4.1 Oud advies
Niet specifiek voor bijnierschorsinsufficiëntie. Algemeen: hydrocortison tabletten kunnen bij de genoemde indicaties worden voorgeschreven.
4.2 Nieuw advies
Algemeen: hydrocortison tabletten kunnen bij de genoemde indicaties worden voorgeschreven. Hydrocortison als tablet met gereguleerde afgifte (Plenadren®) is specifiek geregistreerd voor onderhoudstherapie bij de behandeling van
bijnierschorsinsufficiëntie (bijnierschorshypofunctie) bij volwassenen. Plenadren® wordt 1 maal daags toegediend, terwijl hydrocortison met directe afgifte twee –of 3 maal daags wordt toegediend.
DEFINITIEF | Farmacotherapeutisch rapport hydrocortison met gereguleerde afgifte (Plenadren®) bij de behandeling van bijnierschorsinsufficiëntie | 28 augustus 2017
5
Literatuur
[1] Naziat A, Grossman A. Adrenal Insufficiency, in www.endotext.org. Laatst bijgewerkt: 12 April 2015.
[2] Johansson G, Falorni A, Skrtic S, et al. Adrenal insufficiency: review of clinical outcomes with current glucocorticoid replacement therapy. Clin Endocrinol (Oxf) 2015; 82: 2-11.
[3] Hermus ARMM, Zelissen PMJ. Richtlijn: Diagnostiek en therapie bij patiënten met bijnierschorsinsufficiëntie. Ned Tijdschr Geneeskd. 1998;142:944-9.
[4] Charmandari E, Nicolaides NC, Chrousos GP. Adrenal Insufficiency. Lancet 2014; 383: 2152-67.
[5] Erichsen MM, Løvås K, Fougner KJ, et al. Normal overall mortality rate in Addison's disease, but young patients are at risk of premature death. Eur J Endocrinol. 2009 Feb;160(2):233-7.
[6] Wallace I, Cunningham S, Lindsay J. The diagnosis and investigation of adrenal insufficiency in adults. Ann Clin Biochem. 2009 46:351-67.
[7] Chakera AJ1, Vaidya B. Addison disease in adults: diagnosis and management. Am J Med. 2010;123:409-13.
[8] Laureti S, Vecchi L, Santeusanio F, et al. Is the prevalence of Addison's disease underestimated? J Clin Endocrinol Metab. 1999;84:1762.
[9] Bates AS, Van't Hoff W, Jones PJ, et al. The effect of hypopituitarism on life expectancy. J Clin Endocrinol Metab. 1996;81:1169-72.
[10] Nilsson B, Gustavasson-Kadaka E, Bengtsson BA, et al. Pituitary adenomas in Sweden between 1958 and 1991: incidence, survival, and mortality. J Clin
Endocrinol Metab. 2000; 85:1420-5.
[11] Regal M, Páramo C, Sierra SM, et al. Prevalence and incidence of hypopituitarism in an adult Caucasian population in northwestern Spain. Clin Endocrinol (Oxf). 2001; 55:735-40
[12] Grossman AB. Clinical Review: The diagnosis and management of central hypoadrenalism. J Clin Endocrinol Metab. 2010;95:4855–4863
[13] Quinkler M., Beuschlein F, Hahner S, et al. Adrenal Cortical Insufficiency—a Life Threatening Illness With Multiple Etiologies. Dtsch Arztebl Int. 2013 Dec; 110(51- 52): 882–888.
[14] Bornstein SR, Allolio B, Arit W, et al. Diagnosis and treatment of primary adrenal insufficiency: An endocrine Society Clinical Practice Guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2016;101: 1-26.
DEFINITIEF | Farmacotherapeutisch rapport hydrocortison met gereguleerde afgifte (Plenadren®) bij de behandeling van bijnierschorsinsufficiëntie | 28 augustus 2017
2017005078 Pagina 32 van 40
Journal, 2, 887–891.
