge kant«

Ale globaal bedrag zouden we d6 toekomstige tarweprijs pp + f. 14«—» C.i.f. Nsd. zeehaven willen stellen.

Thans dient nog nagegaan te worden welk6 prijs voor het eiwitrijko-krachtvpeder dus de V6eköeken te verwachten is. Daar hier de huidige prijs-situatie in verband met h6t grote gebrek aan grondstoffen geen houvast biedt, lijkt ons 4e volgende oplcesing ongetwijfeld de beste;

We gaan voor lijnkoeken na, hoeveel procent do prijs hiervan voor de oorlog boven de tarwe lag, en nomen nu aan dat deze vooroorlogse prijsverhouding cok w»er bereikt zal worden, zodra voldoende voedergranen beschikbaar zijn,

In 1938 bedroeg de importprijs voor tarwe in one land f, 4,55 P^r V)0 kg en voor lijnkoeken f. 7 , — • Hieruit zien we dat.de prijs voor lijn-koeken 154> van die van tarwe bedroeg, zodat we op oen toekomstige prijs van + f. 21,50 per 100 kg komen.

-14-Op grond ven daze berekende prijzen is nu met behulp van de norm, dat de veederwaarda van 1 kg gedroogd gras gelijk gesteld mag worden met 3/4 kg

eiwitrijk krachtvooder, de•importwaarde van het kunstmatig gedroogd gras te berekenen.

De importwaarde van gedroogd gras bedraagt dan over enige jaren, in-dien het prijpeil zich overeenkomstig de aangenomen'wijze ontwikkelt, + f. 1 6 . — per 100 kg.

Eet vraagstuk'omtrent de rentabiliteit van het grasdrogen voor de na-bije toekomst'kan dus vermoedelijk-teruggebracht v/orden tot de vraag, of de kostprijs van het gedroogde gras tot dit bedrag van + f. 16,—— p"er 100 kg

droog product is te verlagen.

Le huidige kostprijs v?n het gedroogde gras werd door ons op + f. 1 8 , —, berekend, zodat de kostprijs met 2 cent per kg verlaagd dient te worden, wil het drogen nog rendabel zijn. Op grond van do huidige variatie in de totale - •-— kosten met inbegrip van v/inning en vervoer, menen we wel te kunnen conclude-ren, dat deze verlaging niet tot de onmogelijkheden behoort,

VII ' Samenvattende conclusies.

1, Het verdient aanbeveling het kunstmatig drogen-van. gras krachtig te stimuleren. Dit dient zowel te .geschieden door het beschikbaarstelleh van vol-doende kunstmeststoffen voor hot grasland, als .volvol-doende, cokes .voor;;de dro-gerij6n. Een hogere stikstoftoewijzing voor het grasland-evenals kali voor de lichtere gronden, zou hierbij van grote waarde zijn, . -. ,. ..•>• ..-' . ..;

Ook een door het Rijk tegen geschikte voorwaarden verlenen van kapi-. taal voor nieuw op te richten grasdrogerijen, zal'gunstig 'werken bijvhet

«pvoeren van de totale droogcapaciteit. .'.'' * '.' ' . .' "!"•"•'"'' Uit de aard der zaak' -'dient "dit gepaard te.'gean4m*öt 'éen ruimere

^mate-riaal-toewijzing aan do fabrikanten van gfasdroógihstallaties.

2, Door hot kunstmatig drogen van gras kan een aanzienlijke besparing aan deviezen worden verkregen. Gerekend naar'de productie van 1946, werd in dat jaar + f« 4.750.000,-— aa'n buitenlandse betaalmiddelen bespaard, indien men in de~plaats van hot gedroogde -gras een overeenkomstige hoeveelheid kracht-voeder goimporteerd had.

Indien men de huidige theoretische capaciteit volledig benut, zou in het totaal een bedrag van + f. 11.400.000,— aan overeenkomstige deviezen voor krachtvoed6rimport bespaard kunnen worden, Aan deze nationale zijde dient onder de huidige omstandigheden zeker aandacht te worden geschonken, 3, Het gebruik van kunstmatig gedroogd gras biedt daarnaast tal van voor-delen voor de veehouders. In het kort zij hier gewezen op de volgende belang-rijke nevenwerkingen van het gedroogde gras: Het door veehouders maaien van gras, dat voor drogerijen bestemd wordt , leidt, gecombineerd met een goede bemesting tot een verhoging van de opbrengst in het bijzonder van het eiwit, 7' per ha. Het gedroogde gras heeft , dank zij het vitamine gehalte, een gunstigo invloed op de gezondheidstoestand der dieren.

