Verhoging van de visconsumptie

4.5.1 Visconsumptie

Er zijn vele studies uitgevoerd waarin het effect van de consumptie van vis en visolie op de humane gezondheid is onderzocht. Het betreft zowel randomized controlled trials als

epidemiologische studies. Met name worden positieve effecten gevonden van de opname van omega-3 vetzuren EPA en DHA in vis en visolie op patiënten met hart- en vaat aandoeningen en op gezonde individuen met betrekking tot het risico op hart- en vaataandoeningen (Kris-

Etherton e.a., 2003). Studies tonen tevens aan dat visconsumptie en consumptie van omega-3 vetzuren een preventief effect hebben op artherosclerose, trombose, hoge bloeddruk, auto- immuunziekten en wellicht allergieën. Visconsumptie wordt ook in verband gebracht met een vermindering van de kans op dementie, neuro/psychische aandoeningen en op inflammatory disorders (ontstekingsziekten). DHA is als vetzuur ook belangrijk voor de ontwikkeling van de hersenen van ongeborenen tijdens de zwangerschap en op jonge leeftijd. Visproducten kunnen dienen als belangrijke bron voor dit vetzuur.

Anderzijds worden de consumptie van vis- en visproducten en visolie ook gerelateerd aan de opname van contaminanten zoals kwik (Hg), PCBs, dioxines en andere contaminanten. De variatie in de concentraties aan deze contaminanten kan groot zijn, afhankelijk van de soort, de voeding van de vis, leefomstandigheden en oorsprong (vis uit de visteelt of visserij) (Mozaffarian en Rimm, 2006). PCBs en dioxines staan bekend als kankerinducerende contaminanten en kunnen tevens negatieve effecten hebben op het immuunsysteem en ongewenste neurologische effecten veroorzaken. Overall wordt geconcludeerd dat consumenten zich bewust moeten zijn van zowel de positieve als de mogelijke negatieve effecten van de consumptie van vis- en

visproducten, maar dat voor met merendeel van de bevolking geldt dat de positieve effecten van het gebruik van vis- en visproducten veel groter is dan de negatieve effecten samenhangend met de mogelijke aanwezigheid van contaminanten.

Vanwege de overall positieve balans tussen gewenste en ongewenste effecten wordt in veel voedingsrichtlijnen de consumptie van vis (1-2 maal per week) aanbevolen.

0 5 10 15 20 25 30 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 jaar k g v is /pe rs o on/ ja a r

Figuur 5. Visconsumptie in Nederland van 1993 tot 2003. (Food Balance Sheets, FAOSTAT

faostat.fao.org/site/502/default.aspx acces date 30/05/08).

Data uit food balance sheets (FAOSTAT) geven aan dat de consumptie van vis een stijgende trend vertoont (zie figuur 5). Dit wordt ook bevestigd door cijfers van het Nederlandse Visbureau (NV, 2008). De visaankopen in Nederland stijgen. Consumeerden gezinnen in 2000 nog 5,9 kilo per jaar, in 2006 kwam dat uit op 7,5 kilo. Dit betreft alleen de thuisconsumptie en niet wat er

buitenshuis of in de horeca gegeten wordt. Ten opzichte van 2006 werd in 2007 steeg het volume met 2%. De gezondheidsaspecten en de toegenomen bekendheid met de bereiding van vis zijn motieven om vaker vis te eten. De top drie van vissoorten die in Nederland het meest gekocht worden bestaat uit gemaksproducten: tonijn in blik, diepvries koolvis en vissticks (NV, 2008).

4.5.2 Interventies om de visconsumptie te verhogen

In Appendix D is een overzicht gegeven van de geïnventariseerde interventies om de visconsumptie te verhogen. De gewenste toename van visconsumptie is een lastige

voedingsdoelstelling omdat visconsumptie niet ongebreideld kan stijgen. De data van de ‘UN Food and Agriculture Organization’ (FAO, 2007) uit 2006 laten zien dat de vangsten uit de ‘wereld top 10 van vissoorten’ niet verder kunnen stijgen en van veel van deze vissoorten de visstand al hersteld moet worden. Het is duidelijk dat er snel oplossingen gevonden moeten worden (FAO, 2007). Vangst en kweek met aandacht voor natuur en milieu verdienen meer aandacht. Wellicht zouden we meer kweekvis moeten consumeren.

