In dit onderzoek is nagegaan wat de effecten zijn van presentaties gegeven door deelnemers van programma’s die gesubsidieerd worden door SBOS. Aan de hand van het observatieonderzoek worden er per programma verklaringen gegeven voor de (afwezigheid) van effecten. In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de vraag: Welke typen presentaties gehouden in het kader van
‘DARE2GO’, ‘Green experience’ en ‘Werken aan de wereld’ zijn het meest succesvol en waarom?
Per programma wordt besproken of er is voldaan aan de aannames zoals die gesteld zijn in de interventielogica van SBOS. Daarna worden de resultaten verklaard aan de hand van de indicatoren die zijn opgesteld om het effect van de presentatie te verklaring.
‘DARE2GO’
In het kader van het natraject van deelnemers van ‘DARE2GO’ is het programma ‘Cross Your Borders’ tweemaal bezocht. In figuur 7.1 is een overzicht van de indicatoren voor de effectiviteit van
‘DARE2GO’ weergegeven.
Fig. 7.1 Indicatoren effectiviteit ‘DARE2GO’
aannames Indicator van invloed
presentatie
+/-
De jongere gaat presentaties
houden
+
De jongere stelt zich op als ‘change agent’ tijdens de presentatie
+
Het doel van de presentatie is
om anderen te veranderen
+
De presentatie heeft invloed op houding en kennis van de ontvangers
Zie resultaten
Het doel van de presentatie is veranderen
+
Persoonlijke presentatie+
Weergeven contrast, poneren van stelling, voorleggen van probleem, oplossing van een puzzel, beschrijven van een ramp, onderuithalen van sommige argumenten+
Het gebruiken van hulpmiddelen, zoals powerpoint
64 / 112
Aannames:
Tijdens de presentaties van ‘DARE2GO’ wordt aan de eerste drie aannames voldaan (de jongere gaat presentaties houden, de jongere stelt zich op als ‘change agent’ tijdens de presentatie, het doel van de presentatie is om anderen te veranderen. De laatste assumptie (De presentatie heeft invloed op houding en kennis van de ontvangers) wordt slechts ten dele voldaan.
Bij één project is er een positief effect gemeten wat betreft de houding ten opzichte van één principe, namelijk gedeelde verantwoordelijkheid. Voor de rest zijn geen effecten gemeten wat betreft houding ten opzichte van mondiaal burgerschap. Het kennisniveau is wel beide keren significant gestegen.
Indicatoren voor effectieve presentatie
Tijdens de observatie van de presentaties is gebleken dat aan alle factoren die zouden moeten leiden tot een effectieve presentatie wordt voldaan. Hierdoor was de verwachting, dat de houding wat betreft mondiaal burgerschap gestegen moest zijn. Gedurende het programma worden namelijk veel mondiale problemen voorgelegd, stellingen geponeerd, rampen beschreven en contrasten weergegeven. Van alle bezochte presentaties is de presentatie van ‘DARE2GO’ de enige ‘presentatie’ waarbij opgeroepen werd tot een gedragsverandering. Daarnaast werden er persoonlijke verhalen verteld tijdens de presentaties en werd er veel gebruik gemaakt van visuele ondersteuning.
Gedurende het programma werd nadruk gelegd op de rol die de Westerse samenleving speelt in de wereldproblematiek. Dit verklaart het positieve effect dat is gemeten wat betreft houding ten opzichte van gedeelde verantwoordelijkheid. De items die worden gebruikt om deze variabelen te meten gaan over het belang van het gezamenlijk oplossen van mondiale problemen.
De afwezigheid van overige effecten kan verschillende oorzaken hebben. Ten eerste kan dit komen door het feit dat het project een verplichting was voor de leerlingen. De leerlingen zitten bij de presentatie zonder specifiek doel en dit kan ervoor zorgen dat de interventie minder effect heeft, dan dat het bij een ander publiek gehad zou hebben (Vermunt, 1992). Deze verklaring is niet voor de hand liggend, aangezien het kennisniveau van de deelnemers wel is gestegen. Deze kennistoename zou bij leerlingen zonder specifiek doel ook niet het geval moeten zijn. De tweede verklaring die mogelijk is, ligt in het feit dat de stellingen die de houding ten opzichte van mondiaal burgerschap niet overeenkomen met de behandelde onderwerpen in de presentatie. Deze verklaring is ook niet erg waarschijnlijk, omdat het programma is gericht op bewustwording van mondiale problemen en zich hierbij richt op uiteenlopende thema’s. De laatste verklaring is dat er van een eenmalige interventie geen verandering van de algemene houding ten opzichte van mondiaal burgerschap op
65 / 112 een kwantitatieve manier te meten is. Deze verklaring lijkt op dit moment de meest waarschijnlijke en dat heeft gevolgen voor de evalueerbaarheid van de SBOS programma’s. In de conclusie wordt hier verder op ingegaan.
Het is zinvol gebleken om op te roepen tot een gedragsverandering, want een opvallend verschil tussen ’DARE2GO’ en andere presentaties is het percentage respondenten dat aangeeft de intentie te hebben om gedrag te veranderen. Door middel van een t-toets in SPSS is dit verschil significant gebleken (p=0,028). Opvallend zijn de overeenkomsten tussen de gedragsintenties en de
gedragingen die NCDO onderscheidt voor mondiaal burgerschap. Drie van de acht gedragingen die NCDO onderscheidt, komen terug in de gedragsintenties die gegeven worden naar aanleiding van de presentatie (consumentengedrag, vrijwilligerswerk en doneren).
