WAAROM DIE NARRATIEWE BENADERING IN HIERDIE STUDIE?

Foucault (1980) stel dit dat daar in elke samelewing ’n verskeidenheid van magsverhoudinge is wat die samelewing deurvloei, karakteriseer en dit konstitueer as ’n sosiale liggaam en dat hierdie magsverhoudinge nie op sigself gevestig, gekonsolideer of geïmplementeer word sonder die produksie, akkumulering, sirkulasie en funksionering van diskoers nie. Daar kan geen uitoefening van mag wees sonder ’n sekere ‘ekonomie’ van diskoerse wat opereer deur en op die basis van hierdie assosiasie nie.

Die interpretatiewe benadering, waaronder kwalitatiewe onderhoudvoering resorteer, is ’n benadering wat erkenning gee aan die analise van diskoerse ten einde begrip oor situasies of mense te ontwikkel. Hierdie benadering erken dat betekenis ontwikkel of geskep word deur interaksie en nie gestandaardiseer is van plek tot plek of persoon tot persoon nie (Rubin & Rubin, 1995). Veel eerder

beklemtoon dit die belangrikheid daarvan om die oorkoepelende teks van ’n onderhoud te verstaan en, meer nog, om betekenis binne konteks te sien.

Uit bogenoemde kan afgelei word dat kwalitatiewe onderhoudvoering as ’n metode dien om uit te vind wat andere voel en hoe hulle dink oor hul eie wêrelde. Dit is dus ’n metode om die heersende diskoers(e) in bepaalde kontekste te ondersoek. Deur middel van kwalitatiewe onderhoudvoering kan begrip ontwikkel word vir ander se ervarings en kan gebeure gerekonstrueer word, sonder dat jy self daaraan deelgeneem het. Deur dit wat jy hoor en leer, kan jy jou intellektuele en emosionele reikwydte oor tyd, klas, ras, geslag en geografiese skeidings sprei.

Binne die veld van opvoedkunde is dit belangrik om ’n stem te gee aan al die partye betrokke in die onderwysstelsel, veral aan gemarginaliseerde groepe. In haar artikel oor die rol van kwalitatiewe navorsing in onderwyskwessies, argumenteer Victoria Purcell-Gates (2000) dat streng beperkings op die tipe navorsing wat gebruik word om bepaalde onderwyskwessies te ondersoek, kan veroorsaak dat navorsers dikwels kritiese aspekte mis wat deur kwalitatiewe navorsing aan die lig sou kom. ’n Duidelike gevaar wat ontstaan weens die beperking van navorsingsmetodes is die vestiging van idees in die koppe van befondsers en gebruikers van die navorsing, dat slegs eksperimentele en kwasi- eksperimentele navorsing antwoorde kan verskaf op onderwysprobleme of -vraagstukke. Purcell-Gates voer haar argument verder deur te sê dat daar geen kans is dat onderwysprobleme opgelos sal word indien navorsers en beleidmakers hulle slegs tot hierdie spesifieke navorsingsmetodologieë beperk nie. Veel eerder kan opvoeders en beleidmakers, asook die ingeligte of besorgde publiek, deur middel van deurdagte en geregverdigde gebruik van ’n verskeidenheid van metodologieë wat streng toegepas en intelligent saamgevoeg is, hoop om werklike vordering en hervorming in die onderwysstelsel te maak.

Daar is vele onderwysvraagstukke en probleme wat baie duidelik navorsing vereis wat op ’n verskeidenheid perspektiewe, benaderings en prosedures gebaseer is. As onderwyskundiges, navorsers en beleidmakers weet ons eenvoudig net nie genoeg van die kompleksiteite van die proses van leer in skole, ten einde effektiewe eksperimentele studies te ontwerp ter oplossing van al die onderwysprobleme nie. Ek skaar my dus by Purcell-Gates (2000) en Rubin en Rubin (1995) wanneer hulle sê dat ons metodologieë benodig wat veral vir ons as navorsers en beleidmakers sal toelaat om vir insigte, vir nuwe inligting te soek, alvorens ons enigsins daaraan kan dink om ons navorsingstudies te beperk tot eksperimentele, hipotese-toetsende benaderings (Rubin & Rubin, 1995).