Ook de gunstige invloed op de kwaliteit van de zuivelproducten mag niet over het hoofd gezien worden.

1 5

-Door een goede v o o r l i c h t i n g w a a r i n op p i deze f a c t o r e n gewezen w o r d t , moet men g e r e g e l d h e t b e l p n g v a n hGt g r a s d r o g o n n:.ar v o r o n b r e n g e n . H i e r b i j kan ook moor a a n d a c h t a a n de n a t i o n a l e z i j d e , z o r ; l s deze i n h e t v o o r p f g a a n d e g e d e e l t e i s u i t e e n g e z e t , v/orden b e s t e e d . 4_«_ Z e l f s h i j c«n a a n z i e n l i j k e d a l i n g v - n de t i j d e n s de v o o r b i j e s t a l p e r i o d ' . j g e l d e n d e g e m i d d e l d e i m p o r t p r i j s dor b u i t e n l a n d s e k r a o h t v o e d e s , b l i j f t h e t g r a s d r o g e n nog r e n d a b e l , B i j 28/ó p r i j s v e r l a g i n g zouden b e i d e p r i j z e n j u i s t i n e v e n w i c h t z i j n . Op g r o n d v a n de t h a n s b e s c h i k b a r e g e g o v e n s , waarop p r i j s b e r e -k e n i n g e n v o o r da n a b i j e t o e -k o m s t gemaa-kt z i j n , meren we t e mogen b o s l u i t e n d a t h e t d r o g e n dan v e r m o e d e l i j k nog r e n d a b e l z a l z i j n ,

J2,,_ De i m p o r t v a n k r a c h t v o e d e r u i t h e t b u i t e n l a n d g a a t g e p a a r d met e e n a a n z i e n l i j k e s u b c i d i e u i t h e t L a n d b o u w c r i s i s f o n d e . I n d i e n nu door v e r h o g i n g van de p r o d u c t i e van h e t g e d r o o g d e g r a s de k r a e h t v o e d s r i n p o r t b e p e r k t kan w o r

-d e n , b e t e k e n t -d i t een g u n s t i g g e v o l g v o o r h e t L a n -d b o u w c r i s i s f o n -d s .

6_»_ I n v e r b a n d met de h u i d i g e p r i j s p o l i t i e k w a & r c i j de g e ï m p o r t e e r d e k r a c h t -v o e d e r s t e g e n l o g e r e p r i j z e n aan de -v e e h o u d e r s -v e r s t r e k t worden, d i e n t wel h e t v o l g e n d e b e d a c h t t e worden;

Zodra 6 r g r o t e r e h o e v e e l h e d e n k r a c h t v o o d e r t o e g e w e z e n w o r d e n , o n s t a a t h o t e r n s t i g e b e z w a a r , d a t men h i e r d o o r h e t v/innen van k r a c h t v o e d e r van e i g e n b e -d r i j f t e g e n g a a t en h s t oogstc-n v a n een g r o t e h o e v e e l h e i -d ruwvoe-dcr b e v o r -d e r t .

G e z i e n de w e r k e l i j k e p r i j s v e r h o u d i n g e n t u s s e n h e t b u i t e n l a n d s e k r a c h t -v o e d e r en de k o s t p r i j s -van h e t g e d r o o g d e g r a s , i s d i t z e k e r o n g e w e n s t ,

I n v e r b a n d mot de b i n n e n l a n d s e r i c h t p r i j z e n - v e r h o u d i n g t u s s e n de g r a n e n en m e n g v o e d e r s , l i j k t h e t ons n i e t gewenst om de h u i d i g e methodG v a n p r i j s v a s t

s t e l l i n g t e v e r a n d e r e n . De o p l o s s i n g zou b . v . gGzocht kunnen worden i n e e n p r i j s -v e r l a g i n g -v a n do s t i k s t o f m e s t s t o f f e n , d a a r op deze w i j z e h e t o p -v o e r e n -van de p r o d u c t i e ir. e i g e n b G d r i j f g e s t i m u l e e r d zou w e r d e n .

