De zevende dialoog

De zevende dialoog is zowel wat betreft de voorbereiding als de uitvoering anders aangepakt dan de eerste zes gestructureerde sectordialogen. Deze paragraaf beschrijft de gehanteerde methodiek van de zevende dialoog.

Het idee voor een afsluitende dialoog bestond al vanaf de start van het project ’Dialogen Duurzame Landbouw’, maar de invulling en het karakter van deze dialoog werd pas duidelijk nadat een aantal sectordialogen was uitgevoerd. Na 3 tot 4 sectordialogen observeerde het projectteam dat er bepaalde thema’s steeds weer terugkwamen in de sectordialogen. Zo werd in iedere sectordialoog gesproken over: 1) het (groene)onderwijs; 2) innovaties; 3 ) ruimtelijke ordening; en 4) de rol van de retail (en consument). Tevens bleek na een aantal sectordialogen dat het erg moeilijk was om ‘retail’partijen en consumentenorganisaties uiteindelijk deel te laten nemen aan de sectordialogen. Deze observaties hebben geresulteerd in het besluit om de afsluitende dialoog te organiseren rondom drie thema’s die relevant werden geacht voor alle sectoren: 1) innovatie; 2) de ‘retail’ als schakel tussen producent en consument en, 3) de rol van ruimtelijke ordening in de verduurzaming van de landbouw .

De hierna volgende beschrijving van de methodiek van de zevende afsluitende dialoog wordt net als in het geval van de beschrijving van de andere dialogen gebruik gemaakt van de fasen: voorbereiding, uitvoering, rapportage en evaluatie.

Voorbereiding

Voorbereidende gesprekken tussen de organisatoren van de sectordialoog en de gespreksleider

Vanwege het sectoroverstijgende en nationale karakter van de zevende dialoog is gezocht naar een externe expert als gespreksleider van de dialoog. De keuze zou gaan naar iemand die publiek zou trekken, die affiniteit heeft met en kennis heeft over verduurzaming van de landbouw en die ervaring heeft met het begeleiden van dialogen. Uiteindelijk heeft de directeur van het Rathenau Instituut de functie van gespreksleider vervuld van de zevende dialoog. Ter voorbereiding zijn er verschillende gesprekken geweest tussen de gespreksleider en de trekkende facilitator die in deze afsluitende dialoog in feite meer een organisator dan een facilitator was. Ook is de (gedelegeerd) opdrachtgever van LNV bij de voorbereiding betrokken geweest vanwege zijn inhoudelijke rol die hij zou hebben tijdens de dialoog. In de voorbereidende gesprekken is vooral gesproken over:

• De vorm van de dialoog in termen van gespreksmethoden;

• De specifieke onderwerpen die per thema aan bod zouden kunnen komen; • Uit te nodigen deelnemers.

Voorbereidende gesprekken tussen de organisatoren van de sectordialoog en sectordeskundigen

In de afsluitende dialoog is niet specifiek gezocht naar één LEI sectordeskundige, maar is er meer informeel met collega-onderzoekers gesproken over ‘issues’ die aan bod zouden kunnen komen tijdens de dialoog en mogelijke deelnemers. Er is dus géén ‘fact sheet’ gemaakt door een deskundige zoals in de voorgaande sectordialogen wel het geval is geweest.

Interviews met sleutelpersonen uit de sector

Als voorbereiding is een zestal gesprekken gevoerd door de (co)facilitatoren met sleutelpersonen op gebied van: ‘innovatie en transitie duurzame landbouw’, ‘(financiering van) verduurzamen van de landbouw, ‘de rol van de retail in het verduurzamen van de landbouw’ en ‘de rol van ruimtelijke ordening in het verduurzamen van de landbouw’. De gesprekken met

sleutelfiguren hebben een belangrijke rol gespeeld in het identificeren van uit te nodigen organisaties en personen, maar ook in het aangeven van mogelijke gespreksonderwerpen voor de dialoog. Prikkelende uitspraken van de sleutelpersonen zijn op poster gezet en aan de wand gehangen tijdens de dialoog ter stimulering van het gesprek. De sleutelpersonen zijn uitgenodigd om een actieve rol te spelen tijdens de dialoog.

