Voor een goede beeldvorming vond de Denktank het wenselijk om daarbij ook een beeld te krijgen van de betekenis van deze ontwikkelingen voor
3 Vertegenwoordigende rol
Het is voor raadsleden tegenwoordig niet eenvoudig om goed vorm te geven aan hun vertegenwoordigende rol, zo laten enquête en panelgesprekken in het onderzoek zien. Een modern raadslid moet voortdurend schakelen tussen de eigen kiezers en de politieke achterban, maar hij moet ook oog houden voor wat er leeft in de samenleving.
In deel 2 kwam al naar voren dat moderne burgers veel verwachten van hun gemeen-teraad en raadsleden en ook een veel assertievere houding aannemen waar het betreft meeweten, meedenken en meebeslissen over zaken waarover de gemeenteraad en het college van B&W beslissen. Vormen van burgerparticipatie en burgerinitiatieven, referenda en G1000 dagen raadsleden uit tot een voortdurende alertheid en raadsleden zijn zeker niet de enigen meer die nauw contact kunnen houden met wat er leeft in de samenleving. Het zoveel professioneler geworden en beter uitgeruste college van B&W kan dat ook. Burgers weten direct hun weg te vinden naar het bestuur, het bestuur weet de burgers beter te bereiken. Dat heeft betekenis voor de relatieve vertegenwoordigende
92 Deel 3. Enquête
positie van de gemeenteraad. De gemeenteraad heeft niet meer het vertegenwoordi-gingsmonopolie. In de enquête komt dat op een aantal manieren terug.
De respondenten is gevraagd naar het belang dat ze hechten aan het contact met de samenleving en de achterban/kiezers en het belang dat het zou moeten hebben. Dat beeld laat zien dat raadsleden daar, nog meer dan wethouders en burgers, een groot belang aan hechten, maar – gerelateerd aan wat ze vinden dat zou moeten – duidelijk vinden dat het beter zou moeten of kunnen. De enquête laat duidelijk zien dat raads-leden – meer dan burgers of wethouders – twijfelen over hun vermogen die rol op een juiste manier te vervullen.
Verhouding tot vormen van burgerparticipatie en –initiatieven
Een deel van die onzekerheid van raadsleden over hun rol in de richting naar de samenleving ziet men ook terug in de resultaten op de vragen die zijn gesteld over burgerparticipatie en burgerinitiatieven. In de enquête is gevraagd naar het standpunt van de respondenten over participatie en initiatieven, hun ervaringen ermee, de meest wenselijke rol die een gemeente daarbij het best in kan nemen en de (op basis van ervaringen) ingeschatte behoefte aan participatie. De uitkomsten zijn volgens de Denktank, in een aantal opzichten bijzonder.
0% raad weet zo beter wat er speelt bij burgers heeft zo
invloed
bedreiging voor lokale democratie, want raad heeft er te weinig invloed
op
Wethouders Raadsleden Burgers
Man Vrouw geen interesse in
Nog nooit aan deelgenomen, maar zou dit graag eens doen Wel eens aan
deelgenomen, maar geen interesse meer in Wel eens aan deelgenomen en zou dit graag nog eens doen
Weet niet
en kennis Voldoende tijd; onvoldoende
kennis
Voldoende kennis;
onvoldoende tijd Voldoende tijd en
kennis Weet ik niet wethouders raadsleden burgers
18,02%
Partijloos niet vermeld
19% 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 wethouders raadsleden burgers
wethouders raadsleden burgers
wethouders
burgers wethouders
raadsleden
Grafiek 9: Effect burgerinitiatieven op lokale democratie
Deel 3. Enquête 93
Een overgrote meerderheid van wethouders, raadsleden en ook burgers stelt zich op het standpunt dat burgerinitiatieven vooral een gunstige invloed hebben op de lokale democratie vanwege de mogelijkheden tot directe invloed van burgers en de indicaties die het de gemeenteraad en het bestuur geeft om te weten wat er leeft bij de burgers.
Bijzonder is dat dit positieve beeld niet direct lijkt te berusten op ervaringen met of daadwerkelijke interesse in deelname aan vormen van participatie of initiatieven. De positieve houding lijkt vooral te worden gevoed door de theorie, eerder dan de praktijk.