1 6

-B i j l a g o I , Nota no. 32,

"Bijlade I,

Een berekening van de k o s t p r i j s van het g r a s z e l v e , dat voor

h

t drogen gabruikt' ru.-.'d':'j_

Op v e r s c h i l l e n d e wijze z u l l e n v/e achtereenvolgens t r e c h t e n ora een zo goed

mogelijk beeld van de k o s t p r i j s van h e t g r a s t e geven. Vaak wordt aan d i t g e

-d e e l t e weinig aan-dacht geschonken, -doch voor een j u i s t i n z i c h t -d i e n t b.6t ook

i n de berekening t e worden opgenomen,

I n f e i t e i s e r maar ê£n afdoende methode voor het v a s t s t e l l e n van de

k o s t p r i j s van h e t g r a s n . 1 . de k o s t e n die aan d i t winnen van gras verbonden

g i j n , v a s t s t e l l e n op een b e d r i j f dat op een bepaalde oppervlakte u i t s l u i t e n d

g r a s voor h e t kunstmatig drogen v o o r b r e n g t . Immers i n d i t geval kan men a l l e

gemaakte k o s t e n l a t e n drukken op de t o t a l e hoeveelheid geoogst p r o d u c t . H i e r

b i j i s het n i e t nodig om bepa~ld6 normen voor de k o s t e n v e r d e l i n g over de v e r

-s c h i l l e n d e g r a -s l a n d p r o d u c t o n , , h o o i , k u i l v o e r e n z , , v a -s t t e -s t e l l e n , wat zeker

6un nauwkeuriger k o s t p r i j s g e e f t . Als bezwaar b l i j f t dan e c h t e r , dat deze gang

van zaken t o t enkele u i t z o n d e r i n g e n beperkt b l i j f t en n i e t b e t r e k k i n g heeft

op de.doorsnede v e e h o u d e r i j - g r a s l a n d b e d r i j v e n .

Daar e c h t e r g r a s d r o g e r i j e n , die zalf a l h e t g r a s l a n d e x p l o i t e r e n , s p o

-r a d i s c h a a n g e t -r o f f e n v/o-rden, i s het n i e t mogelijk h i e -r een v o l l e d i g o v e -r z i c h t

van de. huidige kosten op t e s t e l l e n . . "V.'el- bleek h e t mogelijk de gemiddelde o p -

b r e n g s t p e r ha van een d e r g e l i j k " g r a s b o d r i j f " van + 72 ha t e bepalen, Do

gemiddelde j a a r o p b r e n g s t por ha werd voor 1942 berekend op + 8,670 kg gedroogd

p r o d u c t , " — '•

1,) Door de Rijksbouwconsulent van Sneek i s op grond van do h i e r v o o r op

een n e g e n t a l b e d r i j v e n i n 1946 verzamelede gegevens de volgende k o s t p r i j s b e r e

-kening van het kunstmatig gedroogde g r a s o p g e s t e l d t

••'•- • Kosten p e r ha.

Pacht •• f. 120,—

Greppelen (f, 1 5 , — voor 2 j a a r ) " 7,50

ïïekkelen " 5 , ~

Kunstmest: . . .

K a l i ' 4 0 * 650 a f. 14»— p e r 100 kg • '

(volgens o n t t r e k k i n g )

Super 17;° s 500 kg \L f. 8,50

S t i k s t o f » kas 250 x 5 kg a f. 16,— ( 5 x 250 kg)

'.Vexkzaamheden van het s t r o o i e n

28 manuren a f. 0,75 " 2 1 , —

Werkzaamheden verbonden aan het maaien

bijeenbrengen en o p t a s s e n ,

manuren (gemid, v , $ b e d r i j v e n ) 26 x 5

130 a 75 et " 97>50

p a a r d e n - u r e n (gemid.v. 9 bedr, ) 12 i 5 „ 60 a100 et " 6 0 , —

onderhoud, r e n t e en a f s c h r i j v i n g machines 5 x f. 8,33 " 41j65

" " - " wagens ( g e s c h i e d t met

m a t e r i a a l - v a n d& d r o g e r i j )

T o t a l e kosten per ha f, 686,15

Gerekend

-17-Bijlage I, Kot a no. 32 Gerekend wordt op 5 Ï maaien en 6en totale opbrengst van 50.000 kg gras of

10.000 kg gedroogd gras per ha.