Uitnodigen van deelnemers

De genodigden van de dialoog betroffen personen die kennis en ervaring hadden over minimaal één van de drie centrale thema’s. Echter ook dienden zij het vermogen te hebben om over de verschillende landbouwsectoren heen te kunnen kijken. De namen van de genodigden zijn aangeleverd door de sleutelpersonen, door de leden van de begeleidingscommissie van het project Dialogen Duurzame Landbouw en door collega-onderzoekers. Elk persoon op de lijst van genodigden is persoonlijk gebeld door iemand van het projectteam om de doelen van de dialoog nader toe te lichten en achtergrondinformatie te verstrekken.

Zoeken naar een geschikte locatie

Het projectteam heeft zélf de locatie uitgekozen voor de dialoog en deze van te voren gekeurd. De grootte van de ruimte, de aanwezigheid van grote lege wanden, de centrale ligging in Nederland en de bereikbaarheid met openbaarvervoer zijn hierbij belangrijke criteria geweest.

Maken van een draaiboek

Ter voorbereiding van de zevende dialoog is door de facilitator een draaiboek gemaakt dat aangaf ‘wat’ er op ‘welk moment’ zou plaatsvinden met ‘welke middelen’ en ‘wie’ daar voor verantwoordelijk was. Dit draaiboek is besproken met de gespreksleider en de LNV opdrachtgever om rollen en taken duidelijk te krijgen.

Maken van posters

Ook deze keer zijn er posters (A0 formaat) gemaakt met uitspraken van sleutelpersonen waarmee gesproken was in de voorbereiding. Deze uitspraken werden tijdens de dialoog gebruikt om te prikkelen.

Tussen het eerste gesprek met de gespreksleider en de uitvoering van de zevende dialoog zat een periode van ongeveer 3 maanden.

Uitvoering van de zevende dialoog

De dialoog werd geopend door de gedelegeerd opdrachtgever van het ministerie van LNV en gefaciliteerd door de externe gespreksleider van het Rathenau instituut. De deelnemers zaten in twee cirkels die een binnen- en een buitenring vormden. Afhankelijk van het thema dat besproken werd, namen 8 van de in totaal 24 deelnemers, in de binnenring plaats. De sleutelpersonen, met wie in de voorbereiding gesproken was, zaten in de binnenring wanneer het over het thema ging waar zij de meeste affiniteit mee hadden. De rest van de deelnemers zat in de buitenring. De dialoog is in drie plenaire gespreksronden gevoerd. Per gespreksronde is één centraal thema aan bod gekomen. De gespreksleider startte iedere ronde door de sleutelpersonen in de binnencirkel een aantal vragen te stellen over ‘ toekomstbeelden’, ambities’ en ‘hoe deze ambities gemonitord zouden kunnen worden’. Vervolgens werd het publiek gestimuleerd om aan het gesprek deel te nemen. Deze procedure is gevolgd voor alle drie de sectoroverstijgende thema’s. In de afsluiting werden de deelnemers gevraagd te reageren op de bijeenkomst.

In de zevende dialoog is dus géén gebruik gemaakt van de ‘stillewandmethode’ om de ambities voor de drie thema’s te expliciteren. Er is wel over ambities en mogelijke acties gesproken. Echter, de drie stappen binnen het concept ‘creatieve spanning’: 1) wat zijn onze ‘ambities’; 2) ‘hoe is de situatie nu’; en, 3) ‘welke stappen moeten we ondernemen om onze ambities te realiseren’, zijn niet systematisch uitgewerkt. De nadruk in elke gespreksronde lag meer op de ambities en op het (wens)beeld van de landbouw op de lange termijn (2050). Rapportage en evaluatie

Rapportage

Ook de zevende dialoog is in detail genotuleerd. Op basis van de notulen is een conceptverslag gemaakt dat naar de deelnemers is gestuurd voor een reactie. Ook hier bestonden de reacties uit kleine opmerkingen m.b.t. fouten of onduidelijkheden in de tekst. De reacties zijn verwerkt in een eindverslag dat de deelnemers ook gekregen hebben.

Evaluatie

De deelnemers hebben de dialoog geëvalueerd met behulp van het format (zie bijlage 6). Ook intern is de dialoog geëvalueerd. De uitkomsten hiervan komen terug in de reflectie in hoofdstuk 4.