8.1 Wet- en regelgeving waarvoor ILT bevoegd gezag is
De ILT is onder andere het bevoegde gezag voor het toezicht op het
Productenbesluit asbest en de Verordening (EG) nr. 1013/2006 betreffende de overbrenging van afvalstoffen (Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen, EVOA). Hieronder wordt nader ingegaan op deze regelgeving voor zover
overtredingen zijn geconstateerd.
8.1.1 Productenbesluit asbest
Op grond van het Productenbesluit asbest is het verboden om asbest of
asbesthoudende producten te vervaardigen, in Nederland in te voeren, voorhanden te hebben, aan een ander ter beschikking te stellen, toe te passen of te bewerken (behoudens de in het Productenbesluit genoemde uitzonderingen).
Het Productenbesluit asbest is in een aantal gevallen niet van toepassing, zoals op een product waaraan geen asbest opzettelijk is toegevoegd én waarvan de
concentratie asbest niet hoger is dan 100 milligram per kilogram droge stof (mg/kg ds). De ILT is van oordeel dat het Productenbesluit asbest in de casus Eurogrit op de asbesthoudende slakken, het asbesthoudende straalgrit en de asbesthoudende fines van toepassing is en dat deze materialen vallen onder het verbod van het
Productenbesluit asbest.
In de asbesthoudende slakken is geen asbestconcentratie aangetroffen van meer dan 100 mg/kg ds maar de ILT gaat er vooralsnog, zolang het tegendeel niet is gebleken, van uit dat sprake is geweest van opzettelijke toevoeging van asbest om de navolgende redenen.
De slakken moeten met asbest verontreinigd zijn geraakt na het verbrandingsproces in de kolencentrales. Het aangetroffen asbest bevond zich namelijk niet in de slak zelf en zou bij de hoge temperaturen tijdens het verbrandingsproces zijn verglaasd en verpulverd. Bovendien zijn tussen de slakken naast asbest ook diverse andere verontreinigingen aangetroffen die normaliter niet van het verbrandingsproces in kolencentrales afkomstig zijn, te weten: asbestcement, asbestplaat, hout, ijzer, ijzererts, isolatiemateriaal, koord, metaal, papierpulp, rubber, steen en textiel.
Sommige van deze verontreinigingen zijn op bouw- en sloopafval lijkende materialen. Een aantal van deze verontreinigingen (asbestcement, asbestplaat, isolatiemateriaal en koord) bevatte asbest. Verder heeft Eurogrit na constatering van de asbestcontaminatie kleine hoeveelheden overgebleven materiaal van eerdere leveringen slakken uit Oekraïne in de periode 2015 -2017 kwalitatief laten
analyseren. Ook hieruit bleek een contaminatie met asbest. Hieruit blijkt dat de verontreiniging met asbest zich over een langere periode heeft voorgedaan en geen eenmalige gebeurtenis is geweest.
Aangezien de asbesthoudende slakken vallen onder het verbod van het Productenbesluit asbest, mogen deze als gevolg daarvan onder andere niet voorhanden worden gehouden en niet worden bewerkt. Daardoor vallen ook het asbesthoudende straalgrit en de asbesthoudende fines die met deze slakken zijn geproduceerd onder het verbod van het Productenbesluit asbest.
8.1.2 Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen Afvalkwalificatie
Daarnaast merkt de ILT de ingevoerde asbesthoudende slakken aan als een afvalstof. Daarbij wordt in ogenschouw genomen dat de slakken zijn geïmporteerd
met de intentie om deze te bewerken tot straalgrit maar, doordat ze met asbest verontreinigd zijn, niet meer inzetbaar zijn als grondstof voor straalgrit en er geen reguliere afzetmarkt meer voor deze slakken is. Omdat het voorhanden hebben van deze asbesthoudende slakken op basis van het Productenbesluit asbest verboden is, betekent dit dat de houder zich ervan moet ontdoen. Overigens blijkt uit
documenten dat de slakken als afvalstof vanuit Oekraïne naar Nederland zijn overgebracht. De Oekraïense autoriteiten merken slakken uit kolengestookte energiecentrales aan als afvalstof.
Ook het asbesthoudende straalgrit en de asbesthoudende fines merkt de ILT aan als een afvalstof. Deze materialen zijn ontstaan door de bewerking van een afvalstof (asbesthoudende slakken). Met deze bewerking is de afvalkwalificatie niet komen te vervallen. Het asbesthoudende straalgrit en de asbesthoudende fines zijn immers niet als product inzetbaar omdat de houder zich er op grond van het
Productenbesluit asbest van moet ontdoen. Ook bestaat er voor asbesthoudend(e) straalgrit en fines geen reguliere afzetmarkt. Door de contaminatie met asbest zijn het straalgrit en de fines ongeschikt voor normaal gebruik. Dit is ook de reden dat Eurogrit een terughaalactie heeft geïnitieerd.
Kennisgevingsplicht bij grensoverschrijdende overbrenging
Tussen de geïmporteerde slakken bevinden zich asbest en andere verontreinigingen.
Afvalstoffen met deze samenstelling kunnen niet worden aangemerkt als groene lijst afvalstof in het kader van de EVOA. Invoer ervan in Nederland is uitsluitend
toegestaan indien voorafgaand aan het transport een EVOA-kennisgeving wordt gedaan en toestemming wordt verkregen van alle betrokken bevoegde autoriteiten.