[16] Bergthorsdottir R, Leonsson-Zachrisson M, Odén A, Johannsson G. Premature mortality in patients with Addison's disease: a population-based study. J Clin Endocrinol Metab. 2006 Dec;91(12):4849-53.
[17] Bensing S, Brandt L, Tabaroj F, et al. Increased death risk and altered cancer incidence pattern in patients with isolated or combined autoimmune primary adrenocortical insufficiency. Clin Endocrinol (Oxf). 2008 Nov;69(5):697-704. [18] Stewart P, Biller B, Marelli C, et al. Defining and exploring the excessive healthcare burden of adrenal insufficiency. Endocrine Abstracts (2015) 37 GP01.02 [19] EMA. SPC hydrocortison met gereguleerde afgifte (Plenadren®). 2016. URL; http://www.ema.europa.eu/docs/nl_NL/document_library/EPAR_-
_Product_Information/human/002185/WC500117637.pdf.
[20] EMA. EPAR hydrocortison met gereguleerde afgifte (Plenadren®). 2011. URL; http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/EPAR_-
_Public_assessment_report/human/002185/WC500117639.pdf
[21] Filipsson H, Monson JP, Koltowska-Haggstrom M, et al. The impact of glucocorticoid replacement regimens on metabolic outcome and comorbidity in hypopituitary patients. J Clin Endocrinol Metab 2006; 91: 3954-61.
[22] Oksnes M, Bensing S, Hulting AL, et al. Quality of life in European patients with Addison’s disease: validity of the disease-specific questionnaire AddiQoL. J Clin Endocrinol Metab 2012; 97: 568-76.
[23] Johannsson G, Nilsson AG, Bergthorsdottir R, et al. Improved cortisol exposure-time profile and outcome in patients with adrenal insufficiency: a prospective randomized trial of a novel hydrocortisone dual-release formulation. J Clin Endocrinol Metab 2012; 97: 473-81.
[24] Nilsson AG, Marelli C, Fitts D, et al. Prospective evaluation of long-term safety of dual-release hydrocortisone replacement administered once daily in patients with adrenal insufficiency. Eur J Endocrinol 2014; 171: 369-77.
[25] Quinckler M, Miodini Nilsen R, Zopf K, et al. Modified-release hydrocortisone decreases BMI and HbA1c in patients with primary and secondary adrenal insufficiency. Eur J Endocrinol 2015; 172: 619-26.
[26] Giordano R, Guaraldi F, Marinazzo E, et al. Improvement of anthropometric and metabolic parameters, and quality of life following treatment with dual-release hydrocortisone in patients with Addison’s disease. Endocrine 2016; 51: 360-8. [27] Van der Valk ES, Smans LC, Hofstetter H, et al. Decreased physical activity, reduced QoL and presence of debilitating fatigue in patients with Addison’s disease. Clin Endocrinol (Oxf) 2016; 85: 354-60.
[28] EMA. SPC hydrocortison met directe afgifte. 2016. URL; http://db.cbg- meb.nl/IB-teksten/h50730.pdf
[29] Nilsson AG, Bergthorsdottir R, Burman P, et al. Long term safety of once-daily, dual release hydrocortisone in patients with adrenal insufficiency: a phase 3b, open-
label, extension study. European Journal of Endocrinology (2017) 176, 715–725. DOI: 10.1530/EJE-17-0067.
[30] EMA, Pharmacovigilance Risk Assessment Committee (PRAC). PRAC PSUR assessment report 04 Nov 2015 to 03 Nov 2016 on hydrocortisone (adrenal insufficiency, modified-release tablets). EMA/PRAC/344089/2017. 9 June 2017. [31] EMA. Recommendation of the Pharmacovigilance Risk Assessment Committee on Periodic Safety Update Report for hydrocortisone (adrenal insufficiency,
modified-release tablets). Plenadren®. EMA/PRAC/344102/2017. London, 9 June 2017.
