Het Russische staatsburgerschap kan worden verkregen door naturalisatie op verzoek van meerderjarige handelingsbekwame staatloze of buitenlandse personen, of op verzoek van de ouder of voogd van minderjarige of handelingsonbekwame staatloze of buitenlandse personen.
2.3.3.1 Vereisten voor naturalisatie
De vereisten voor naturalisatie door meerderjarige en handelingsbekwame
buitenlandse en staatloze aanvragers zijn vastgelegd in artikel 13 van de Wet op het staatsburgerschap van de Russische Federatie69. Minderjarigen kunnen naturaliseren
64 Open Society Justice Initiative, Sentsov and Kolchenko v. Russia, geraadpleegd op 6 februari 2021; The New York Times, Russia and Ukraine Swap Dozens of Prisoners, in a ‘First Step to Stop the War’, 7 september 2019;
Vertrouwelijke bron d.d. 22 juni 2020.
65 The Moscow Times, Kyiv Post: Moscow Says it Issued Nearly 200,000 Russian Passports in Ukraine’s Donbass, 3 januari 2020; TASS, Donbass residents start receiving Russian passports under fast-track procedure, 14 juni 2019;
66 OFPRA, L’acquisition de la citoyenneté russe par naturalisation, 27 oktober 2020, p. 16; Stiftung Wissenschaft und Politik, Russia’s “Passportization” of the Donbass, augustus 2020;
67 Zie artikel 12 Federal Law on Citizenship of the Russian Federation, 31 mei 2002.
68 US Department of State, Russia 2019 Human Rights Report, p. 57.
69 Federale wet van 31.05.2002 N 62-FZ "On Citizenship of the Russian Federation"
18 op verzoek van een meerderjarige ouder of voogd. Over het algemeen gelden de volgende vier voorwaarden voor naturalisatie:
• onafgebroken70 legaal verblijf van minimaal vijf jaar voorafgaand aan de naturalisatie; daarbij hoort het tonen van een geldige verblijfsvergunning;
• voldoende inkomen;
• kennis van de Russische taal; en
• een verklaring van verbondenheid aan de Russische grondwet en overige Russische wetgeving.
Een aantal mensen wordt geacht niet te voldoen aan het laatste vereiste, en is daarom uitgesloten van naturalisatie. Het gaat daarbij om terroristen, separatisten, extremisten, net als mensen met een inreisverbod, mensen die vervalste
documenten hebben gebruikt voor het naturalisatieverzoek; mensen die op het moment van het naturalisatieverzoek in militaire dienst zijn van een buitenlandse mogendheid of mensen in dienst van buitenlandse veiligheidsdiensten; en mensen die op het moment van naturalisatie een voorwaardelijke of niet-uitgediende straf voor een misdrijf hebben, die worden verdacht van een misdrijf of die in detentie zitten voor een misdrijf.71
Vereiste documenten
Vereist voor naturalisatie zijn de volgende documenten:
• ingevuld aanvraagformulier;
• geldige verblijfsvergunning;
• paspoort of ander identiteitsbewijs;
• geboortecertificaat;
• huwelijks- en geboorteakten van kinderen, indien van toepassing;
• bewijs van adresregistratie;
• een bewijs van Russische taalvaardigheid;
• bewijs van betaling van staatsbelasting;
• pasfoto’s.
Hieronder worden categorieën aanvragers toegelicht die vrijgesteld zijn van één of meer vereisten. Voor deze informatie is steeds gebruik gemaakt van bronnen als vermeld in de voetnoot.72
Voor alle categorieën vrijgestelde personen geldt dat zij hun identiteit moeten kunnen bewijzen, hetgeen ongedocumenteerde staatloze personen vaak voor grote problemen stelt.73
2.3.3.2 Vrijstelling van één vereiste
Vrijstelling van het vereiste van vijf jaar onafgebroken legaal verblijf
Het eerste vereiste van vijf jaar onafgebroken legaal verblijf in de Russische
Federatie is bijgesteld naar één jaar legaal verblijf in de Russische Federatie voor de volgende categorieën aanvragers:
• mensen die bijzondere verdiensten geleverd hebben aan de Russische Federatie op het gebied van bijvoorbeeld technologie, cultuur of andere sectoren;
70 Van onafgebroken verblijf is sprake voor zover de betrokkene niet langer dan drie maanden binnen een jaar Rusland heeft verlaten. Zie art. 13 lid 1 sub a Federale wet van 31.05.2002 N 62-FZ.
