Welke zorgdomotica worden toegepast?

Bijlage V geeft een overzicht van de domotica die in de zorg worden toegepast. Om de veelheid van apparaten en sensoren overzichtelijk te maken is een verdeling in twee hoofdgroepen gemaakt: Toezichthoudende technologie en Ondersteunende technologie. In de toezichthoudende technologie is een nadere onderverdeling te maken die overeenkomt met de ontwikkelingsstadia van de technologie: de zogenoemde eerste, tweede en derde generatie domotica. Toezichthoudende technologie is primair gericht op het begrenzen en beveiligen van de cliënt en wordt gebruikt om de zorgverlener te attenderen op een mogelijke zorgvraag. Dergelijke technologie biedt als het ware een alternatief voor de directe waarneming door de zorgverlener. In instellingen kunnen daardoor minder ronden gelopen worden door de zorgverleners, wat de nachtrust van de cliënten bevordert. Met de inzet van toezichthoudende domotica worden vormen van fysieke vrijheidsbeperking, zoals fixatie en bedhekken, teruggedrongen wat een voordeel is voor cliënten (Depla et al. 2010). Door toezichthoudende domotica bij de cliënt thuis te installeren kan er ‘zorg op afstand’ worden verleend. Dit geeft ouderen de mogelijkheid om langer zelfstandig te blijven wonen. Ondersteunende technologieën worden gebruikt voor alledaagse verrichtingen door mensen met ernstige lichamelijke

beperkingen, vaak in de vorm van speciale afstandsbedieningen, waarmee de zelfredzaamheid en daarmee de kwaliteit van leven wordt vergroot.

De inventarisatie in Bijlage V is een momentopname, technologieën blijven zich ontwikkelen waardoor nieuwe toepassingen ontwikkeld kunnen worden. Een van de leveranciers met wie is gesproken, gaf echter aan dat de tijd voor

pilotprojecten met als doel de mogelijkheden van technologie aan te tonen inmiddels achter ons gelaten kan worden. De mogelijkheden van technologie zijn duidelijk, het implementeren in het zorgproces vraagt nu veel meer aandacht. Een nieuwe ontwikkeling is dat consumentenelektronica (relatief goedkope massaproducten) meer toepassingen lijken te krijgen.

De apparatuur die door verschillende fabrikanten wordt ontwikkeld, werkt niet altijd goed samen in het uiteindelijke systeem. Deze interoperabiliteit heeft de

aandacht van een aantal fabrikanten die samenwerken in de Continua Health Alliance. De Continua Design Guidelines5 _{geven aanwijzingen om al in de}

ontwerpfase te komen tot interoperabiliteit van op cliënten gerichte gezondheidszorgtechnologie.

Instellingen die er voor kiezen om een domoticasysteem aan te schaffen dat componenten van verschillende leveranciers bevat kunnen voordeel hebben bij de diensten van een zogeheten system integrator6 _{die een werkend systeem}

oplevert.

Toezichthoudende technologie - Vraaggestuurd

De cliënt activeert bewust een sensor waardoor een signaal elektronisch naar de zorgverlener wordt verstuurd. De zorgverlener neemt het signaal waar,

interpreteert het en neemt een besluit over de te nemen stappen.

Een bekend voorbeeld van vraaggestuurde technologie is de eerste generatie domotica7 _{die bestaat uit een alarmknop aan een hanger waarmee een cliënt}

een alarmsignaal naar de zorgverlener kan sturen (Figuur 1).

In Bijlage V is een uitgebreid overzicht van bekende vraaggestuurde technologie opgenomen.

