Zicht op windhappers

In deze paragraaf beantwoorden we de volgende onderzoeksvragen:

• Op welke manier probeert de Belastingdienst zicht te krijgen op het aantal windhappers?

• In hoeverre slaagt de Belastingdienst erin zicht te krijgen op het aantal windhappers?

Het begrip ‘windhappers’ is in maart 2004 voor het eerst in de Tweede Kamer (2004) gebruikt door de staatssecretaris van Financiën. Sinds die tijd bestaat er in wisselende mate aandacht voor windhappers, zowel bij de Belastingdienst als in de media. Daarbij valt op dat onder het begrip windhapper niet altijd hetzelfde wordt verstaan, waardoor de af bakening van de doelgroep kan verschillen.

In de volgende tijdbalk geven we een beknopt overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen in het kader van de aanpak van windhappers door de Belastingdienst en geven we in een afzonderlijke kolom aan welke definitie van het begrip windhapper daarbij is gehanteerd.

Jaar Gebeurtenis Definitie 2004 De staatssecretaris van Financiën gebruikt

het begrip windhappers in maart 2004 voor het eerst in de Tweede Kamer (2004).

Mensen die leven van de wind, …Zij hebben nooit hun inkomen ‘wit’ verdiend...

Zij onttrekken zich aan elke waarneming van de Belastingdienst.

2004-2006

2008

Programma Zichtbaar toezicht van de Belastingdienst met als onderdeel het project Windhappers. Doelstelling van het project is om tot aanbevelingen te komen voor een consistente en effectieve per-soonsgerichte aanpak van (vermeende) windhappers in de toekomst.

Op Kamervragen van juni 2007 over de (voorlopige) uitkomsten van dit project, heeft de staatssecretaris geantwoord dat in ongeveer een kwart van de onderzochte gevallen ten onrechte geen belastingaan-gifte was gedaan (Financiën, 2007).

De Belastingdienst stelt in een intern memo voor het landelijk project af te ronden en dit over te dragen aan de belastingregio’s.

• Personen zonder zichtbaar inkomen of ver mogen en waar in gezinsverband of in ander verband evenmin inkomen zicht-baar is.

• Personen met een zichtbaar inkomen dat te laag is voor een minimum levensstan-daard, en die geen zichtbaar vermogen bezitten en waar in gezinsverband of in ander verband evenmin voldoende inkomen of vermogen zichtbaar is.

• Personen met een zichtbaar inkomen en/

of vermogen waarbij hun zichtbare (structurele) uitgaven niet uit hun inkomen en/of vermogen verklaard kunnen worden en evenmin uit het inkomen en/of vermogen die in het gezinsverband of een ander verband verklaard kunnen worden.

2009 De Belastingdienst ontwikkelt een applicatie om regio’s te ondersteunen bij aanpak van windhappers.

2010 Besluit dat belastingregio’s op vrijwillige basis kunnen doorgaan met het project Windhappers; sommige regio’s stoppen.

2012/2013 Rapporten van ABVAKABO (2012 en 2013) over gemiste miljarden bij de Belasting-dienst door o.a. windhappers.

Mensen die klaarblijkelijk van de wind hebben geleefd, omdat ze formeel geen enkele vorm van inkomen hebben.

2013 Toezegging van de staatssecretaris van Financiën om het thema opnieuw landelijk op te pakken (Financiën, 2013).

Mensen die geen inkomen opgeven bij de Belastingdienst en ogenschijnlijk van de wind leven.

Jaar Gebeurtenis Definitie 2014 In augustus 2014 heeft de Belastingdienst

(2014) een plan van aanpak gereed voor het project Windhappers. Er is een basisbestand verkregen van de infobox Crimineel en Onverklaarbaar Vermogen (iCOV) van 43.499 personen zonder inkomen in 2009, in combinatie met een laag inkomen in 2010, 2011 en 2012.

De Belastingdienst (2015f) heeft geen gebruik kunnen maken van de in 2009 ontwikkelde applicatie, omdat er geen budget beschikbaar was om deze applicatie te updaten.

Personen bij wie er geen verklaring lijkt te zijn voor de verhouding tussen hun bij de Belastingdienst (2015f) bekende gegevens met betrekking tot inkomen en vermogen enerzijds en hun uitgaven anderzijds.

2016 De Belastingdienst (2016e) heeft eind juni 2016 een concepteindrapportage voor het project Windhappers opgesteld. Het basisbestand is op grond van diverse criteria aanzienlijk gereduceerd en uiteindelijk zijn 430 personen in aanmerking gekomen voor onderzoek. Er hebben inmiddels 78 correc-ties plaatsgevonden, wat tot ruim A 800.000 aan extra belastinginkomsten heeft geleid en volgens de Belastingdienst zullen er nog strafzaken volgen. Eind augustus 2016 waren nog 109 gevallen in behandeling. In 228 afgehandelde gevallen heeft de Belasting-dienst geconstateerd dat er verifieerbare verklaringen zijn en er geen sprake is van windhappers.

Personen die alleen of samen met hun partner/gezinsleden, geen zichtbaar inkomen en/of vermogen hebben.

Volgens de Belastingdienst is het nooit het doel van het project Windhappers geweest om de gehele doelgroep aan te pakken of inzicht te krijgen in het totale aantal windhappers. De pilot is uitgevoerd om te bezien hoe windhappers kunnen worden gedetecteerd en behan-deld. In het (concept)eindrapport is het advies om door te gaan met het aanpakken van windhappers en te investeren in een nieuw datamodel om mogelijke windhappers goed te kunnen identificeren.

Activiteiten in het kader van criminaliteitsbestrijding

De aanpak van windhappers maakt eveneens deel uit van criminaliteitsbestrijding, waar-voor de minister van Veiligheid en Justitie (VenJ, 2012 en 2014) verantwoordelijk is. Het Ministerie van VenJ verstaat onder windhappers personen met een ogenschijnlijk laag of

nihil inkomen, dan wel personen met een uitgavenpatroon/vermogen dat in geen enkele verhouding staat tot het bekende inkomen. Volgens de minister is het aanpakken van windhappers een speerpunt is bij de bestrijding van motorclubs; ook wel Outlaw Motor-cycle Gangs (OMGs) genoemd. De tien Regionale Informatie en Expertise Centra (RIEC’s) spelen hierbij een belangrijke rol. Zij bestrijden, samen met het Landelijk Informatie- en Expertise Centrum (LIEC), ondermijnende criminaliteit en georganiseerde misdaad. De RIEC’s komen windhappers bijvoorbeeld tegen bij de aanpak van OMGs en illegale hennep-teelt. Het LIEC meent dat een integrale aanpak cruciaal is voor het identificeren van wind-happers, omdat deze juist naar voren komen bij het combineren van verschillende bronnen van bijvoorbeeld politie, justitie en Belastingdienst. Voor de aanpak van windhappers die betrokken zijn bij OMGs, maakt de Belastingdienst gebruik van contra-informatie van de politie en het OM.