Voorbeelden van mogelijk maatwerk

Figuur 94. Als alle gewassen te hoog zijn, belanden Kievit kuikens wel eens meer op straat (Luttelkolen Houwaart 26-5-2017). De bloemrijke wegberm is dan een bonus (want voedselrijk). Maar de kuikentjes sneuvelen vaak in

het verkeer omdat ze zich drukken bij gevaar i.p.v. weg te vluchten (foto Marc Herremans).

6.4 Voorbeelden van mogelijk maatwerk   

Voor  een  paar  van  de  grotere  kolonies  geven  we  voorbeelden  van  concrete  maatregelen  die  het  broedsucces van Kieviten zeker ten goede kunnen komen. We doen dit vanuit het standpunt van hoe  de Kieviten de wereld zouden willen zien. We realiseren ons dat de landbouwers daar allicht anders  over  denken  op  dit  moment.  Uitdaging  wordt  om  (beheer)overeenkomsten  mogelijk  te  maken  die  landbouwers en andere actoren in het landschap kunnen overtuigen om dit toch enthousiast te gaan  doen. 

6.4.1 Nieuwland Aarschot  

Eén van de grootste broedclusters is gevestigd op een groot perceel maïs langs de Demer achter het  industrieterrein  van  Aarschot.  In  2017  waren  hier  17  broedparen  aanwezig.  Het  perceel  is  een  uniforme maïsakker die bijna gelijktijdig ingezaaid wordt. In het perceel ligt tegen de Demerdijk aan  een  restant  van  een  vrij  omvangrijke  banaanvormige  poel  (Fig.  95‐96).  Die  houdt  doorgaans  lang  water, maar viel in 2017 toch al vroeg droog en was helemaal dichtgegroeid eind mei. In de eerste  helft van juni begint de maïs op dit perceel zich te sluiten. De kuikens moeten weg. De oudervogels 

zijn  gewoon  om  langs  het  slik  van  de  Demer  te  gaan  foerageren,  drinken  en  baden  en  leiden  hun  kuikens hierheen. De bermen van de  Demerdijk waren op dit ogenblik echter nog niet  gemaaid en  vormen  met  hun  heuphoge  gras‐  en  ruigtevegetatie  een  moeilijk  te  nemen  hindernis  voor  kleine  kuikens (Fig. 97). Op minder dan 10 meter van een permanente rivier met een slikrandje sterven toch 

Figuur 95. Top perceel voor Kieviten langs de Demer (Nieuwland, Aarschot).

Een paar  eenvoudige  maatregelen  zouden het  broedsucces van  deze broedkern een enorme  boost  kunnen geven: 

 Zorg er voor dat de bermen van de Demer langs deze akker kort gemaaid worden eind mei of  in de eerste dagen van juni. Dan is er vrije toegang voor kuikens tussen de maïs en het water  en  slib  van  de  Demer.  De  kort  gemaaide  bermen  kunnen  ook  zelf  als  kuikenland  gaan  fungeren. 

 Diep de poel in de akker uit en maak hem jaarlijks vrij van vegetatie in april‐mei. 

 Zorg  dat  deze  poel  permanent  water  houdt  van  maart  tot  half  juli.  Dat  kan  met  een  eenvoudig pompje: de Demer is vlakbij. Vul de poel op net voor de kuikens geboren worden  begin juni en hou hem nadien op een langzaam zakkend peil zodat er steeds een slikrand is.   

 Sluit  het  fietspad  aan  de  oostzijde  van  de  Demer  af  in  juni.  Dan  worden  er  geen  kuikens  platgereden en geen fietsers verrast door Kieviten die hun jongen verdedigen. 

 Om  het  helemaal  duurzaam  te  maken:  stop  met  de  hopeloos  te  steile  Demerdijk  te  verstevigen met grote stenen. In tegendeel: schuin (delen van) de dijken opnieuw af (of laat  dit  op  termijn  natuurlijk  gebeuren)  zodat  er  een  bredere  slibrand  ontstaat  die  bij  grotere  variaties in de waterstand blijft bestaan. Het Sigmaplan biedt mogelijkheden voor dergelijke  aanpassingen of ontwikkelingen.      

Figuur 96. Droge poel vol dichte vegetatie (Nieuwland Aarschot 3-6-2017).

Hier valt heel veel mee te doen als kuikenland voor Kieviten. (foto Marc Herremans)

Figuur 97. Op het ogenblik dat er kuikens zijn die weg willen van de dichtgroeiende maïsakker (rechts) richting slibrand langs de Demer (links) zijn de bermen langs de Demerdijk nog niet gemaaid en vormen een niet te

nemen hindernis (Nieuwland Aarschot 3-6-2017). (foto Marc Herremans)

6.4.2 Vallei van de Drie Beken  

Tussen  Schaffen  en  Engsbergen  in  de  Vallei  van  de  Drie  Beken  liggen  meerdere  percelen  die  zeer  watergevoelig zijn. In de winter vormen zich grote endoreïsche akkerpoelen (Fig. 7, 12, 48, 70, 81, 79,  80). Die percelen zijn zeer in trek bij Kieviten als broedplaats. Als hier een beheerovereenkomst zou  bestaan die het uit productie nemen van de natste stukken van de akkers gepast vergoedt, dan zijn  daar wonderen mee te doen voor Kievit. Gewoon  onderhouden als droogvallende akkerpoel en de  kieviten  uit  de  omgeving  hebben  perfect  kuikenland.  Helaas  gebeurt  nog  het  omgekeerde.  In  Schaffen  werd  de  grootste  dergelijke  (bijna  permanente)  poel  in  2017  (met  vergunning)  gedempt  (Fig. 78, 80‐81). 

6.4.3 Komgronden van de Dijle, Demer, Gete, …  

Traditioneel  waren  er  natte  overstromingsgevoelige  weilanden  in  de  komgronden  van  de  grotere  valleien. Die zijn ondertussen zodanig ontwaterd dat ze ook omgezet zijn in akkerbouw. Omdat het  zware gronden  zijn  die maar laat opdrogen, worden er vaak late gewassen  als maïs geteeld. Dat is  aantrekkelijk voor Kieviten en er zijn nog flinke broedkernen: Testelt Kerkendijk, Haacht, Getevallei. 

Geschikt kuikenland is hier het grote probleem. Kerkendijk en Haacht worden te snel en nog voor de  kuikens  kunnen  vliegen  ongeschikte,  eindeloze  maïszeeën  (Fig.  98).  De  Dijle  biedt  in  Haacht  geen  oplossing: de oever is er steil en de getijdenwerking zorgt er voor dat bij vloed de kuikens verdrinken  (Fig. 99). Gepaste percelen kuikenland kunnen hier het broedsucces sterk verbeteren: dat kan gaan  van een grote akkerpoel (die zich in Haacht al vormt in natte jaren: Fig. 73) tot nat gras‐ of hooiland  dat eind mei gemaaid wordt.  

Figuur 98. Heel wat broedplaatsen van Kievit veranderen in juni in uitzichtloze maïszeeën. Kuikenland ontbreekt hier volledig (Dijlevallei Haacht 16-6-2017). (foto Marc Herremans)

Figuur 99. De verleiding is groot om de begraasde Dijledijk en het slikrandje langs de rivier te gebruiken als kuikenland. De oevers zijn echter heel steil en er is nog getijdenwerking: een dodelijke combinatie voor kuikens.

(Dijlevallei Haacht 16-6-2017). (foto Marc Herremans)