[32] Werumeus Buning J, Brummelman P, Koerts J, et al. Hydrocortisone Dose Influences Pain, Depressive Symptoms and Perceived Health in Adrenal
Insufficiency: A Randomized Controlled Trial. Neuroendocrinology 2016;103:771– 778. DOI: 10.1159/000442985
Eerste auteur, jaar van publicatie Type onderzoek, bewijsklasse, follow-up duur Aantal patiënten Patiëntkenmerken Interventie en vergelijkende behandeling Relevante uitkomstmaten Commentaar, risk of bias Johansson et al. 2012 (DC 06/02) [23] Gekruiste RCT, open label, multicenter, ITT analyse, 6 maanden (2x 3 maanden) ITT populatie: 63 (n=64 gerandomiseerd) Patiënten >6 maanden voor randomisatie de diagnose primaire bijnierschorsinsufficiënt ie kregen met een totale dagdosering van hydrocortison 20-40 mg. Exclusiecriteria: overige aandoeningen waarvoor
glucocorticoiden nodig kunnen zijn, medicatie die kan interfereren met cortisol metabolisme. dosering hydrocortison met directe afgifte: 20 mg (13%), 25 mg (9,5%), 30 mg (59%), 40 mg (19%). 55% op 2dd schema voor run-in
Run-in periode a 4 weken: Hydrocortison met directe afgifte 3 dd 20-40 mg. Vervolgens:
Hydrocortison met gereguleerde afgifte 1 maal daags, ’s ochtends 08:00 (zelfde dagdosering als in run-in periode op directe afgifte)
versus
Hydrocortison met directe afgifte 3 maal daags 20 – 40 mg (30 mg, 08:00 15 mg, 12:00 10 mg, 16:00 5 mg) (zelfde dagdosering). In geval van stress/ziekte dosering verdubbelen: hydrocortison met gereguleerde afgifte 8 uur na de ochtend dosering
Primair:
Cortisol farmacokinetiek (serum cortisol profiel; AUC 0-4 uur, 4-10 uur, 10- 24 uur, Cmax, Tmax) Secundair:
Biochemische parameters (lipiden, glucose, HbA1c, insuline, bot markers), Kwaliteit van leven (Fatigue Impact Scale [FIS], Short Form Survey [SF-36], Psychological General Well-Being index [PGWB].
Ongunstige effecten
Primaire uitkomstmaat is niet meegenomen bij de beoordeling. Biochemische parameters: kans op selectie bias (geen vermelding over randomisatie mbv random sequence generation / allocation concealment), carry- over effect mogelijk Kwaliteit van leven: kans op selectie bias, performance bias (subjectieve uitkomstmaat: patiënten en behandelaars waren niet geblindeerd).
Eerste auteur, jaar van publicatie Type onderzoek, bewijsklasse, follow-up duur Aantal patiënten Patiëntkenmerken Interventie en vergelijkende behandeling Relevante uitkomstmaten Commentaar, risk of bias Nilsson et al 2014 (DC06/02 / DC08/01) [24] Case series: Open-label extensie studie van de Johansson et al 2012 studie (stadium 1) Stadium 2: 6 maanden na stadium 1 Stadium 3: 18 maanden na stadium 2. Stadium 2 (DC 06/02B): 59 van de 64 patiënten uit de DC 06/02A studie Stadium 3: 55 van de 57 patienten die stadium 2 volbrachten (dus 55 van de 64 patiënten die startten in de DC06/02A studie) + 16 nieuwe patiënten (n=71).
Patiënten met primaire bijnierschorsinsufficiënt ie die de gehele stadium 1 in de DC02/02 studie hebben volbracht en door gaan met hydrocortison met gereguleerde afgifte. De totale studieduur bedraagt 5 jaren Inclusiecriteria stadium 2 gelijk aan stadium 1, in stadium 3 mogelijk om medicatie te ge- bruiken die kan inter- fereren met cortisol
Stadium 2: Hydrocortison met gereguleerde afgifte 1 maal daags, ’s ochtends 08:00 in gelijke dosering als in stadium 1.