Do kosten van het gras zonder hot transport, daar dit M j de droogkosten komt, "bedragen f. 6,86 per 1oo kg gedroogd product.

In aansluiting op dit overzicht zoudon wc hot volgende willen opmerken.

Het geheel geeft oen duidelijk boeld van do kosten, die aan het winnen van gras op een normaal "bedrijf, verbonden zijn. Wel wijkt do opbrengst van do 5 sneden met in totaal oen opbrengst van 10.000 kg gedroogd gras per ha

aan-zienlijk af van de door ons gevonden gemiddelde opbrengst van oen grasbedrijf van + 72 ha. Tevens blijkt uit de gegevens van de Accountantsdienst dat in

19467 de gemiddelde verhouding vors tot gedroogd gras gelijk aan 4 i 1 was. Kleine verschillen kunnen zonder meer verklaard worden.

Wanneer immers een boer een klein gedeelte van zijn weiland voor gras-drogen bestemt, neemt hij zeker niet het slechtste perceel. Daarnaast blijkt ook uit het verzamelde materiaal over hot grasdrogen, dat de wijze van gras-landgebruik zowel tijdens het voorafgaande jaar, als de bohandoling van de voorgaande snede, van invloed op do opbrengst is.

In een staatje van publicatie No. 7 Com. voor het kunstmatig drogen van • gras en andere ruwvoeders, wordt een vergelijking gemaakt tussen de invloed van het gebruik in do voorgaande jaren, op de opbrengst en do kwaliteit van

hot gedroogde gras. Onder v/eiland zijn die percelen gerangschikt, die goregeld in gebruik zijn als weiland en als hooiland, die percelen, die minstens één keer per jaar worden gehooid.

Gebruik van het grasland (opbrengsten van £én snode)

Jaar 1942 1943 1944 We kg per ha 2305 2432 2465 Llpnd fo ruw eiwit 17,0 16,5 16,1 Hooil» kg por ha 2205 2185 2280 a.nd i ruw eiwit 16,6 16,9 16,2

Zoals uit doze tabel blijkt, ligt de gomiddeldo opbrengst van weiland in genoemde drie jaren + 175 kg por ha hoger dan van hooiland. Het ruw oiwit-gohalte van het weiland""is echter de tv/os laatste jaren lager.

Ir. S. Bosch vermeldt in» "Hot kunstmatig drogen van gras", Landbouw-voorlichtingsdionst modedeling no. 48» dat land van goode kwaliteit met oen ruime bemesting per jaar 4 a 5 sneden por jaar kan leveren, zodat een totale opbrengst van + 9000 kg gedroogd product per ha gehaald wordt.

Ook uit door Ir. Spaan verzamelde gogovens blijkt, dat in 1942 cp oen perceel van zeer goede tomestingstoostand- tij uitsluitend gebruik voor het

k o e t i f . ii H H ii

on por

95,-2 8 5 f

125,-

60,-4 V

ha

-18-Bijlago I, Nota ne.

32-grasdrogon per ha + 9500 kg gedroogd product word gooogst,

Ûp grond van deze geconstateerde opbrengsten per ha 1:jkt ons een jgr

«iddelde van + 9000 k/* per ha per seizoen beter, dan de in de berekeningen

vermeide hoeveelheid van 10.000 kg. Daar de kunstmestkoaten . voor kali in de

voorafgaande berekening berusten op de globale onttrekking, dient dit bedrag

met 10$ verminderd te worden. ' • " . ' , , *

,.

DG totaio kosten por ha zonder het drogon bedragen.dan f. 677»f5» zodat

de kostprijs van het grae op f» 7,52 por 100 kg gedroogd product komt.

2») Volgens do gegevens van de Proefboerderij te Hoino l) kan do volgendo

fcorokening opgesteld worden voor do lichtere grondent

Pacht etc.

