Verschillen in opleiding en vaardigheden beginnen al op jonge leeftijd. Achterstanden komen vooral voor bij kinderen en jongeren die in Overvecht of Zuidwest wonen. Volwassenen met een lager opleidingsniveau zijn vaker ouder, hebben vaker een niet-westerse migratieachtergrond en moeite met rondkomen. Utrechters met alleen basisonderwijs en Utrechters van 80 jaar en ouder hebben minder digitale en gezondheidsvaardigheden en minder regie over het eigen leven.
Voorschoolse educatie is er voor kinderen van 2,5 tot 4 jaar met een (risico op) taal- en/of ontwikkelingsachterstand. In de wijken Overvecht (63%) en Zuidwest (49%) wonen de meeste kinderen met een indicatie voor voorschoolse educatie. In deze wijken wonen ook de meeste
22 kinderen bij wie op 5- of 6-jarige leeftijd problemen in de taalontwikkeling worden gesignaleerd.
6% van de Utrechtse jongeren van 17 tot 23 jaar heeft geen startkwalificatie behaald en staat niet op een school ingeschreven. In Overvecht ligt dit percentage op 12%, in de wijken
Noordoost en Oost is dit 2% van de jongeren.
Jongeren (17-23 jaar) met startkwalificatie of schoolinschrijving, 2020
Verschillen in vaardigheden en regie op volwassen leeftijd zien we vooral naar opleidingsniveau en leeftijd. Volwassenen met alleen basisonderwijs ervaren bijna negen keer zo vaak
onvoldoende regie over hun eigen leven dan volwassenen met een hbo- of wo-opleiding.
Utrechters van 80 jaar en ouder ervaren vaker onvoldoende regie over het eigen leven dan 19- tot 39-jarigen (22% tegenover 4%).
Lagere gezondheidsvaardigheden komen minder vaak voor als het opleidingsniveau stijgt. Toch heeft ook een derde van de Utrechters met een hbo- of wo-opleiding lagere
gezondheidsvaardigheden. Utrechters met alleen basisonderwijs geven drie keer zo vaak aan dat zij moeite hebben om digitale afspraken te maken dan hoogopgeleiden. Zij voelen zich ook veel vaker digitaal beperkt doordat ze internet niet (goed) kunnen gebruiken dan Utrechters met een hbo- of wo-opleiding. De gezondheidsvaardigheden en digitale vaardigheden zijn ook
23 lager onder 65-plussers en volwassenen met een niet-westerse migratieachtergrond.
Lage gezondheidsvaardigheden (2018)
Zich digitaal beperkt voelen (2019)
Ontwikkeling in de verschillen tot aan 2019
Het opleidingsniveau van volwassenen in Utrecht stijgt. Er zijn steeds minder Utrechters met alleen basisonderwijs. Deze daling is sterker bij 55-plussers en Utrechters met een niet-westerse migratieachtergrond, waardoor de verschillen in een lager opleidingsniveau tussen
leeftijdsgroepen en inwoners met een verschillende migratieachtergrond kleiner worden. De verschillen in digitale vaardigheden en regie over het eigen leven zijn groter geworden.
De verschillen in regie over het eigen leven zijn tussen 2008 en 2014 groter geworden, doordat inwoners met alleen basisonderwijs of die moeite hebben met rondkomen een verslechtering ervaren. Sinds 2014 blijven de verschillen even groot.
24 Onvoldoende regie over eigen leven naar opleiding
De verschillen in digitale vaardigheden tussen groepen met een verschillende
migratieachtergrond worden over het algemeen groter. Het percentage Utrechters met een niet-westerse migratieachtergrond dat hulp nodig heeft bij het gebruik van internet of dat zich beperkt voelt doordat ze dat niet kunnen, neemt toe. Hierdoor wordt het verschil met
Utrechters zonder migratieachtergrond groter. Ook in Overvecht stijgt het percentage inwoners dat hulp nodig heeft bij internet, waardoor de verschillen tussen wijken ook groter worden.
Een uitzondering is het maken van digitale afspraken. Verschillen hierin tussen leeftijdsgroepen en Utrechters met een verschillende migratieachtergrond lijken kleiner te worden. Utrechters met een niet-westerse migratieachtergrond hebben steeds minder vaak moeite met digitale afspraken maken. Ook ouderen lopen hun achterstand in het maken van digitale afspraken op jongere Utrechters iets verder in.
25 Moeite met digitaal afspraken maken naar migratieachtergrond
26
Werksituatie
Veranderingen tijdens de coronacrisis
Op het gebied van werksituatie en arbeidsomstandigheden zien we in coronatijd een toename in werkloosheid in sectoren die te maken hebben met groot omzetverlies en dreigende
faillissementen, zoals horeca en toerisme. Dit raakt met name jongeren, laagopgeleiden, mensen met een migratieachtergrond en mensen met een arbeidsbeperking. Thuiswerken tijdens corona heeft zowel positieve als negatieve effecten op fysieke en mentale gezondheid.
Met name gezinnen met werkende ouders en jonge kinderen hebben veel stress ervaren tijdens de perioden van een lockdown. Positieve ervaringen zijn meer rust om taken uit te voeren, meer flexibiliteit voor werknemers om eigen keuzes te maken, en minder reistijd.
Mensen met een contact- of vitaal beroep lopen een groter risico op besmetting met het coronavirus. In vitale beroepen, zoals zorg en onderwijs, neemt de werkdruk toe. De
verwachting is dat deze ontwikkelingen bestaande gezondheidsverschillen vergroten en dat daarnaast nieuwe groepen problemen krijgen met hun gezondheid, zoals mensen met contact- en vitale beroepen en jongeren.
Verschillen in Utrecht
In 2019 is in Utrecht het percentage inwoners dat betaald werk heeft het hoogst in de leeftijdsgroep 25 tot 45 jaar (87%). In de jongere (15 tot 25 jaar) en oudere (45 tot 75 jaar) leeftijdsgroepen ligt de arbeidsparticipatie lager, namelijk rond 63%. Het percentage
huishoudens met inkomen uit loon verschilt naar wijk. In de wijk Overvecht heeft 55% van de huishoudens inkomen uit loon, in de wijk Leidsche Rijn ligt dit op 82%.
27 Mensen met een lager opleidingsniveau en jongvolwassenen zijn vaker werkloos. De
werkloosheid onder 15- tot 25-jarigen is ruim twee keer zo hoog dan onder Utrechters van 25 jaar en ouder. Inwoners met ten hoogste een mbo-1 opleiding zijn 4,5 keer zo vaak werkloos als inwoners met een hbo- of wo-opleiding.
Er zijn geen cijfers over de werkomstandigheden van verschillende groepen in Utrecht.
Werkloosheid naar opleiding, 2019
Ontwikkeling in de verschillen tot aan 2019
Verschillen in zelf-gerapporteerde werksituatie worden kleiner door een verbetering van de situatie van Utrechters van 55 jaar en ouder, inwoners met alleen basisonderwijs, de groep die moeite heeft met rondkomen, inwoners met een migratieachtergrond en inwoners van de wijken Overvecht, Leidsche Rijn en Zuid. Hierdoor lopen ze hun achterstand op andere groepen in. Vooral onder Utrechters van 55 jaar en ouder en inwoners van Overvecht is een sterkere stijging in betaald werk en een sterkere daling in werkloosheid te zien. De andere genoemde groepen laten vooral een sterkere daling in werkloosheid zien.
28 Zelf-gerapporteerde werkloosheid naar wijk
29