Hierdie studie is juis níé gebaseer op die toetsing of bevestiging van ’n bepaalde hipotese of eksperiment nie, maar soek doelbewus na ‘nuwe’ of oorspronklike inligting ten opsigte van die betrokke gevallestudies. Die doel is juis om die inligting of data wat verkry word, te interpreteer binne hierdie spesifieke vroue se kontekste. Ek is dus van mening dat die uiteindelike interpretasie nie gelei word deur ’n voorafgaande hipotese-stelling nie, maar dat dit in die kontekstuele inhoud, soos weergegee deur die twee vroue, berus. Juis daarom het ek besluit om van kwalitatiewe navorsing, veral narratiewe navorsing, gebruik te maak.

Die betekenis van lewensgebeurtenisse is nie ’n konstant nie, maar ontwikkel onder invloed van daaropvolgende lewensgebeurtenisse. Mishler (soos aangehaal deur Riesmann, 2000) stel dit soos volg: “Soos ons blootgestel word aan en sin maak van gebeurtenisse en ervaringe in ons verlede en hoe hierdie gebeurtenisse verband hou met ons huidige self, verander ons hul betekenisse”. Persoonlike narratiewe – die stories wat ons aan onsself, aan andere en aan navorsers vertel – bied dus 'n unieke venster tot hierdie betekenisformasies en -herformasies.

Narratiewe analise is dus ’n nuttige toevoeging tot die kookpot van sosiaal- wetenskaplike metodes en bring ’n kritiese geur na vore wat andersins verlore sou wees (Riesmann, 2000). Dit maak die sistematiese studie van persoonlike ervaringe en betekenisgewing moontlik en stel navorsers in staat om die aktiewe, selfvormende kwaliteit van menslike gedagtes, die mag van stories om persoonlike identiteit te skep en omvorm, te bestudeer. Persoonlike narratiewe verskaf dus vensters waardeur gekyk kan word na die lewens van veral diegene wat die beperkinge van hul omstandighede moet konfronteer. Aandag aan persoonlike narratiewe in onderhoudvoering skep dus daardie diskursiewe ruimtes aan navorsingsdeelnemers, waar hulle in hul eie woorde hul sienings van bepaalde aspekte van hul lewens kan gee en hul stemme sodoende gehoor kan word. Juis daarom is daar in hierdie studie besluit om van narratiewe as navorsingsmetode gebruik te maak.

6. SAMEVATTING

Ten spyte van die genoemde moontlike beperkinge rondom kwalitatiewe onderhoudvoering is daar, vanweë die uiteindelike doel van hierdie spesifieke navorsingsprojek, naamlik om aan die geselekteerde vroue hul eie stem te gee, juis op hierdie metode besluit. Ten einde insig te verkry in hoe hierdie vroue hul wêrelde ervaar en interpreteer, was ek oortuig dat die vroue self die beste bron van inligting sou wees. Geen teorie kan opsigself beskryf hoe hierdie vroue voel, dink en betekenis gee aan hul omstandighede sonder om die vroue self in ag te neem nie. Dit was dus noodsaaklik dat die vroue se eie stemme gehoor word en daarom is persoonlike, semi-gestruktureerde onderhoude met die vroue gevoer. As opvolg moes die vroue ook elk ’n vraelys, bestaande uit vrae wat met die onderhoude verband gehou het, voltooi.

Vanweë die beperkte omvang van die studie is besluit om slegs twee vroue, wat as lede van skoolbeheerliggame dien by sekondêre skole in Upington, Noord- Kaap, te selekteer. Die keuse van die geografiese area en skole het

voortgespruit uit my verbintenis (as navorser) met een van die betrokke skole as oud-onderwyser tussen 1995 en 1998. Alhoewel die twee geselekteerde vroue nie persoonlik aan my bekend was nie, het my vroeëre verbintenis met die skole toegang tot die vroue vergemaklik.