Dezelfde procedure geldt voor de export van asbesthoudend(e) straalgrit en fines uit Nederland. Bij de ILT zijn geen kennisgevingen bekend voor overbrengingen van de onderhavige materialen.
8.2 Conclusies ten aanzien van de naleving wet- en regelgeving De ILT stelt vast dat het Productenbesluit asbest is overtreden aangezien asbesthoudende producten in Nederland zijn ingevoerd, bewerkt, vervaardigd, voorhanden gehouden, aan een ander ter beschikking gesteld en toegepast.
Ook stelt de ILT vast dat overtredingen hebben plaatsgevonden van de EVOA-regelgeving. De invoer in Nederland van asbesthoudende slakken heeft
plaatsgevonden zonder voorafgaande kennisgeving aan en toestemming van de betrokken autoriteiten. Daardoor is sprake geweest van de illegale overbrenging van afvalstoffen. Hierbij wordt opgemerkt dat als gevolg van de wijze van opslag niet exact kan worden aangetoond welke transporten slak op het moment van invoer asbesthoudend waren en derhalve illegaal zijn overgebracht.
Ook is aannemelijk dat partijen asbesthoudend straalgrit en asbesthoudende fines vanuit Nederland zijn geëxporteerd. Aangezien in dat geval de export heeft plaatsgevonden zonder voorafgaande kennisgeving aan en toestemming van de betrokken autoriteiten is sprake geweest van de illegale overbrenging van
afvalstoffen. Hierbij wordt opgemerkt dat niet exact kan worden aangetoond welke partijen straalgrit en fines, die vanuit Nederland zijn geëxporteerd, asbesthoudend waren.
Door het direct stoppen van de import van asbesthoudende slakken en de export van asbesthoudend(e) straalgrit en fines en het van de Nederlandse markt halen van asbesthoudende producten heeft Eurogrit dusdanige maatregelen genomen dat geen sprake meer is van voortduring van overtreding van regelgeving.
Ook is, gezien de impact die de asbestcontaminatie op Eurogrit heeft gehad en de preventieve maatregelen die Eurogrit heeft genomen (zie ook hoofdstuk 9) herhaling van overtreding niet aannemelijk.
9 Preventiemaatregelen
Eurogrit
De ILT heeft Eurogrit gevraagd welke maatregelen ze neemt om asbestcontaminatie in de toekomst te voorkomen.
Eurogrit geeft aan dat zij zeer verbaasd was dat uit de analyseresultaten van het verdachte materiaal – dat was gevonden tijdens het productieproces van het Eurogrit straalgrit – bleek dat er asbesthoudend materiaal was aangetroffen. Asbest komt niet voor in kolenslakken. Er was dan ook geen aanleiding voor Eurogrit om asbest te vermoeden. Ten tijde van de ontdekking van asbest werd met
kolenslakken uit Oekraïne geproduceerd en heeft Eurogrit direct aan haar Oekraïense leveranciers laten weten dat de partijen slakken die in de havens in Oekraïne klaarlagen voor verscheping, niet zouden worden verscheept.
Op basis van het nadere onderzoek is Eurogrit tot de conclusie gekomen dat de asbestcontaminatie inderdaad is ontstaan in Oekraïne. Ook alle informatie nadien, zoals de analyseresultaten van ILT, ondersteunen deze conclusie, aldus Eurogrit.
Eurogrit geeft aan dat aangezien de oorzaak van de asbestcontaminatie in de Oekraïne nog niet duidelijk is en hoogstwaarschijnlijk door omstandigheden ook niet of moeilijk is te achterhalen, besloten is geen kolenslakken meer uit de Oekraïne te importeren, tenzij de bronbesmetting duidelijk is geworden en afdoende
maatregelen daartegen zijn getroffen. De inspanningen van Eurogrit richten zich op het verkrijgen van andere grondstoffen.
Een andere lange termijnmaatregel is dat Eurogrit kolenslakken of andere grondstoffen van andere leveranciers vooraf op asbest gaat controleren. Deze maatregel wordt nog nader uitgewerkt en zal zijn geïmplementeerd voordat nieuwe grondstoffen worden aangevoerd, maar zal bestaan uit een te verkrijgen
asbestvrijverklaring van de leveranciers en een ingangscontrole door Eurogrit.
Verder blijft Eurogrit oog houden voor de kwaliteit van de grondstoffen die zij inkoopt, door de procedures die zij heeft, zoals het testprotocol voor grondstoffen, afspraken met de leveranciers over kwaliteitscontrole, controle van het transport en een controle door een externe partij en een monstername en analyse van de
grondstoffen door het laboratorium van Sibelco na aankomst van de grondstoffen op de opslaglocatie van Eurogrit.
Ook wordt het productieproces gemonitord door onder meer de reeds bestaande ISO-certificatie.
Omgevingsdienst ZHZ
De Omgevingsdienst ZHZ is voornemens de vergunningen van Eurogrit en het Zeehavenbedrijf aan te passen. In de vergunning zal worden opgenomen dat geen asbesthoudend materiaal mag worden geaccepteerd en dat partijen altijd dienen te worden onderzocht op de aanwezigheid van asbest.
Dit is een uitgave van de
Inspectie Leefomgeving en Transport Postbus 16191 | 2500 BD Den Haag 088 489 00 00
www.ilent.nl
@inspectieLenT
Maart 2018