• Huidafwijking Begint 5-7 dagen na aanvang eerste symptomen met een fijnvlekkig vlindervormig roze exantheem met vervloeiing en centrale opheldering (kantachtig/netvormig karakter). Uitslag begint in het gezicht met ‘slapped cheeks’ (rode wangen) waarbij het neusgebied vrij blijft en breidt uit naar de romp en extremiteiten (vooral de strekzijde), soms ook naar de handpalmen en voetzolen.
• symptomen Kort en mild beeld met koorts, malaise, spierpijn, hoofdpijn en jeuk. Van de kinderen heeft 10-15% gewrichtsklachten. • Oorzaak Infectie met humane parvovirus B19.
• Incidentie 30-60% van de volwassenen hebben ooit de infectie doorgemaakt.
• Voorkeursleeftijd 5-15 jaar. • Incubatietijd 7-21 dagen.
• Besmettelijkheid Vanaf 7 dagen voor de huiduitslag tot het ontstaan van de huiduitslag.
• Beloop Het exantheem verdwijnt binnen een week, maar kan gedurende drie weken recidiverend optreden.
• Bijzonderheden Bij infectie tijdens de zwangerschap is er verhoogd risico op een spontane abortus.
• Beleid Zie voor verdere informatie en behandeling het protocol ‘Vijfde ziekte, Erythema infectiosum’ van de LCI.
Vitiligo
• Huidafwijking Scherp begrensde witte vlekken (maculae), die bij zonexpositie sneller verbranden. Hierbij zijn soms ook gedepigmenteerde haren zichtbaar.
Bij kinderen met een donkere huidskleur kan de afwijking een lichtbruine rand hebben, die qua kleur tussen normale en aangedane huid in zit.
• Oorzaak Ontstaat door destructie van pigmentcellen (melanocyten). • Voorkeursleeftijd Vitiligo begint meestal op de kinderleeftijd of tijdens de
adolescentie.
• Voorkeurslokalisatie Gebieden die blootstaan aan beweging of druk: de gewrichten (vingers, tenen, knieën, ellebogen), de gebieden rondom lichaamsopeningen (mond, ogen, anus, vagina) en de lichaamsplooien (oksels, liezen). • Bijzonderheden De segmentale vorm ontstaat vooral op de kinderleeftijd.
Er treedt hier een snelle progressie op van unilaterale witte plekken, die echter binnen 1-2 jaar tot stilstand komt. De non-segmentale vitiligo ontstaat in 50% van de gevallen voor het twintigste levensjaar. Hierbij is een associatie met auto-immuungerelateerde aandoeningen (als suikerziekte, alopecia areata, bloedarmoede, schildklier- en darmaandoeningen). Alleen als de anamnese en lichamelijk onderzoek daar aanleiding toe geven, dient nadere diagnostiek te worden ingezet naar deze aandoen- ingen.
• Beleid Verwijzing naar de huisarts is geïndiceerd.
Goede voorlichting over gebruik van zonbeschermende middelen is zeer belangrijk om zonverbranding te voor- komen.
Behandeling is gericht op het stoppen van uitbreiding en het verkrijgen van repigmentatie, daarnaast tevens op psychosociale ondersteuning. Zie voor verdere informatie en behandeling de richtlijn ‘Vitiligo’ van het CBO.
98
RICHTLIJN HUIDAfWIJKING De HuIDafWIJKINGeN INCLusIef aaNBeVeLINGeN Per afWIJKING
Waterpokken (varicella zoster)
• Huidafwijking Heldere blaasjes (vesikels), soms eromheen een wat rode huid, bultjes (papels), rode vlekken (macula) en korstjes (in meerdere ontwikkelingsstadia tegelijkertijd), variërende van een tot honderden afwijkingen.
• symptomen De afwijkingen veroorzaken vaak jeuk en soms pijn. Lichte koorts en milde malaise.
• Oorzaak Infectie met varicella-zoster-virus (herpesvirus).
• Incidentie 95% van de 12-jarigen heeft waterpokken doorgemaakt. • Voorkeursleeftijd Jonge kinderen.
• Voorkeurslokalisatie Het gehele lichaam, inclusief de mondholte en het behaarde hoofd.
• Incubatietijd 10-21 dagen (meestal 14 dagen).
• Besmettelijkheid Zeer besmettelijk, vanaf 2 dagen voor het ontstaan van de huidafwijking totdat alle blaasjes verdroogd zijn. Maatregelen om verspreiding te voorkomen zijn niet geïndiceerd; het is geen reden om kinderen van het kinderdagverblijf te weren.