Vis is een essentiële bron van omega-3 vetzuren. Uit economisch en voedselveiligheid oogpunt (contaminanten) wenst de kweekvissector de mariene visvoeders (o.a. vismeel en visolie) te vervangen door plantaardige voeders (Bell e.a., 2003; Torstensen e.a., 2005; Karapanagiotidis e.a., 2007). Dit heeft ongewenste effecten op de vetzuursamenstelling van vis. Een toename van omega-3 vetzuren zou ook kunnen worden bereikt via dierlijke producten zoals melk, vlees, eieren via wijzingen diervoedersamenstelling (Rymer en Givens 2005; Givens e.a., 2006). Het is de vraag of dit de oplossing biedt, omdat voor de productie van de diervoeders veelal vismeel vereist is. Ook is het de vraag of er voldoende hoge gehaltes kunnen worden behaald om de inname van omega-3 vetzuren in de Nederlandse bevolking daadwerkelijk te verhogen.

Als er duurzame kweekvissen kunnen worden geïdentificeerd dan is het hoopvol dat consumptievoorkeuren in het verleden veranderlijk bleken en werden gestuurd door

beschikbaarheid van vis (Jacquet en Pauly 2007). Vangst en kweek met aandacht voor natuur, milieu en dierenwelzijn is goed voor het imago van vis: zie bijvoorbeeld de effecten van instellen een Marine Stewardship Council (MSC) vislogo op verkoop. Tilapia, wordt gezien als ‘eco- friendly’ vis en is van de negende naar de zesde plaats gegaan als meest geconsumeerde vis in het Verenigd Koninkrijk in 2004 (www.fis.com).

De doelstelling van het visbureau voor 2010 is een verdubbeling van de productie van kweekvis in Nederland ten opzichte van 2005, waarbij wordt voldaan aan moderne eisen ten aanzien van milieu, natuur, dierenwelzijn en ruimtelijke ordening (NV, 2007). Gezien het grote marktaandeel gemaksvisproducten is het ook belangrijk visverwerkende bedrijven aan te spreken op hun verantwoordelijkheid duurzame vis te gebruiken.

Visconsumptie kan worden gestimuleerd door diverse educatieve en promotie-activiteiten. (promotie, recepten , leren koken met vis). Toename van visconsumptie kan daarnaast gekoppeld worden aan andere voedingsdoelstellingen, minder verzadigde vetzuren, minder dierlijke (d.w.z. andere dan vis) producten. De consument die geïnteresseerd is in duurzaamheid, wil wel meer informatie over dit aspect in vis. Consumenten die geen kweekvis willen eten, geven hiervoor

bijvoorbeeld als argument de als lager veronderstelde voedingswaarde t.o.v. wilde vis (Verbeke e.a., 2007).

4.5.3 Rol van de overheid

Goede informatie over kweekvis is nodig met aandacht voor diverse voor- en nadelen, voedingskundige, voedselveiligheids- en milieuaspecten. Consumenten weten weinig over de Nederlandse visserij op de Noordzee en er is een grote afstand tussen consumenten en de

visserijsector. Hoewel consumenten weinig over duurzame vis weten, hebben ze wel gehoord van overbevissing. Een deel van de consumenten is geïnteresseerd in duurzame vis maar weet niet waar men op moet letten. De overheid kan een belangrijke rol spelen om objectieve informatie over visconsumptie (met een samenhang tussen gezondheid en duurzaamheid) en het formuleren van kaders omtrent visconsumptie.

De Britse Food Standards Agency is in 2008 een maatschappelijke discussie gestart om het voedingsadvies ten aanzien van visconsumptie (2 porties vis per week, waarvan één afkomstig van vette vis) te herzien in het kader van het duurzaamheidsbeleid (FSA, 2009)

4.6 Rol van overheden in interventieprogramma’s