Vormen burgerpanels in Nederland

Hoofdstuk 4 Afbakening

Aan de complexiteit van het concept burgerpanel wordt in dit hoofdstuk structuur aangebracht. Een van de bevindingen van deze masterthesis is namelijk dat een burgerpanel veel verschillende namen en betekenissen met zich mee draagt. Het scheppen van structuur draagt bij aan de leesbaarheid van het volgende hoofdstuk. Voor het bespreken van de volledige analyse van de primaire data in hoofdstuk 5, geeft dit hoofdstuk daarom een overzicht van de aanwezige soorten burgerpanels in Nederlandse gemeenten. Daarnaast geeft het een verdere introductie op de gebruikte cases in de kwalitatieve analyse.

4.1 Vormen burgerpanels in Nederland

Vanuit de analyse van landelijke data kan het concept van een burgerpanel opgedeeld worden in een burgerpanel via internet en een burgerpanel in fysieke vorm. Onder deze tweedeling vallen alle burgerpanels in Nederland. Behalve dat een burgerpanel via internet of fysiek plaatsvindt kan het allerlei verschillende vormen aannemen en bestaan er ook verschillende namen voor een burgerpanel. Deze paragraaf is dan ook middels de tweedeling, internet of fysiek, uitgewerkt. Het begint met de burgerpanels via internet en daarna volgen de burgerpanels in fysieke vorm. In bijlage 5.4 op pagina 58 van de bijlagen is een overzicht te vinden van alle gemeenten in Nederland met een burgerpanel.

4.1.1. Burgerpanels via internet

Burgerpanels via internet zijn vaak de grotere panels en deze worden regelmatig geraadpleegd met vragenlijsten via internet. Hiervoor wordt per keer tien minuten van de panelleden gevraagd. Het is een snelle methode om de mening van de burger te achterhalen. Naast de naam burgerpanel worden er voor burgerpanels via internet andere namen gehanteerd, zoals Internetpanel, Raadspanel, Stadspanel, Klantenpanel, Inwonerspanel, Kwaliteitspanel. In deze volgorde zijn de burgerpanels in de volgende paragrafen besproken.

1. Internetpanel

De meest voor de hand liggende benaming voor een burgerpanel via internet is een internetpanel. Een internetpanel is een representatieve groep die via de internet vragen beantwoordt. Voor een panellid kost dit niet meer dan tien minuten per keer. Met de resultaten van dit panel wordt getracht de kwaliteit van gemeentelijke dienstverlening te beoordelen. Daarnaast wordt met internetpanels een oordeel gegeven over beleidsvoornemens. Het internetpanel heeft als doel om draagvlak voor beleid te vergroten en wordt vaak toegepast in de agendavorming of evaluatie van beleid. Het internetpanel kan

43

zowel een open inschrijving hebben als een selectieprocedure (ROB, 2005; Participatiewijzer, 2012).

2. Raadspanel

Een raadspanel wordt in Nederland alleen toegepast in de gemeente Almere. Het is een variant op een burgerpanel via internet en is, in tegenstelling tot de meeste burgerpanels, alleen inzetbaar voor de gemeenteraad. Hiervoor levert de gemeenteraad onderwerpen aan die zij bevraagd willen hebben in het raadspanel. Dit kan op een zeer korte termijn waardoor de resultaten na een week al meegenomen kunnen worden in de raadsvergadering. Het raadspanel heeft een structurele vorm en heeft een onbeperkte grootte. Met de oprichting van het raadspanel wil de gemeenteraad de inwoners raadplegen over actuele zaken en ervoor zorgen dat meer mensen weten welke politieke issues in Almere spelen. Het raadspanel kan ervoor zorgen dat de gemeenteraad weet wat er bij burgers leeft en hoe het vertrouwen in de politiek hersteld kan worden. Voor burgers biedt het de mogelijkheid mee te praten over actuele thema’s en nieuwe issues op de agenda te zetten (Motivaction, 2014).

3. Stadspanel

Een stadspanel heeft veel overlap met de voorgaande twee burgerpanels. Leden van het stadspanel krijgen namelijk een aantal keer per jaar een vragenlijst via internet over een bepaald actueel onderwerp. Dit zijn korte vragenlijsten met concrete vragen. Een stadspanel kan het College van Burgemeester en Wethouders helpen bij de meningsvorming en de gemeenteraad bij de besluitvorming. Daarnaast kan een stadspanel ook fysiek voorkomen. Dit wordt toegelicht in paragraaf 4.1.2. over fysieke burgerpanels.

4. Klantenpanel

Een klantenpanel biedt bedrijven maar ook de overheid de mogelijkheid om in contact te staan met klanten. Daarnaast kunnen zij mee denken over ontwikkeling en optimalisatie van producten en diensten. Een gemeente kan hiermee de kwaliteit en beleving van haar dienstverlening onderzoeken. Mensen kunnen gevraagd en ongevraagd informatie verstrekken. Hiervoor krijgen zij een betere dienstverlening terug. Vaak is het klantenpanel in een gemeente een combinatie van inwoners en ondernemers. De vragen van een klantenpanel worden veelal via internet gesteld maar het klantenpanel kan ook in fysieke vorm plaatsvinden (Motivaction, 2014).