Kunstmest 500 K 40 + 500 si + 1000 kas

Arbeidsloon + soo. lasten

Paardenarbeid

JLfschr, en onderhoud roaohinos

Totaal .

Tl

6 1 0 , —

Bij de dcor ons aangenomen globale gemiddelde opbrengst van 9.000 kg

gedroogd gras per ha werdt de kostprijs van hot gras f. 6,78 por 100 kg

droog product.

3) Door "Heiho" wordt ook oen borokoning opgezet waarin mon nagaat, wo3ko

extra kosten gemaakt mooton worden om oen extra snode gras van hot bedrijf

voor het drogen te bostGmmen. Dojr een doelmatig bedrijfssysteem van cmwGidon,

hooien en inkuilen,'"wordt het. bij oen zwaardere stikstofbemesting megolijk oon

extra snode voor het drogen te bestemmen. Voor deze aldus verkregen extra snode

wordt door hen geen extra paohtkoeten in rekening gebracht.

Er wordt verder aangenomen, dat voor deze Gxtra EiiGdc 400 kg

kalkammcn-salpetcr per ha nodig is en dat deze ene snode 10.000 kg gras of 2.000 kg

ge-droogd product oplevert. Do 80 kg zuivere stikstof zou dan toegediend moeten

wordon als 50 kg voor hot dragon en de ovorigo 30 kg na hot maaien om do

gr&s-grecii weer aan te zotten.

Vorder wordt medogodOGld, dat aan do hand van procfveldgegovons

geble-ken is, dat door toediening van 80 kg stikstof do oiwitproductic mcor wordt

cpgovcerd dan in 2.000 kg gedroogd gras aanwezig is. Bij toepassing van doze

methode kan wordon aangonomon, dat naast dezo 2.000 kg gedroogd gras neg

even-veel weidegras, hooi- of kuilvocder kan worden geoogst, dan hot geval zou zijn

indien men dezo oxtra stikstof

gif-t achterwege liet.

Do voor deze extra snode berckeniG productiekosten zijn«

Kosten pGr Gxtra snedot

nrboidsloon + sec. lasten (maaien, harkon, oplalen on

2 x N strDoion f,

.

. 2 6 , —

paardenarbeid (zondor vervoer) " 1 2 , —

afschr. en onderhoud machines " 9,

4.OO kg kalkammonsalpetor a f. 1 6 , —

2

6 4 . —

Totale kosten ' f, 1 1 1 , —

-19-Bijlago I, Nota no. 32.

Indien do opbrengst 2,000 kg gedroogd grp.s bedraagt, dan komGn do productiokosten van hot gres cp f. 5»55 per 100 kg gedroogd product.

HoGv/el "topon eon dergolijko roethodo van berekening wol bozwrvren zijn aan to "brengen, geeft doze na enige correcties o«i. aokor een globaal beeld van de ligging der productiekosten

Er zou minder bezwaar tegon do laatste mothodo gemaakt kunnen worden, indien de hoeveelheid kali en pbosphorzuur, die met deze snede aan de bodem onttrokken was, als kostenfactor in rekening werd gebracht. Immers t.z.t. zullen deze aan de bodem onttrokken mineralen toch weer moeten worden toege-voegde Globaal genomen kan hiervoor een bedrag van + f. 2 7 , — in rekening

worden gebracht. "* In hot totaal worden, dan do borekendo productiekosten f. 111 + 27 «

+ f. 1 3 8 , — .

~ Do kostprijs van het gras bedraagt dan f, 1 3 8 , — t 20 » f. 6,90 por 100 kg gedroogd product.

Van do resultaten dor voorafgaande berekeningen omstrent de kostprijs van het gras, is nu het volgende samenvattende overzicht te geven:

kostprijs gras per 100 kg gedroogd prcduct.. . . Berekening onder 1 Gen.gegevens Sneek f. 7,52

" H 2 • " " Heino ' » 6,78 " " 3 " " •» Heino " 6.90

Gemiddeld - f. 7,07

In d© berekningen vermeld i n Hoofdstuk IV i s van deze' gemiddelde

kost-p r i j s van het gras gebruik gemaakt.