't Is van een eenzaam Graf, getrouwste mijner Vrinden! Dat u mijn dankbre hand dit needrig bloempje biedt; Uw oordeel moog de gift te luttel waardig vinden,
Maar 't hart, waaruit ze sproot, veracht de vriendschap niet.
Titel: Jacobus Kantelaar (geb. 22 aug. 1759 te Amsterdam, gest. 7 juli 1821 te Zwollerkerspel)
studeerde theologie, klassieke en oosterse talen te Leiden; sedert 31 okt. 1783 Nederduytsch Gereformeerd predikant te Almelo; in 1787 om zijn Patriottische activiteiten ontslagen en uit Overijssel verbannen; stond bekend als irenisch, verlicht christen.
Kantelaar werkte mee aan Feiths tijdschrift De Vriend van 't Vaderland (1787); van 1793-96 redigeerden beide mannen de belangrijke Bijdragen tot bevordering der schone kunsten en
wetenschappen; zijn grootste roem als literator verwierf Kantelaar zich door een Verhandeling over het herdersdicht (1791); zijn veelzijdige bekwaamheid bleek ook uit zijn latere optreden
als volksvertegenwoordiger, dat hem overigens opnieuw slechts teleurstellingen bracht. Zie over hem speciaal de herdenkingsrede van M. Siegenbeek in Redevoeringen en Dichtstukken
*
5 Of zou 't uw stil genot een oogenblik verpoozen,5 Als u mijn Zangster op haar' sombren Grafzang beidt,6 En van een huuwlijksbed, nog fris van de eerste roozen,7
Bij 't bleeke licht der maan langs tombe en kerkhof leidt? Neen, eedle KANTELAAR! ook daar bleeft gij gevoelen 10 De waarde van uw teedre en deugdzaame Echtvriendin;
Het kil verblijf des doods moog wufte min verkoelen, Het stort der waare Liefde een hooger aandrift in.12
Hoe kleen is alles hier! - wij wenschen en verwachten; De traage smart verdwijnt, de vlugge vreugd vliegt heen; 15 De tijd rukt voort, en 't stof van Voor- en Na-geslachten
Mengt de eigen aêm des winds gevoelloos onder een.16
't Is door het Graf alleen, dat we op die velden staaren,17 Waarin het waar geluk door 't koel geboomte zweeft; Zo ziet het oog met vreugd de tuimelende baaren, 20 Waarachter ons de reê aan 't Vaderland hergeeft.
De Deugd versmaadt geen Roos, hier op haar pad ontlooken, Zij plukt haar dankbaar af en snelt met nieuwen spoed; Zo juicht de Pelgrim bij een koele bron gedooken,23
Die hem door 't brandend zand te rasser ijlen doet.24
* 21 B: regel eindigt met puntkomma 23 B: na pelgrim een komma 5 verpoozen: onderbreken, verstoren.
6 Zangster: Muze (fungeert hier als onderwerp); beidt: verwacht.
7 Kantelaar hertrouwde in 1792 met Anna Gesina Reisig, nadat zijn eerste vrouw Johanna Du Sart in 1790 gestorven was. Feith stond op vertrouwelijke voet met Anna Gesina, te oordelen naar het vers dat hij in haar album amicorum (eigendom van Mevr. E. Jane-De Bosch Kemper) schreef; cf. ook vs. 42 verderop.
12 De preromantici brengen graag dood en liefde met elkaar in verband. Zij trachten, als Herder, ‘den Tod mit dem Symbol des Bräutlichen zu umfassen und zu verstehen’ (Rehm, Der
Todesgedanke, S. 318).
16 de eigen aêm des winds: dezelfde windvlaag.
17 Het graf wordt hier voorgesteld als een venster dat uitzicht biedt op de andere, bovenzinnelijke wereld; staaren: cf. Inleiding, p. 19.
23 Het pelgrimsmotief treedt herhaaldelijk op in Feiths poëzie (b.v. I 3, II 334; Herfstzang, in:
Oden II, p. 141, slotstrofe); het is vooral bekend uit John Bunyan's The Pilgrim's Progress
(1678), zeer geliefd in piëtistische kringen en reeds in 1682 in het Ndl. vertaald; gedooken: neergehurkt.