5. Inwonerspanel

Een inwonerspanel vindt ook via internet plaats. Een inwonerspanel kan gemeenten helpen de samenwerking met inwoners te verbeteren. Wanneer een gemeente een inwonerspanel op de goede manier inzet, kan dat bij panelleden het gevoel geven dat er naar hun geluisterd wordt. De samenstelling van het inwonerspanel is afhankelijk van welke mate van

44

burgerparticipatie een gemeente wil bereiken met het panel. Het panel kan dan ook zorgen voor een verdere stimulans van burgerparticipatie. Hoge betrokkenheid van het panel leidt tot verrassende input, inwonersinitiatieven en concrete resultaten (Moventem, 2014).

6. Kwaliteitspanel

Net als een klantenpanel en een stadspanel kan een kwaliteitspanel ook zowel via internet als fysiek plaatsvinden. Voor het kwaliteitspanel via internet is een representatieve groep inwoners nodig. Zij toetsen de publieke diensten en de kwaliteit van de uitvoering hiervan. Kwaliteitspanels kunnen dan ook op alle niveaus worden toegepast. Een kwaliteitspanel is een mogelijkheid om van buitenaf de kwaliteit constant te toetsen. Het kwaliteitspanel is permanent en moet een niet te kleine omvang hebben. Het kwaliteitspanel vraagt om ambtelijke ondersteuning om goed te kunnen functioneren (ROB, 2005).

Conclusie

Samenvattend kan een burgerpanel via internet verschillend te werk gaan. In onderstaande tabel 3 staan de verschillende soorten en kenmerken van de burgerpanels via internet schematisch weergegeven.

Tabel 3 Soorten en kenmerken van burgerpanels via internet (Bron: eigen)

Burgerpanels via internet Kenmerken Soort

Omvang Doel Effect Voor wie? Met wie?

Internetpanel Groot Mening vragen burgers Draagvlak vergroten College van B&W Burgers

Raadspanel Groot Inwoners raadplegen/ weten wat leeft

Draagvlak vergroten

Gemeenteraad Burgers

Stadspanel Groot Weten wat leeft Draagvlak vergroten

College van B&W en Gemeenteraad

Burgers

Klantenpanel Groot Meedenken Kwaliteit verbeteren

College van B&W

Burgers en bedrijven

Inwonerspanel Groot Samenwerking Betrokkenheid verhogen

College van B&W

Burgers

Kwaliteitspanel Groot Toetsen kwaliteit Kwaliteit verbeteren College van B&W burgers

45

4.1.2. Burgerpanels in fysieke vorm

Burgerpanels in fysieke vorm gaan heel anders te werk dan een burgerpanel via internet. De omvang van een fysiek burgerpanel is veel kleiner en de panelleden hebben direct contact met elkaar. Daarnaast is vaak veel meer ruimte voor het aandragen van eigen onderwerpen. In de volgende parafen zijn de verschillende fysieke burgerpanels besproken.

1. Stadspanel

Naast de in de vorige paragraaf beschreven internetvorm van een stadspanel, kan een stadspanel ook fysiek plaatsvinden. De gemeente Tiel is daar een voorbeeld van. Hiervoor zijn twintig mensen uit Tiel benaderd om deel te nemen aan dit panel. Zij werden door een professional ondersteund in hun functioneren. De adviezen werden aan het College van Burgemeester en Wethouders gepresenteerd voor kennisgeving, inspiratie of inhoudelijke invulling voor verdere besluitvorming. De panelleden werkten in werkgroepen waarbij zij ieder hun eigen informatie verzamelen via een gesprek met de ambtenaar, via internet of hun projectleider. Tijdsinvestering was groot. Het stadspanel moest het bestuur gevraagd en ongevraagd ondersteunen bij het nemen van de juiste beslissingen. Het thema van het stadspanel was verbonden aan de Stadsvisie en mocht alleen thema’s in deze strekking hebben. Inmiddels bestaat het Tielse burgerpanel niet meer (Gemeente Tiel, 2014).

2. Klantenpanel

Net als het stadspanel kan ook een klantenpanel zowel digitaal als fysiek plaatsvinden. Vindt het klantenpanel fysiek plaats, dan denkt zij mee over de dienstverlening en communicatie van een gemeente. In het geval van de gemeente Cuijk nemen er mensen deel aan het klantenpanel vanuit verschillende invalshoeken. Dit panel bestaat uit slechts zeven mensen die vier keer per jaar bijeenkomen (Gemeente Cuijk, 2014). In de gemeente Midden-Drenthe zijn de deelnemers een afspiegeling van de gemeente. Dit klantenpanel bestaat uit elf onafhankelijke personen (Gemeente Midden-Drenthe, 2014).

3. Kwaliteitspanel

Het kwaliteitspanel in Rotterdam is de voorloper van het huidige burgerpanel in Rotterdam. Het kwaliteitspanel had als doel om de kwaliteit van de dienstverlening van gemeentelijke diensten en semi-overheidsinstellingen te testen. Het panel had een omvang van ongeveer 30 mensen en bestond uit vertegenwoordigers van bepaalde belangengroepen. De onderwerpen die het panel behandelde werden door de panelleden zelf gekozen. Hiermee vormden ze een onafhankelijke groep ten opzichte van de gemeente. Door middel van interviews, enquêtes en gesprekken met de ambtelijke organisatie werd informatie ingewonnen en gevraagd dan wel ongevraagd advies gegeven. Het panel werd begeleid door een externe projectleider (Rob, 2005).