Bowendien is die streek gekies juis vanweë die plattelandse aard daarvan en omdat magsverhoudinge tussen mans en vroue nog sterk op die tradisionele basis geskoei is, waar vroue in leierskapsposisies nie noodwendig ’n vanselfsprekende of algemeen aanvaarde verskynsel is nie. Die twee skole is dan ook gekies met die doel om variasie in terme van agtergrond en omstandighede tussen die twee skole en veral ook tussen die twee vroue, te verkry. Die twee skole is uiteenlopend van aard wat sosiale konteks betref. Skool 1 is geleë in ’n tipies agtergeblewe, milieu-gedepriveerde omgewing, waar akademiese geletterdheid (veral onder die ouer geslag), ’n lae profiel handhaaf en werkloosheid en misdaad ’n geweldige groot probleem is. Skool 2, aan die ander kant, is geleë in ’n meer gegoede woonbuurt, waar daar ’n relatief hoër peil van akademiese geletterdheid onder die ouers heers en ook hoër lewenstandaarde gehandhaaf word. Die feit dat albei vroue as voorsitters van die betrokke skoolbeheerliggame gedien het ten tyde van die studie, was heel toevallig.

Omdat die studie nie ten doel gehad het om ’n veralgemeenbare interpretasie te maak van hierdie vroue se ervarings of betekenisgewings aan bepaalde aspekte van hul wêrelde nie, is besluit om die studie te beperk tot slegs twee vroue. Die gebruik van narratiewe het ditself uitstekend geleen tot hierdie soort studie, aangesien narratiewe juis daarop ingestel is om te fokus op wat navorsingsdeelnemers vir die navorser sê of skryf – hul werklike woorde – en juis dan ook omdat hierdie metode ditself leen tot die bestudering van kleiner gevalle- studies, eerder as die gesiglose massas (Atkinson & Silvermann, 1997, soos aangehaal deur Riesmann, 2000).

Verder is die hoofdoel van hierdie studie om meer uit te vind oor die bemagtiging van vroue voortspruitend uit hul lidmaatskap aan skoolbeheerliggame. Daarom is besluit om persoonlike onderhoude met die vroue te voer, waar vrae gerig was op die vroue se eie begrip van die konsep van ‘mag’ en hoe hul posisies op die skoolbeheerliggame hul eie bemagtiging beïnvloed het. Hierdie soort inligting kan nêrens anders as by die vroue self verkry word nie en die gebruik van kwalitatiewe onderhoude en narratiewe was dus ’n onontbeerlike komponent van die navorsing.

Omdat mense egter dikwels ontsenu word in onderhoudsituasies, selfs ten spyte van die navorser se pogings om hulle so ver as moontlik op hulle gemak te stel, is besluit om die persoonlike onderhoude op te volg met die voltooiing van ’n vraelys, wat natuurlik verband gehou het met die onderhoude. Die vroue kon die vraelys in die gemak en privaatheid van hul eie omgewings (woning of kantoor) voltooi. Met die voltooiing van die vraelys kon die vroue dan ook meer tyd benut om oor die vrae en uiteraard hul antwoorde daarop, te dink en dus meer beredeneerde antwoorde neer te skryf. Met hierdie metode is dan gepoog om ryker beskrywings of response uit die vroue te lok, maar om as’ t ware ook as ’n kontroleringsmeganisme te dien, aangesien dit die moontlikheid skep om vergelykings te tref tussen dit wat die vroue die navorser meegedeel het tydens die persoonlike onderhoude en dit wat hulle op die vraelyste ingevul het.

In die volgende hoofstuk sal die twee geselekteerde vroue as gevallestudies, se interpretasie van hul magte en/of bemagtiging dus geanaliseer word aan die hand van die persoonlike onderhoude en voltooide vraelyste.

HOOFSTUK 4