0% raad weet zo beter wat er speelt bij burgers heeft zo
invloed
bedreiging voor lokale democratie, want raad heeft er te weinig invloed
op
Wethouders Raadsleden Burgers
Man Vrouw geen interesse in
Nog nooit aan deelgenomen, maar zou dit graag eens doen Wel eens aan
deelgenomen, maar geen interesse meer in Wel eens aan deelgenomen en zou dit graag nog eens doen
Weet niet
en kennis Voldoende tijd; onvoldoende
kennis
Voldoende kennis;
onvoldoende tijd Voldoende tijd en
kennis Weet ik niet wethouders raadsleden burgers
18,02%
Partijloos niet vermeld
19% 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 wethouders raadsleden burgers
wethouders raadsleden burgers
wethouders
burgers wethouders
raadsleden
Grafiek 10: Deelname burgers aan burgerinitiatief
70% van de geënquêteerde burgers heeft geen ervaring of interesse en maar 11% van de respondenten geeft aan ervaring te hebben en het nog wel een keer te willen doen.
Moeilijk te rijmen met dit beeld is ook de uitkomst op de stelling dat het belangrijk is dat de gemeenteraad burgerparticipatie stimuleert: een overweldigende meerderheid van zowel burgers, als raadsleden als wethouders geeft aan het daarmee sterk of gewoon eens te zijn.
94 Deel 3. Enquête
0% raad weet zo beter wat er speelt bij burgers heeft zo
invloed
bedreiging voor lokale democratie, want raad heeft er te weinig invloed
op
Wethouders Raadsleden Burgers
Man Vrouw geen interesse in
Nog nooit aan deelgenomen, maar zou dit graag eens doen Wel eens aan
deelgenomen, maar geen interesse meer in Wel eens aan deelgenomen en zou dit graag nog eens doen
Weet niet
en kennis Voldoende tijd;
onvoldoende kennis
Voldoende kennis;
onvoldoende tijd Voldoende tijd en
kennis Weet ik niet wethouders raadsleden burgers
18,02%
Partijloos niet vermeld
19% 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 wethouders raadsleden burgers
wethouders raadsleden burgers
wethouders
burgers wethouders
raadsleden
Grafiek 11: Stelling “Het is belangrijk dat de gemeenteraad burgerparticipatie stimuleert”
Ook de inschatting van wethouders en raadsleden dat burgers de behoefte hebben om te participeren komt niet helemaal overeen met het beeld dat burgers daarvan zelf hebben: hooguit 40% van de burgers zegt daaraan – in theorie – wel behoefte te hebben. De werelden en beelden van raadsleden en wethouders enerzijds en die van burgers anderzijds lijken hier uiteen te lopen. Zeker als men die beelden leest tegen de achtergrond van wenselijkheid in theorie en van ervaringen in de praktijk.
Burgerparticipatie en -initiatieven worden uitermate belangrijk gevonden door raads-leden en burgers, al is ook opvallend dat degenen die er ervaringen mee hebben niet direct lijken te wachten op meer of nieuwe initiatieven.147
Deel 3. Enquête 95
0% raad weet zo beter wat er speelt bij burgers heeft zo
invloed
bedreiging voor lokale democratie, want raad heeft er te weinig invloed
op
Wethouders Raadsleden Burgers
Man Vrouw geen interesse in
Nog nooit aan deelgenomen, maar zou dit graag eens doen Wel eens aan
deelgenomen, maar geen interesse meer in Wel eens aan deelgenomen en zou dit graag nog eens doen
Weet niet
en kennis Voldoende tijd;
onvoldoende kennis
Voldoende kennis;
onvoldoende tijd Voldoende tijd en
kennis Weet ik niet wethouders raadsleden burgers
18,02%
Partijloos niet vermeld
19% 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 wethouders raadsleden burgers
wethouders raadsleden burgers
wethouders
burgers wethouders
raadsleden
Grafiek 12: Stelling “Burgers hebben de behoefte om – naast de
gemeenteraadsverkiezingen – te participeren in de lokale besluitvorming”