De pleintypen zijn gebaseerd op een clusteranalyse op basis van de drie hierboven beschreven kenmerken van pleinen en observaties op de pleinen.15 Het resultaat is vijf typen pleinen,16 namelijk:
het sportplein, het speelplein, het overloopplein, het uitrustplein en het multifunctionele plein. In deze paragraaf beschrijven we de verschillende typen pleinen.17
1. Sportplein
De naam zegt het al: sportpleinen zijn vrijwel alleen ingericht om te sporten. Soms bestaat het uit één sportveld – bijvoorbeeld een Cruyff Court - en enkele bankjes, soms zijn er veel verschillende sportvoorzieningen. Het Watergeusplein in deelgemeente Delfshaven is een voorbeeld van een relatief klein sportplein. Zeker in vergelijking met bijvoorbeeld het Lloyd Multiplein in dezelfde deelgemeente of Schuttersveld in deelgemeente Kralingen-Crooswijk. Schuttersveld is meer een grote openbare sportvoorziening voor de wijk. Er zijn twee voetbalvelden (waaronder een Cruyff Court), twee tennisbanen en een soort atletiekbaan. Het plein is omringd door hoge hekken met vier ingangen die ook in de avonduren open zijn. Het Cruyff Court en de tennisbanen kunnen ’s avonds worden verlicht. Op sportpleinen is vaak sport- en spelleiding aanwezig, bijvoorbeeld vanuit Sport en Recreatie of Thuis Op Straat.
15 Observatie woensdag 26 augustus 2009 door Nanne Boonstra en Niels Hermens. Daarnaast zijn de onderzoekers voor dit project en andere projecten vele malen aanwezig geweest op pleinen in heel Rotterdam.
16 Omdat we niet alle pleinen in Rotterdam hebben onderzocht, is het goed mogelijk dat er in de toekomst nog pleintypen aan kunnen worden toegevoegd.
17 Een uitgebreide methodologische verantwoording laten we hier buiten beschouwing.
Henegouwerplein in deelgemeente Delfshaven
2. Speelplein
Het grootste deel van de onderzochte pleinen is te definiëren als een speelplein. Deze pleinen hebben niet opvallend veel voorzieningen. Er zijn speelvoorzieningen voor kinderen en soms is er ook een sportvoorziening als een basketbalkorf of een voetbalkooi. In de buurt van de grotere speelpleinen bevindt zich vaak een school. Het zijn pleinen die voornamelijk bezocht worden door kinderen of gezinnen die er dicht in de buurt wonen. Op veel speelpleinen organiseren welzijnsorga-nisaties als Thuis Op Straat activiteiten en/of is een Duimdropcontainer aanwezig. Voorbeelden van speelpleinen zijn het Snellemanplein in deelgemeente Noord en het Taandersplein in deelgemeente Delfshaven.
3. Overloopplein
Overlooppleinen zijn veelal grote verharde pleinen die worden omringd door voorzieningen als winkels, cafés, eettentjes, een bibliotheek, een buurtcentrum of een kerk. Er zijn geen sportvoor-zieningen en slechts bij uitzondering is er een speelvoorziening voor kinderen. Kort gezegd is het een plein waar mensen overheen lopen om bij een bepaalde voorziening te komen. Bezoekers blijven nooit langere tijd op het plein aanwezig, maar doen er de dagelijkse boodschappen of maken gebruik van andere voorzieningen. Een belangrijk kenmerk van overlooppleinen is dat het een ruimte18 is, een plek waarbij de inrichting geen sturing geeft aan de functie van het plein. De inrichting van het Heemraadsplein in Delfshaven is hier een goed voorbeeld van. Het plein is een grote betegelde ruimte omringd door gras en oude bomen. Het wordt afgescheiden van een weg doordat het iets hoger ligt en er een soort muurtje ontstaat. Veel mensen gebruiken dit als infor-mele zitplek. Het Noordplein in deelgemeente Noord en Plein 1953 in Charlois zijn andere voorbeel-den van overlooppleinen. Tot slot worvoorbeel-den overlooppleinen ook vaak gebruikt als plek voor evene-menten als een markt of kermis.
18 Hajer & Reijdorp (2001) maken onderscheid tussen Hajer & Reijdorp (2001) maken onderscheid tussen ruimtes en plaatsen. Een ruimte is een plek waar de inrichting geen specifieke functie heeft. Een plaats heeft wel een duidelijke functie, bijvoorbeeld bij speelpleinen of sportpleinen.
Taandersplein in deelgemeente Delfshaven (N. Hermens)
4. Uitrustplein
Uitrustpleinen zijn het kleine en rustigere broertje van de overlooppleinen. In tegenstelling tot overlooppleinen zijn er weinig voorzieningen. Soms is er wel een enkele buurtwinkel of een kapper of iets dergelijks. Een belangrijk kenmerk is dat er relatief veel bankjes en groenvoorzieningen zijn.
Door de aard van de activiteiten die mogelijk zijn op deze pleinen – even lekker zitten op een bankje – is het er in de warme en zonnige maanden drukker dan in de winter. Een mooi voorbeeld van een uitrustplein is het Brancoplein in deelgemeente Noord.
Plein 1953 in deelgemeente Charlois (N.Hermens)
Brancoplein in deelgemeente Noord (N. Hermens)
5. Multifunctioneel plein
Op multifunctionele pleinen zijn vaak alle hierboven genoemde voorzieningen aanwezig. Het is een combinatie van sport- en speelvoorzieningen, met winkels of horecavoorzieningen op of aan de rand van het plein. Ook grenzen er soms openbare voorzieningen als een school of een bibliotheek aan.
Vaak zie je dat bepaalde delen van het plein voor een specifieke groep mensen zijn ingericht. Zo bevat Park 1943 bijvoorbeeld een deel met speelvoorzieningen voor kinderen, een deel met sport-voorzieningen, een grasveld met bankjes en grenst het aan winkels, een school en andere voorzie-ningen. Multifunctionele pleinen zijn grote pleinen die niet alleen bezoekers trekken uit de eigen buurt, maar ook uit omliggende wijken. Er worden ook regelmatig activiteiten georganiseerd als een markt of sporttoernooitjes. Een ander bekend Rotterdams voorbeeld van een multifunctioneel plein is het Afrikaanderplein.
Plein Park 1943 in deelgemeente Delfshaven (N. Hermens)
Verwey-Jonker Instituut