Werving van de deelneemsters

Het werven van de deelneemsters is een hoofdstuk apart waard. Vooraf had Stich-ting NIKA Kunstprojecten zich ten doel gesteld om maximaal twintig vrouwen per workshop te werven (meer zou voor de docent onoverzichtelijk worden), waarbij er een 50-50 verdeling Nederlands – niet-Nederlands gehanteerd zou worden.

Het behalen van beide doelstellingen bleek nogal wat voeten in de aarde te hebben.

In de eerste plaats bleek een 50-50-verdeling allochtoon-autochtoon in de praktijk erg dwingend. Mocht een vrouw niet meer meedoen wanneer haar ‘categorie’ al was gevuld, terwijl er eigenlijk nog wel plaats was voor meer deelneemsters? Stichting NIKA Kunstprojecten heeft deze doelstelling al snel verruild voor het meer werkbare doel: een evenredige verdeling van verschillende culturen. Zolang er maar óók Neder-landse vrouwen aanwezig waren en er niet één cultuur oververtegenwoordigd was, vonden wij de mogelijkheid voor culturele integratie voldoende aanwezig. Zo werd iedereen benoemd naar haar cultuur, en niet naar haar wel of niet Nederlands-zijn.

De andere doelstelling – maximaal twintig vrouwen per workshop – bleek ook een lastige. Waar in de ene gemeente de deelneemsters zich in grote getale

aanmeld-Hoofdstuk 12 Uitvoering en praktijk

deelneemsters terechtgekomen. Echter, een krantenartikel of radio-interview alleen trok de potentiële deelneemsters nog niet over de streep, daarna moesten ze nog persoonlijk worden benaderd. Eén van de vrouwen vertelde dat ze naar een radio-interview had geluisterd, een stuk in de krant had gelezen over Drawing her Story en er een brief over in de bus had ontvangen, maar pas toen ze in de bibliotheek persoonlijk werd gevraagd heeft ze zich daadwerkelijk aangemeld.

Stichting NIKA Kunstprojecten drukte flyers en posters ter aankondiging van de workshops. Deze werden via de partnerorganisaties verspreid. Achteraf bezien is de keuze om hierop geen afbeelding te plaatsen (omdat het project nog niet begonnen was, waren er geen afbeeldingen voorhanden) geen goede geweest. Van een van de partnerorganisaties kregen we toen de workshops al bezig waren de opmerking dat de posters te weinig uitnodigend waren. We hebben toen nieuwe posters ont-worpen, maar waren al zo ver met de lessen gevorderd dat hier weinig respons op is gekomen. Wat wel succesvol was, was het laten ophangen van grote posters met weinig tekst en verspreiden van kleine flyers met een uitgebreidere uitleg over het project en de workshop. (zie bijlage)

Overig aanbod van integratieactiviteiten

Vooral in de Amsterdamse stadsdelen merkten we dat het aanbod van activiteiten voor deze doelgroep enorm is. Waar wij trots aan potentiële samenwerkingspart-ners vertelden dat deze workshop “geheel gratis” was voor de deelneemsters, kre-gen we hier en daar als verbaasde reactie terug: “Natuurlijk is het gratis, dit wordt toch zeker gesubsidieerd!” In gemeentes waar minder activiteiten voor de doel-groep werden georganiseerd, liepen de workshops dan ook aanzienlijk sneller vol.

Mogelijkheid voor vrouwen om deel te nemen

Dagdeel: de workshops vonden overdag plaats en namen één dagdeel – de och-tend –in beslag. Dit was onder schooltijd, zodat moeder eenvoudig mee konden doen. Aangezien dit een doordeweekse dag betrof was het gevolg dat werkende vrouwen niet mee konden doen aan de workshop. Voor een aantal vrouwen viel de workshop samen met een andere activiteit. Vooral voor de deelname van de Neder-landse vrouwen had dit tot gevolg dat de groep deelneemsters onder de zestig jaar gering was en er een relatief groot deel senioren aan de workshops deelnam.