66 / 112
‘Green experience’
In het kader van ‘Green experience’ zijn vier presentaties bezocht. Dit waren allemaal presentaties van deelnemers aan de reis naar Kameroen. In figuur 7.2 is een overzicht van de indicatoren voor de effectiviteit van ‘Green experience’ weergegeven.
Fig. 7.2 Indicatoren effectiviteit ‘Green experience’
aannames Indicator van invloed
presentatie
+/-
De jongere gaat presentaties
houden
+
De jongere stelt zich op als ‘change agent’ tijdens de presentatie
-
Het doel van de presentatie is
om anderen te veranderen
-
De presentatie heeft invloed op houding en kennis van de ontvangers
Zie resultaten
Het doel van de presentatie is veranderen
-
Persoonlijke presentatie+
Weergeven contrast, poneren van stelling, voorleggen van probleem, oplossing van een puzzel, beschrijven van een ramp, onderuithalen van sommige argumenten-
Het gebruiken van hulpmiddelen, zoals powerpoint
+
Aannames
De presentaties in het kader van ‘Green experience’ voldoen alleen aan de eerste assumptie. Aan de overige drie aannames wordt niet voldaan. De uitkomst van het kwantitatieve onderzoek is dat er geen verandering heeft plaatsgevonden in houding en kennis wat betreft mondiaal burgerschap naar aanleiding van de bezochte presentaties.
67 / 112 De gemeten effecten komen overeen met de verwachting. De interventies die bezocht zijn van ‘Green experience’ waren allemaal van korte duur (hooguit een uur). In geen enkele presentatie werd er ingegaan op de problematiek van het bezochte land. In alle presentaties stond de beleving van de student centraal. Dit komt overeen met de doelstelling van ‘Green experience’. Daarin wordt vermeld dat in eerste instantie de persoonlijke ontwikkeling van de deelnemer van belang is. Hierdoor was het doel van de presentatie niet om anderen te veranderen. Het leek er op dat de presentaties voornamelijk gebruikt werden als een leermoment voor de deelnemer zelf. Er werden in de presentaties geen problemen voorgelegd, stellingen geponeerd of rampen beschreven.
Daarnaast werd er geen enkele keer benoemd wat de ontvangers zelf kunnen doen om mondiale problemen op te lossen. De presentaties waren wel persoonlijk (de deelnemers vertelden hun eigen reisverhaal) en de presentaties werden in de meeste gevallen ondersteund door middel van een Powerpoint, maar dit gaf geen reden om een verandering wat betreft mondiaal burgerschap te verwachten.
68 / 112
‘Werken aan de wereld’
In het kader van ‘Werken aan de wereld’ zijn er twee voorstellingen bezocht. In figuur 7.3 is een overzicht van de indicatoren voor de effectiviteit van ‘Werken aan de wereld’ weergegeven.
Fig. 7.3 indicatoren effectiviteit ‘Werken aan de wereld’
aannames Indicator van invloed
presentatie
+/-
De jongere gaat presentaties
houden
+
De jongere stelt zich op als ‘change agent’ tijdens de presentatie
-
Het doel van de presentatie is
om anderen te veranderen
-
De presentatie heeft invloed op houding en kennis van de ontvangers
Zie resultaten
Het doel van de presentatie is veranderen
-
Persoonlijke presentatie+
Weergeven contrast, poneren van stelling, voorleggen van probleem, oplossing van een puzzel, beschrijven van een ramp, onderuithalen van sommige argumenten+/-
Het gebruiken van hulpmiddelen, zoals powerpoint
+
Aannames
De presentaties in het kader van ‘Werken aan de wereld’, voldoen alleen aan de eerste assumptie. Aan de overige aannames wordt niet voldaan. Er is geen effect gemeten wat betreft houding ten opzichte van mondiaal burgerschap. Het kennisniveau van de ontvangers is wel significant gestegen.
Indicatoren voor effectieve presentaties
De gemeten resultaten liggen in lijn met de observaties die zijn gedaan. Beide keren werd er in het nagesprek geprobeerd om diepgang te bereiken door middel van een discussie met het publiek, maar
69 / 112 in beide gevallen is dit niet gelukt. De gespreksleider probeerde op verschillende manieren de
discussie op gaan te brengen door contrasten weer te geven, stellingen te poneren en problemen voor te leggen. De ontvangers gingen niet in op het interactieve gesprek dat de gespreksleider voor ogen had. Een voorbeeld hiervan is dat de gespreksleider een discussie op gang probeerde te brengen over het nut van de projecten die de deelnemers hebben uitgevoerd. Geen enkele
ontvanger van de presentatie ging hier op in. Hierdoor bleven het vrij oppervlakkige bijeenkomsten. Tijdens de bijeenkomst werd er niet geprobeerd om de aanwezigen te veranderen. De verklaring voor het kennisverschil dat is gemeten, is dat de gespreksleider heel nadrukkelijk de kennisvragen uit de vragenlijst meenam in de nabespreking.
71 / 112