71 Artikel 16 Federale wet van 31.05.2002 N 62-FZ "On Citizenship of the Russian Federation";
72 Artikel 13 Federale wet van 31.05.2002 N 62-FZ "On Citizenship of the Russian Federation"; Vertrouwelijke bron d.d. 15 december 2020; OFPRA, L’acquisition de la citoyenneté russe par naturalization, 27 oktober 2020; Library of US Congress, New Law Eliminates Requirement to Renounce Foreign Citizenship, 1 mei 2020; Federale wet No.
124-FZ van 24 april 2020.
73 Vertrouwelijke bron d.d. 15 december 2020;
19
• mensen met een tijdelijke asielvergunning om politieke redenen;
• mensen die volgens de Russische wet als vluchteling zijn erkend en derhalve een permanente vergunning als vluchteling hebben;
Van het vereiste van vijf jaar onafgebroken legaal verblijf in de Russische Federatie zijn de volgende categorieën aanvragers geheel vrijgesteld:
• voormalige Sovjetburgers die drie jaar in militaire dienst van de Russische Federatie waren. Zij zijn tevens vrijgesteld van het tonen van een geldige verblijfsvergunning;
• Buitenlanders of staatlozen komend uit voormalige Sovjetstaten met een beperking, die voorafgaand aan 1 juli 2002 officieel woonachtig waren in de Russische Federatie;
• Buitenlandse ouders van Russische meerderjarige kinderen;74
• Staatloze aanvragers die permanent in Estland of Letland wonen;75 Vrijstelling van kennis van de Russische taal
Vrijgesteld van het vereiste van taalkennis zijn de volgende categorieën:
• Mensen in het bezit van een diploma van voortgezet onderwijs daterend van vóór 1 september 1991, afgegeven in een toenmalige Sovjetstaat, of
afgegeven na die datum door een onderwijsinstelling in de Russische Federatie;
• Mensen in het bezit van een diploma van voortgezet onderwijs, afgegeven door een staat waar de officiële taal Russisch is;
• Vrouwen ouder dan 60 jaar en mannen ouder dan 65 jaar;
• Mensen met Russisch als moedertaal.
2.3.3.3 Vrijstelling van meerdere vereisten – de versimpelde aanvraagprocedure
Mensen die vrijgesteld zijn van meerdere vereisten, komen in aanmerking voor de zogenaamde versimpelde aanvraagprocedure. Ook deze mensen moeten hun identiteit bewijzen, hetgeen met name staatloze mensen voor problemen kan stellen indien zij niet in het bezit zijn van een identiteitsdocument.76
Vrijstelling van de minimale verblijfsduur én het inkomensvereiste
De minimale verblijfsduur én het inkomensvereiste worden niet toegepast op de volgende categorieën aanvragers:
• Meerderjarige en handelingsbekwame staatlozen die in het bezit waren van de nationaliteit van de Sovjet-Unie en in een voormalige Sovjetstaat woonden en wonen, maar niet de nationaliteit van die staat hebben ontvangen;
• Personen die zijn geboren op het grondgebied van de voormalige Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek (RSFSR) en de nationaliteit van een voormalige Sovjetstaat hadden;
• Personen die ten minste drie jaar getrouwd zijn met een burger van de Russische Federatie die op het grondgebied van de Russische Federatie woont;
• Personen die getrouwd zijn met een burger van de Russische Federatie – ongeacht de duur van het huwelijk – en woonachtig zijn op het grondgebied van de Russische Federatie, en met wie ze kinderen gemeen hebben.
• Mensen met een beperking, die een meerderjarige handelingsbekwame zoon of dochter hebben die een staatsburger is van de Russische Federatie;
74 The Moscow Times, Russia Simplifies Citizenship for Foreigners With Russian Children, 12 oktober 2020;
75 Meduza, Russia’s State Duma passes law allowing dual citizenship for new applicants, 17 april 2020; RUSI, Russia’s Policy of Passport Proliferation, 1 mei 2020; Vertrouwelijke bron d.d. 15 december 2020.
