Welke elementen specifiek kunnen daar van invloed op zijn? Welke onderdelen uit dat partnerschap zijn onderdelen waar je zegt van ja die hebben nou invloed

daarop? Kun je dat zo noemen of is dat lastig?

Dat is vrij gemakkelijk te noemen. Als zij dat zouden willen zou het de ontwikkelingen behoorlijk kunnen stimuleren door bijvoorbeeld veel vrijer verkeer van personen toe te laten. Visumliberalisatie of misschien zelfs visum vrijstelling. Zoals we bijvoorbeeld ook hebben met een land als Noorwegen. Dat zal de Europese identiteit van die landen versterken. We kunnen natuurlijk ook zeggen, we moeten meer studenten hier naartoe halen. Dat zou waarschijnlijk nog het meest haalbaar zijn. Dan zou je heel specifiek richten op het bevorderen van onderwijssamenwerking. Maar dat zou een mogelijkheid kunnen zijn een gericht programma om studenten naar Europa te halen op te leiden. Je kunt je

voorstellen dat je bijvoorbeeld een uitwisselingsprogramma doet waarbij ze een jaar in Europa studeren en dan weer teruggaan of iets dergelijks.

In welke zin zou het het land veranderen?

Als je op een gegeven moment een kritische massa hebt die in Europa zijn opgeleid en die er Europese ideeën en praktijken op nahouden. Die carrière maken in het bedrijfsleven en bij overheid. Dat zal natuurlijk toch wel degelijk leiden tot bepaalde veranderingen in de samenleving.

De Europese unie streeft met name naar stabiliteit en veiligheid in de regio. Ik heb de indruk dat ze dat vooral proberen te doen door het verspreiden van de Europese waarden. Dat dat een van de sleutelrollen is om met het verspreiden te zorgen voor een veilige regio.

Ja, inderdaad. Wij gaan ervan uit dat uiteindelijk democratisering en mensenrechten de voornaamste pijlers zijn van stabiliteit.

Dus je krijgt eigenlijk een combinatie tussen een veiligheidsaspect en een identiteitsaspect. Voorheen had je de relatie tussen de natie en de staat. Nu zit je duidelijk daarboven en probeer je daar staat om te vormen zodat het veiliger wordt.

Als we het hebben over democratisering en mensenrechten dan hebben we het eerst en vooral over een andere relatie tussen staat en burgers. Die landen komen natuurlijk uit een Sovjet traditie waarin de burgers gewoon gehoorzaamheid verschuldigd waren aan de staat. Inspraak werd niet op prijs gesteld. En dat is de mentaliteit die nog altijd heerst. Een beetje een feodale mentaliteit. Als wij het hebben over Europese waarden dan hebben wij het over een andere verhouding tussen burgers en staat. Burgers die voor zichzelf opkomen, die

Die een afweging maakt, die eerst eens luistert naar wat de burgers vinden en willen en op basis daarvan bepaalde afwegingen maakt.

Je ziet het hier in Nederland bij ieder besluit van de overheid gaan enorme discussies aan vooraf. Opiniepagina’s staan vol, iedereen heeft er een mening over.

De Communistische regering heeft in 2003 aangegeven ‘we willen eigenlijk een nauwere band met de Europese Unie’, maar deze veranderingen die u net beschrijft die zijn toch eigenlijk desastreus voor henzelf? Want dat zou betekenen dat zij een kritisch publiek krijgen wat ze nu niet hebben. Dat is toch een beetje raar dan dat ze daar mee in hebben gestemd?

Dat is een andere visie op leiderschap. Wat wij tegenwoordig zien als een goede leider is niet iemand die zegt zo moet het en met zijn vuist op tafel slaat, maar is iemand die heel goed luistert naar verschillende meningen en probeert dat proces van meningsvorming te beïnvloeden en te sturen maar die wel de mogelijkheid biedt tot inspraak. Dat vergt een bepaalde cultuuromslag. Ook in Oost-Europa, ook vanuit communistische partijen die die cultuuromslag wel gemaakt hebben. Die zijn er wel degelijk. Kijk naar Polen.

(..)

In de oude Sovjet-Unie draaide het er allemaal om of je macht had of niet. Een heel belangrijk element in een bepaalde cultuur is machtsafstand. Hoe mensen zich verhouden tot machtshebbers. Belangrijke elementen in culturen die ook de economische en

bestuurlijke indeling bepalen. De ene cultuur die stimuleert een meer gelijkwaardige verhouding. Waarbij sprake is van communicatie is tussen de leiders, de beleidsmakers en anderen. En culturen waarin dat eigenlijk zoveel mogelijk wordt onderdrukt.

Het maakt onderdeel uit van identiteit maar zeker ook van nation-building.

Denkt U dat de oppositie een goede coalitie zou kunnen vormen?

Ja, dat is heel moeilijk te zeggen ik heb natuurlijk geen inzicht in wat voor partijen het zijn. In Moldavië zitten al drie verschillende liberale partijen in het parlement. Zo’n klein land en dan nog drie verschillende variaties. Dat is heel moeilijk te zeggen of die partijen in staat zullen zijn persoonlijke verschillen te overbruggen en echt een visie te ontwikkelen op hoe het land verder moet gaan. Het risico is er wel degelijk dat ze zich verliezen in allemaal persoonlijke rivaliteit en belangengroepen. Iets wat je ook sterk hebt gezien in de Baltische staten. Waar uiteindelijk ook de politiek gedomineerd wordt door een paar kleine belangengroepjes die elkaar het leven zuur maken.

Dat heeft geleid tot een enorme crisis in Letland. Ik denk dat het daarvoor noodzakelijk is dat de EU, als er een nieuwe regering komt, ook de nodige ondersteuning biedt. Economisch, politiek, financieel, technisch om ervoor te zorgen dat echt een andere kant uit helpt. Als ze dat niet doen is de kans heel groot dat ze zichzelf verliezen in geruzie.

Ik heb verder geen vragen meer en wil je bedanken voor je tijd.