Figuur 1. Draadloze alarmknop met ontvanger voor contact met de alarmcentrale

Toezichthoudende technologie - Sensoren

In de tweede generatie domotica is het genereren van een alarmsignaal geautomatiseerd. Sensoren geven naar aanleiding van een gebeurtenis een signaal af dat elektronisch naar de zorgverlener wordt gestuurd, die het signaal moet waarnemen, interpreteren en vervolgens een besluit moet nemen over de te nemen stappen. Sensoren zijn bijvoorbeeld de uitluistermicrofoon, de

bedsensor (Figuur 2) en de valdetector. Technologieën die worden gebruikt om cliënten te lokaliseren en de toegang tot ruimten te reguleren, zijn ook in deze categorie ingedeeld. De laatst genoemde toepassing is een duidelijk voorbeeld van vrijheidsbeperking door het gebruik van domotica. Het biedt echter wel een goed alternatief voor fysieke vrijheidsbeperkingen, zoals fixatie en bedhekken, waardoor de bewegingsvrijheid van de cliënt feitelijk vergroot wordt.

5 _{http://www.continuaalliance.org/index.html}

6 _{Hoofdaannemer van planning, ontwerp, realisatie en implementatie van een compleet informatiesysteem door} de integratie van componenten (hardware, software, communicatie etc.) van diverse leveranciers.

Toezichthoudende domotica hebben zowel een beperkend als een verruimend aspect. Men mag bijvoorbeeld ’s nachts ‘rondscharrelen’, maar binnen een gebied dat veilig wordt geacht. De toegang tot andere ruimten is elektronisch geblokkeerd zodat wordt voorkomen dat de persoon gaat dwalen.

In Bijlage V is een uitgebreid overzicht van bekende sensoren opgenomen.

Figuur 2. Bedsensor

Toezichthoudende technologie - Intelligente (interpretatieve) systemen

Dergelijke systemen maken gebruik van de informatie van meerdere sensoren of van camerabeelden die elektronisch verwerkt worden. De intelligentie in het systeem onderzoekt of de gedragingen van de cliënt overeenkomen met zijn normale leefpatroon. Afwijkingen van het normale leefpatroon kunnen erop wijzen dat de cliënt zorg nodig heeft, waarna een signaal naar de zorgverlener wordt gestuurd. Deze systemen werken als een filter met als belangrijke

voordelen dat de zorgverlener niet overspoeld wordt met signalen en de inbreuk op de privacy van de cliënt geminimaliseerd wordt. Deze intelligente technologie wordt ook wel aangeduid als de derde generatie domotica.

In Bijlage V is een beschrijving van de bekende intelligente systemen opgenomen.

Ondersteunende technologie - Systemen voor de automatische beïnvloeding van de leefomgeving

Sommige sensoren genereren automatisch, zonder tussenkomst van een

zorgverlener, een actie bij een bepaalde gebeurtenis, om daarmee voor de cliënt een veilige situatie te creëren. Een bekend voorbeeld is de nachtoriëntatie- verlichting die door middel van sensoren automatisch aan en uit gaat,

bijvoorbeeld als de cliënt ’s nachts naar het toilet gaat (Figuur 3). Dit draagt bij aan het voorkómen van vallen en stoten. Sensoren die gas, koolmonoxide of overstromend water detecteren en vervolgens de gas- of watertoevoer afsluiten, vallen ook onder zorgdomotica, doordat deze de veiligheid vergroten zodat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen (Figuur 4).

Figuur 3. Nachtoriëntatieverlichting Figuur 4. Koolmonoxide detector

Ondersteunende technologie - Systemen voor de ondersteuning van mensen met ernstige lichamelijke beperkingen

Deze vorm van ondersteunende technologie wordt gebruikt door cliënten met een zeer beperkte of afwezige handfunctie, als gevolg van spierziekten, aandoeningen van de zenuwen of een dwarslaesie. De technologie biedt uitkomst wanneer er problemen zijn met bijvoorbeeld het openen van deuren, het bedienen van de intercom, verlichting, telefoon of tv met een standaard afstandsbediening. Voor deze toepassingen zijn door een aantal firma’s

afstandsbedieningen ontwikkeld die op een alternatieve manier bediend kunnen worden. Gedacht kan worden aan een schakelaar bij het hoofd of integratie met de rolstoelbediening (Figuur 5).

In Bijlage V is een overzicht van de bekende systemen opgenomen.

Figuur 5. Omgevingsbediening vanuit een rolstoel