76 Vertrouwelijke bron d.d. 15 december 2020;
20
• Buitenlandse ouders van een minderjarig Russisch kind, indien de andere (Russische) ouder gestorven, vermist, handelingsonbekwaam is of een beperking heeft en zijn ouderlijk gezag is ontnomen;
• Buitenlandse ouders van een meerderjarig Russisch kind dat
handelingsonbekwaam is verklaard of een beperking heeft, indien de andere (Russische) ouder gestorven, vermist, handelingsonbekwaam is of een beperking heeft en zijn ouderlijk gezag is ontnomen;
• Kinderen van minimaal één Russische ouder die op het grondgebied van de Russische Federatie woont;
• Staatsburgers van Belarus77, Kazachstan, Moldavie en Oekraïne; (zie voor Oekraïeners ook paragraaf 2.3.1 over verkrijging van de Russische nationaliteit bij wet).
• Mensen die Russisch als moedertaal spreken;
• Mensen met bepaalde opleidingen, ondernemers en investeerders, en mensen werkzaam in bepaalde beroepen; zie voor een nadere definitie artikel 14, lid 1 en 2 van de Federale Wet 62-FZ.
Vrijstelling van de minimale verblijfsduur, het inkomensvereiste én het taalvereiste De minimale verblijfsduur, het inkomensvereiste én het vereiste van de Russische taalkennis worden niet toegepast op de volgende categorieën buitenlanders én staatlozen, die:
• onderdaan waren van de Sovjet-Unie, vóór 1 juli 2002 waren geregistreerd als inwoner van de Russische Federatie of een Russische verblijfsvergunning kregen, en vóór 1 juli 2009 hebben verklaard het Russische
staatsburgerschap te willen verkrijgen;
• veteranen zijn van de Tweede Wereldoorlog, die het staatsburgerschap van de Sovjet-Unie hadden en die op het grondgebied van de Russische
Federatie wonen. Zij hoeven geen geldige verblijfsvergunning te overleggen;
• behoren tot een categorie aanvragers aangewezen in een presidentieel besluit;
• deelnemen aan het nationale steunprogramma voor de vrijwillige hervestiging in de Russische Federatie van "landgenoten"78 en hun gezinsleden, die in het buitenland woonden, een tijdelijke of een niet-tijdelijke verblijfsvergunning in de Russische Federatie hebben gekregen en die zijn geregistreerd als woonachtig in de Russische Federatie.
Vrijstelling van alle vier vereisten
De minimale verblijfsduur, noch het inkomensvereiste, noch het vereiste van de Russische taalkennis, noch het vereiste van de verklaring van verbondenheid en derhalve een strafblad of dienst voor andere mogendheden (zie toelichting bij de algemene vereisten) worden niet tegengeworpen aan de volgende buitenlanders en staatlozen:
• kinderen met één Russische ouder, waarbij de Russische ouder het verzoek indient en de andere ouder toestemming moet geven voor naturalisatie;79
• Kinderen wier enige ouder Russisch is;
• Kinderen die onder toezicht van een Russische instelling voor wees- of pleegkinderen zijn gesteld en waarvan de ouders geen ouderlijk gezag hebben;
77 Belarus kan ook worden aangeduid als Wit-Rusland.
78 In het Engels compatriots. Zie ook de website van het agentschap Rossotrudnichestvo (Federal Agency for the Commonwealth of Independent States Affairs, Compatriots Living Abroad, and International Humanitarian Cooperation) https://rs.gov.ru/en/about.
79 Artikel 14.6 stelt de instemming van de andere ouder verplicht; deze toestemming is niet nodig indien het kind in Rusland woonachtig is. OFPRA, L’acquisition de la citoyenneté russe par naturalisation, 27 oktober 2020, p. 13;
21
• een wilsonbekwaam persoon die valt onder het toezicht van een
opleidingsinstituut, een medische instelling, een sociale instelling of een andere Russische instelling.