*
25 De Vriendschap deed ons hart hier menig beekje vinden; Maar eens, eens stort haar heil in rijker stroomen neêr; Zo komt de Zomernacht het avondrood verslinden,
Maar schenkt de Morgenzon in vollen luister weêr. O dat haar zoete troost, die rots en wildernisse
30 Zo vaak tot wegen schept, waarop 't genoegen blinkt, Nooit aan mijn beste vreugd, nooit aan mijn' onspoed misse,
Tot dat mijn Levenszon in 't vaale westen zinkt! Smaak dan nog, eenzaam, 't heil, dat hier een edel leven,
Een deugdzaame Echtgenoote en waardig Nakroost biên -34 35 Dit uitzicht kan mijn hart een stil genoegen geven,
Ofschoon mijne oogen dan uw blijdschap niet meer zien. Mijn naam moog dan temet nog van uw lippen vloeien,37
En u de naklank zijn van zoete mijmerij; Zo doet verbeelding hier nog menig roosje bloeien, 40 Schoon in het doodsche veld geen enkle roos meer zij.
Uw teedere Echtvriendin zal in uw' wellust deelen;41 De vriend van haare jeugd oogst ook van haar een' traan. Dit offer van 't gevoel zal mijne grafrust streelen,43
En 't beste bloempje zijn, dat op mijn zerk zal staan. 45 Zo mooge uw hart nog lang mijn nagedachtnis vieren,
Maar dat uw zoetste hoop, ook op mijn stof, niet kwijn'; De Vriendschap, Dierbren! zal de schepping nog versieren,47
Wanneer 'er in haar' kring geen Graven zullen zijn.
R . F E I T H .
* 47 B: Dierbre! (ook in C en D) 34 Nakroost: nageslacht.
37 temet: soms.
41 wellust: vreugde (meestal, en zo hier, zonder de ongunstige betekenis die het woord thans
aankleeft).
43 streelen: veraangenamen.
Voorbericht.
*
[1] Ik geve de volgende vier zangen met eenig vertrouwen uit. Mooglijk
[2] heb ik nimmer iets vervaardigd, daar over 't algemeen meer van mijn
[3] eigen ziel in overgegaan is. Bijna altijd ben ik door mijn gevoel
ge-[4] dreven geworden, wanneer ik aan deeze taak arbeidde. Ik vond in deeze
[5] bezigheid eene vermaaklijke uitspanning, en menig min vrolijk uur van
5[6] mijn leven is onder dezelve genoeglijk weggedroomd. Verder gingen
[7] in 't begin mijne uitzichten niet. Mijn Graf was mij eene verademing,
7[8] en de gedachte aan eene openbaare uitgave, en nog veel minder aan
[9] het oordeel van kunstrechters, kwam nimmer in mij op. Dit gaf mij
[10] eene vrijheid van ziel, die mij dierbaar was, en die mij ook niet geheel
[11] verlaaten heeft, na dat eenige mijner Vrienden, op wier kunde, smaak
[12] en oprechtheid ik prijs stel, mij aanspoorden om mijn Dichtstuk, dat
[13] aan de meesten van hun echter alleen door eene voorlezing bekend was,
[14] openbaar te maaken. Mogt dat gedeelte van hunne voorspelling, dat het
[15] nut betrof, slechts vervuld worden, en ik zou mij zelven over mijne
[16] inschiklijkheid toejuichen.
[17] Inmiddels behoort mijn leven zo geheel niet aan mij, dat ik altijd,
[18] zonder aftrekking, met mijn Gedicht heb kunnen bezig zijn. Er zijn
18[19] tusschen beiden maanden verloopen, waarin ik aan mijn Graf niet
[20] denken kon, waarin tallooze geestverdoovende beezigheden en zorgen
20[21] mij de meeste uuren van den dag ontroofden, en de weinigen, die mij
[22] dan nog overig bleeven, ongeschikt voor eenigen Letterarbeid, en vooral
* 15 B: en vervalt 5 min: minder.
7 uitzichten: bedoelingen.
18 zonder aftrekking: ongestoord.
*