f I q h A l - A q A l l I y A T
houden, zijn moslimminderheden in de Verenigde Staten door islami-tisch recht noch rationaliteit eraan gehouden symbolen van het isla-mitische geloof in een seculiere staat te handhaven, behalve tot het niveau dat door de betrokken staat als toelaatbaar wordt geacht.’ 4
Deze fatwa leidde tot een controverse onder moslimgeleerden. De Syrische Sjeik Saeed Ramadan al-Buti deed Alwani’s fiqh af als ‘een complot om de islam te verdelen.’ Een van zijn commentaren luidde: ‘We waren zo blij met het groeiend aantal moslims in het westen dat we hoopten dat hun steun aan de islam en hun gehoor-zaamheid aan haar wetten het koude verzet van de dwalende wes-terse beschaving zou ontdooien. Maar vandaag waarschuwt de op-roep tot minderhedenrecht ons voor een ramp die onze hoop doet verdwijnen. We zijn gewaarschuwd voor het verdwijnen van het islamitische bestaan en dit specifieke recht garandeert deze ramp.’ 5
In antwoord op deze kritiek legde Taha Jabir Alwani uit dat fiqh al-aqalliyat onderdeel is van autonoom recht, dat is gebaseerd op het principe dat het islamitisch recht relevant moet zijn voor de specifieke omstandigheden van een bepaalde gemeenschap en haar woonplaats. Dit vereist kennis van de lokale cultuur en expertise in de sociale wetenschappen, i.e. sociologie, economie, politicologie en internationale betrekkingen. Het vormt geen onderdeel van de bestaande fiqh, het via jurisprudentie ontwikkeld recht. Fiqh al-aqal-liyat is geen opportunistisch recht dat uit is op concessies. Alwani beargumenteert dat de categorieën van het Huis van de Islam en het Huis van de Oorlog vandaag de dag niet meer relevant zijn. De aan-wezigheid van moslims, verspreid over de hele wereld, moet gezien
worden als permanent en dynamisch. De term fiqh al-aqalliyat wordt in islamitische landen meer en meer erkend. Khalid Abd Al-Qadir was waarschijnlijk de eerste die deze wetten verzamelde in zijn boek
Fi fiqhal-aqalliyatal-Muslimah. 6 Yusuf al-Qaradawi, die uitgebreid over het onderwerp heeft geschreven, koos deze zelfde titel voor zijn veel latere werken. 7
Een nieuwe burgerrechtenbeweging?
Pleitbezorgers van fiqh al-aqalliyat moeten nog een aantal zeer complexe vragen beantwoorden. Ten eerste is de term ‘minderheid’ problematisch. Haar semantische vaagheid roept het beeld op van een subnatie binnen het systeem van de natiestaat. ‘Religieuze minderheid’ is nog zwakker dan ‘subnatie’ of ‘nationale minder-heid’ omdat het verder is onderverdeeld naar kenmerken als taal en cultuur. Ten tweede is de minderheidsvraag nauw verbonden met andere minderheidskwesties, zoals bijvoorbeeld de status van niet-moslims en moslimminderheden in moslimlanden. Meestal worden deze groepen niet op dezelfde manier behandeld. Ten derde verschilt de situatie van moslimminderheden in westerse landen eveneens van die in niet-westerse landen zoals India. Het lijkt erop dat minderheden in deze verschillende situaties verschillende wet-ten zullen moewet-ten ontwikkelen, waarbij de term ‘minderheid’ in de uiteindelijke analyse waarschijnlijk irrelevant wordt.
De problemen die door fiqh al-aqalliyat worden aangekaart heb-ben niet alleen betrekking op moslimminderheden zelf. Hoewel sommige vragen zonder twijfel relevanter zijn voor moslims in het
westen, zal uiteindelijk de hele moslimwereld erbij betrokken moe-ten worden. Het wesmoe-ten is niet langer alleen een gebied; het is een mondiaal en cultureel begrip dat ook in de niet-westerse wereld zeer aanwezig is.
Het minderhedenrecht wordt daarnaast, in het bijzonder in de Verenigde Staten, geassocieerd met burgerrechten (in ieder geval op het niveau van de semantiek). Het impliceert ‘hulp en speciale behandeling van een achtergebleven gemeenschap’. In plaats van absolute gelijkwaardigheid roept het op tot verschillende gradaties van gelijkwaardigheid en bescherming. Dit idee wordt sinds 1989 door de Amerikaanse rechtbanken aangevochten en verliest haar aanhang onder juristen. Gezien de toenemende islamofobie, discri-minatie en de vooroordelen van de media, vooral na 11 september, lijkt er geen sympathie te bestaan voor nog een burgerrechten-beweging. Als moslims gedwongen zouden worden om dit pad te kiezen, biedt fiqh aqalliyat ook geen uitkomst, omdat fiqh al-aqalliyat zich tot nu toe alleen heeft beziggehouden met het oplos-sen van problemen binnen het islamitisch recht. Hoe problemen tussen de fiqh en de lokale wetgeving moeten worden opgelost, moet nog worden uitgedacht. Om adequaat te kunnen reageren op de huidige politieke en juridische uitdagingen is er wellicht behoef-te aan een islamitische wetgeving die zich bezighoudt met burger-schap in een pluralistische omgeving.
no t en
1. Shaykh Ibn Baz en Shaykh Uthaymeen. 1998. Muslim Minorities, Fatawa
regarding Muslims living as minorities. London: Message of Islam. 2. Voor een vroege analyse van dit debat, zie W.A.R. Shadid en P.S. van
Koningsveld (red.). 1996. Political participation and Identities of Muslims in
Non-Muslim States. Kampen: Pharos.
3. Yvonne Yazback Haddad en John L. Esposito (red.). 1998. Muslims on the
Americanization Path. Oxford: Oxford University Press.
4. Fatwa over de ‘Participation of Muslims in the American Political Process’ www.amconline.org/newamc/imam/fatwa.html.
5. www.bouti.com/ulamaa/bouti/bouti_monthly15html.
6. Khalid Abd Al-Qadir. 1998. Fi fiqh al-aqalliyat al-Muslimah. Tarabulus, Lubnan: Dar al-Iman.
7. Yusuf al-Qaradawi. 2001. Fiqh al-aqalliyat al-Muslimin, hayat al-Muslimin wast al
mujtamaat al-ukhra. Cairo: Dar al Shuruq en Yusuf al-Qaradawi. 2002-3. Fiqh
of Muslim Minorities. Cairo: Al-Falah Foundation.
Muhammad Khalid Masud was van 1999 tot 2003 academisch directeur van ISIM en is momenteel voorzitter van de Council of Islamic Ideology, Pakistan.