Kinderopvang: in de meeste gemeentes konden we gratis of zeer goedkoop kinder-opvang aan de vrouwen aanbieden, maar dat was niet overal mogelijk. Ook dit vormde een drempel voor moeders van zeer jonge kinderen om deel te nemen.

den, moesten we in andere gemeentes constateren dat de vrouwen lastig te berei-ken waren. Uiteindelijk heeft Stichting NIKA Kunstprojecten Fusina Verloop inge-schakeld om in Openbare Bibliotheken in de gemeentes waar de aanmeldingen achterbleven actief deelneemsters te werven. Ook heeft Stichting NIKA Kunstpro-jecten nieuwe partnerorganisaties, zoals Stichting Vluchtelingenwerk, benaderd voor deelneemsters. Deze gezamenlijke inspanningen, gecombineerd met de wer-ving vanuit de welzijnsorganisaties, leverden uiteindelijk in iedere gemeente een voldoende aantal deelneemsters op om de workshops te kunnen starten.

Waarom was het nu in de ene gemeente zo lastig om deelneemsters te werven en liep de werving in de andere gemeente van een leien dakje? Stichting NIKA Kunst-projecten ziet hier verschillende oorzaken aan ten grondslag liggen en zet die hier-onder als leerpunten uiteen.

Deelneemster Soeri Kaskandar-Riethorst: "Ik ga ook elke keer met ple-zier naar de workshop. Ik heb van alles meegemaakt, waardoor het leek alsof het creatieve in mij was doodgegaan, maar door deze tekenworkshop ben ik weer helemaal tot bloei gekomen. Er is nog veel te doen: schilders-linnen en verf halen, ik wil nog zo veel schilderen en tekenen. Uiteindelijk wil ik terug gaan naar Suriname om daar met schilderen mijn kostje te verdienen. In ieder geval zijn mijn dromen terug. Terug van ingedut."

Wervingsmethoden

Het is van belang de deelneemsters zo één-op-één mogelijk te werven. Veel poten-tiële deelneemsters hebben nog vragen en angsten (“Ik kan niet tekenen” was een veelgehoord argument om niet deel te willen nemen) die in een één-op-ééngesprek kunnen worden weggenomen.

Enkele welzijnsorganisaties hebben uitgebreide mailingen verzonden aan hun klantenkring, soms wel duizend brieven, met een resultaat dat verwaarloosbaar was. Nog afgezien van het gegeven dat een deel van onze doelgroep de Nederlandse taal wellicht niet voldoende machtig is om een dergelijke uitnodi-ging per post voldoende te kunnen begrijpen, belanden dit soort mailingen vrij gemakkelijk ongelezen bij het oud papier.

In de pers is ruimschoots aandacht besteed aan het project en dit is ook bij de

66 handboek Drawing her Story

Hoofdstuk 12

Stichting NIKA Kunstprojecten 67

Uitvoering en praktijk

Druk van familie: hoewel we stiekem van te voren hadden gehoopt dat dit allemaal wel mee zou vallen, is gebleken dat veel allochtone vrouwen niet aan de workshop mee konden doen, omdat zij na een aantal keer niet meer mochten komen van hun man of familie. In enkele gemeentes heeft dit ook veel tussentijdse uitval veroor-zaakt, wanneer de echtgenoot in kwestie de deelname van hun vrouw in eerste instantie wel goed hadden gevonden, maar bij nader inzien toch bezwaar maakte.

Tijdens het bespreken van de tekeningen kwam er een verschrikkelijk verhaal naar voren over een deelneemster die jarenlang werd mishan-deld door haar, inmiddels, ex-man. Ik zat met kippenvel en een brok in mijn keel naar haar verhaal te luisteren. Tijdens haar verhaal kwam een andere deelneemster binnen. “Sorry dat ik wat laat ben vandaag, maar ik moest langs de politie, omdat mijn oudste zoon is ontvoerd door mijn ex.” Ik viel zowat van mijn stoel van schrik, maar zij bleef er zelf heel rustig onder, net als de andere deelneemsters. “Och hè bah, wat verve-lend zeg”, reageerden ze. Ze leefden met haar mee, maar waren van dit soort verhalen duidelijk niet heel erg onder de indruk. Iedereen bleef heel nuchter en had er gewoon een mening over.