• Beloop Spontane genezing treedt binnen 7 à 10 dagen op. • Bijzonderheden Bij personen ouder dan 12 jaar kan de aandoening
uitgesprokener zijn en meer ziekteverschijnselen geven. • Beleid Bij kinderen verloopt de ziekte bijna altijd mild en is geen
specifieke therapie geïndiceerd. Er zijn producten op de markt om de jeuk te verzachten, het effect hiervan is echter niet onderzocht. Voor verder informatie zie protocol ‘Varicella en herpes zoster’ van de LCI of de richtlijn ‘Varicella’ van de CBO.
Waterwratten (mollusca contagiosa of kinderwratten)
• Huidafwijking Wasachtige huidkleurige bultjes (papels) van maximaal 5-10 mm met een centrale indeuking (delle), die vaak groepsgewijs aanwezig zijn.
• Oorzaak Infectie met pokkenvirus.
• Incidentie Ongeveer 16% van de kinderen tot 15 jaar bezoekt minstens eenmaal in hun leven de huisarts met water- wratten. Waterwratten komen vaker en uitgebreider voor bij een aangedane huid, zoals bij eczeem.
• Voorkeursleeftijd 3-16 jaar.
• Voorkeurslokalisatie Romp, bovenarmen en bovenbenen; soms het gelaat en anogenitaal.
• Incubatietijd 2-7 weken (uiterste is 6 maanden).
• Besmettelijkheid Via direct huidcontact en mogelijk via besmet textiel. • Beloop Waterwratten zijn onschuldig, verdwijnen meestal in 6-9
maanden en dan meestal zonder littekenvorming (soms pas na 3-4 jaar).
• Beleid Aan ouders en kind goede uitleg geven. Behandeling wordt niet aanbevolen. Als de wratten gaan ontsteken kan dit zeer pijnlijk zijn en kunnen littekens ontstaan. Dit is dan ook reden om te verwijzen. Overige redenen tot verwijzing en behandeling zijn: langdurig persisterende waterwratten, de besmettingskans, esthetische bezwaren, lokalisatie op de oogleden en behandeling van eczeem. Zie voor verdere informatie en behandeling de farmacothera- peutische richtlijn ‘Mollusca contagiosa’ van het NHG.
Wondroos (erysipelas, belroos)
• Huidafwijking Pijnlijke, warm aanvoelende felrode (erythemateuze) en gezwollen (oedemateuze) huid. De aangedane huid is scherp afgegrensd van de normale huid.
• Oorzaak Ontsteking van de huid en het onderhuidse bindweefsel (subcutis), die voortschrijdt via de lymfebanen.
Wordt veroorzaakt door bacteriën (meestal groep A-streptokokken), die vaak via een eenvoudige wond (porte d’entrée) in het weefsel kunnen komen.
• symptomen Kan gepaard gaan met hoge koorts (> 39 °C), koude rillingen, algemene malaise, hoofdpijn en braken. • Voorkeurslokalisatie Vaak op de benen, armen en het gezicht, maar kan
overal voorkomen.
• Beleid Verwijzing naar de huisarts is geïndiceerd.
De therapie bestaat uit behandeling van de oorspronkelijke wond (porte d’entrée) en het geven van antibiotica.
100
RICHTLIJN HUIDAfWIJKING De HuIDafWIJKINGeN INCLusIef aaNBeVeLINGeN Per afWIJKING
Wrat (verruca vulgaris, gewone wrat)
• Huidafwijking Wratten zijn ronde, scherp begrensde verhoornde (hyper- keratotische) verhevenheden. Er zijn meestal meerdere wratten op handen, voeten of in het gelaat. Soms zijn de wratten meer vingervormig, vlak en breed of juist diep- groeiend.
• Oorzaak Infectie met humaan papillomavirus.
• Incidentie 10-25% bij kinderen van 4-18 jaar; 70% betreft ‘gewone wratten’.
• Voorkeursleeftijd Schoolgaande kinderen.
• Incubatietijd Enkele weken tot meer dan een jaar. • Besmettelijkheid Via direct contact.
• Beleid Bij 60-80% van de patiënten vindt spontane genezing zonder littekenvorming plaats, binnen twee jaar. Indicaties voor behandeling en verwijzing zijn: klachten van cosmeti- sche aard of bij pijn en hinder door de locatie of door bloeden van de wrat. Zie voor verdere informatie en behandelingsopties de farmacotherapeutische richtlijn ‘Wratten/Verrucae vulgares’ van het NHG.