Stadium 3: Hydrocortison met gereguleerde afgifte 1 maal daags, ’s ochtends 08:00 waarbij de dosering mocht worden aangepast naar inzicht van de behandelaar.
Primair: ongunstige effecten: periode van ziekte waarvoor extra hydrocortison nodig was, ernstige ongunstige effecten (resulterend in ziekenhuisopname, overlijden, een levensbedreigend event) Secundair: biochemische parameters, kwaliteit van leven middels SF-36, FIS, PGWB Open-label zonder controle groep en achtergrondbehandeling met bloeddruk/glucose verlagende middelen niet vermeld; hoog risico op bias voor de secundaire eindpunten.
Eerste auteur, jaar van publicatie
Reden van exclusie
Quinckler et al 2015 [25] Hoog risico op bias, en met name op selectiebias: patiënten mochten kiezen om over te stappen op hydrocortison met gereguleerde afgifte of op behandeling met hydrocortison met directe afgifte te blijven. Verschil in effect op AddiQoL tussen de behandelgroepen op basis van een verschil in follow-up ((mediaan, IQR hydrocort. gereg. afgifte: 128, 68-429 dagen; hydrocort. met directe afgifte: 338, 98- 498 dagen).
Giordano et al. 2016 [26] Hoog risico op bias, en met name op selectiebias: patiënten mochten kiezen om over te stappen op hydrocortison met gereguleerde afgifte of op behandeling met hydrocortison met directe afgifte te blijven. Kleine studiepopulatie (n=19).
Quinckler et al 2015 [25]
Single-center Prospectieve cohort studie
50 patiënten Patiënten met primaire of secundaire bijnierschorsinsufficiënt ie die minstens 6 maanden op een stabiele glucocorticoid dosering zitten (hydrocortison of prednisolon) en minstens 2 jaar de diagnose hebben Overstappen op hydrocortison met gereguleerde afgifte in dezelfde dagdosering prednisolon equivalenten als daarvoor bij behandeling met hydrocortison met directe afgifte (2 of 3 maal daags; dagdosis mediaan 20 mg; min 15 mg, max 30mg) of prednisolon 5 mg (dagdosis mediaan 5 mg; min-max: 4-5 mg). Dit gebeurde op vrijwillige basis (keuzemoment patiënt), n=30.
Versus
Verder behandelen met hydrocortison met directe afgifte (2 of 3 maal daags; dagdosis mediaan 20 mg; min 10 mg, max 70mg), n=20 Biochemische parameters (lipiden, (totaal, HDL, LDL) cholesterol, triclycerides, glucose, HbA1c) Kwaliteit van leven (AddiQoL-30, subscale fatigue)
Hoog risico op bias: Kwaliteit van leven: keuze van de patiënt om over te stappen; (mogelijk selectie bias), niet geblindeerd, wel gecorrigeerd voor confounders Biochemische
parameters: hoog risico op bias; meetmomenten op baseline en op 1 moment follow-up, wat tevens verschilde tussen behandelarmen (mediaan, IQR hydrocort. gereg. afgifte: 128, 68-429 dagen; hydrocort. met directe afgifte: 338, 98- 498 dagen). De achtergrond behandeling met bloeddruk/glucose verlagende middelen is onbekend.
behandeld met hydrocortison (20 mg/dag verdeeld over 3 doses) en met fludrocortison (0,025- 0,1 mg/dag 1x/daags), gemiddelde ziekteduur 13 jaar (min:2 jaar, max: 42 jaar)
Een belangrijk
inclusiecriterium was de wil om te switchen naar hydrocortison met gereguleerde afgifte
Kwaliteit van leven (AddiQoL-30, totaal, subscale fatigue, subscale emotions, subscale symptoms, subscale miscellaneous) na 3 en 12 maanden.
niet geblindeerd, geen controlegroep, klein patiënten aantal Biochemische
parameters: hoog risico op bias; Geen controle groep; achtergrond behandeling met bloeddruk/glucose verlagende middelen onbekend, mogelijk selectie bias, klein patienten aantal