Toen ik na afloop van de les vroeg wie wilde helpen met het verspreiden van posters en flyers voor de expositieopening wilde iedereen dat, zelfs de dame met de ontvoerde zoon. Ze vertelde me dat ze het erg naar haar zin had bij de Drawing her Story-workshop en dat ze gewoon bleef meedoen. Dat vond ik erg goed van haar, want het is natuurlijk meer dan begrijpelijk dat als je zo’n leven leidt, je niet elke week tijd hebt om naar een tekenworkshop te gaan. Sterker nog, je moet toch wel ontzet-tend sterk in je schoenen staan wil je onder deze omstandigheden gewoon doorgaan met je normale, alledaagse leven.

Bereikbaarheid doelgroep

De doelgroep allochtone vrouwen is per definitie lastig te bereiken. Alle partnerorga-nisaties hebben daarom ook alles op alles gezet om deze vrouwen te werven en dat is uiteindelijk goed gelukt. Wellicht hebben we ons wat te weinig op de Nederlandse groep gericht en het aantal aanmeldingen van Nederlandse vrouwen bleef daarom soms wat lager dan verwacht.

Hoofdstuk 12 Uitvoering en praktijk

12.4 Workshops

Voor aanvang van de workshops had Stichting NIKA Kunstprojecten een algemene, thematische, indeling gemaakt van de inhoud van de tien lessen. Hiervan maakte Stichting NIKA Kunstprojecten een handleiding voor de docenten, waarin nogmaals de intentie en doelstelling van het project aan de orde werden gesteld en waarin alvast mogelijke problemen die zich zouden kunnen voordoen werden behandeld.

Aan de hand van deze handleiding kon vervolgens iedere docente zelf bepalen hoe een les er uiteindelijk uit kwam te zien. Dat was per gemeente verschillend: de aan-wezige vrouwen en de docenten hadden in iedere gemeente een andere groepsdy-namiek.

Wat overal gelijk was, was dat de vrouwen iedere les aan de hand van steeds een nieuw thema (in tweetallen en klassikaal) over hun leven vertelden. Die gesprekken namen soms veel tijd in beslag, soms weinig, afhankelijk van de diepgang van het onderwerp. De behandelde thema’s zijn: jeugd, eten, migratie, vroeger, onze buurt, ouders en kinderen, vooroordelen, typisch aan haar cultuur en vrouwzijn. De verha-len werden vervolgens door de vrouwen getekend. Het moge duidelijk zijn: de vrou-wen tekenden steeds het verhaal van de ander, niet hun eigen verhaal.

De gebruikte tekenmethodes zijn zeer uiteenlopend: houtskool, inkt, potlood, pas-telkrijt, tekenen op krantenpagina’s. Alle technieken zijn zo ingezet dat de tekening in één les klaar kon zijn. Meestal werden er binnen een les zelfs meerdere tekenin-gen gemaakt.

Behalve om te tekenen, vertellen en luisteren waren de workshops ook een plaats om emoties te voelen, te delen en ontdekkingen te doen. Doordat de vrouwen zich open konden stellen voor elkaar in de veilige omgeving van hun besloten klas en elkaars nabijheid, kwamen vele moeilijke onderwerpen op tafel en konden de vrou-wen elkaar troosten, helpen en begrijpen. Dit heeft de band tussen de vrouvrou-wen zeer sterk gemaakt en vele deelneemsters zijn elkaar na de workshops blijven zien, in sommige gemeentes groepsgewijs, in sommige gemeentes één-op-één.

Tijdens de derde les ging het tekenen al ontzettend soepel. Niemand was meer bang voor het papier en een deelneemster had zelfs binnen twee minuten een tekening op het papier gezet. Die oefening in snelte-kenen de vorige les was dus aangekomen! Ik ben toen tekentechnische