Vergelijking resultaten van de interviews

Uit de resultaten van de interviews met de hulpverleners en deelnemers blijkt, dat de meeste ‘oervragen’ van Anbeek (2013a) bij veel andere ‘oervragen’ terug komen. Zo komt ‘van ultiem belang’ (96 quotes) veel voor bij de ‘oervraag’ naar de ‘toekomst?’, maar ook bij

de ‘oervraag’ naar ‘de mens’. Hieruit blijkt dat de ‘oervragen’ onderling met elkaar verweven zijn, omdat de onderzoeker bij veel ‘oervragen’ antwoorden met betrekking tot andere ‘oervragen’ krijgt.

De zinbehoefte verbondenheid (136 quotes) van Derkx (2011) komt het meeste terug van alle zinbehoeftes, bij de interviewvragen over de ‘oervragen’. Bij Rijksen en Van Heijst (1999) komen de ecologisch/biologische levensvragen het meeste terug van alle levensvragen, bij de interviewvragen over de ‘oervragen’. Hieruit blijkt dat de verschillende zingevingsaspecten onderling overlap hebben.

Bij de zinbehoefte verbondenheid van Derkx (2011) gaat het veelal om een verbondenheid met dieren op de zorgboerderij. De ‘oervraag’ ‘de natuur die wij zijn’ (117 quotes) komt bij bijna alle ‘oervragen’ terug, evenals de ecologisch/biologische levensvragen (117 quotes). Dit wijst op het belang van dieren en natuur op de zorgboerderij voor de mogelijke beïnvloeding van de zingeving van de deelnemers. Dit wordt hieronder per ‘oervraag’ besproken.

Bij de interviews vormen de ‘oervragen’ van Anbeek (2013a) de grootste groep, met 663 quotes in totaal. ‘Gebroken gemeenschap’ (128 quotes) komt het meeste voor van alle ‘oervragen’. Het is aannemelijk dat dit komt doordat het hier een onderzoeksgroep betreft, die door hun zorgvraag een bepaalde mate van kwetsbaarheid met de bijbehorende moeilijkheden ervaart.

Evenals bij de observatiedag-verslagen, tellen de interviews veel zinbehoeftes van Derkx (2011) (510 quotes in totaal) en beduidend minder levensvragen van Rijksen en Van Heijst

(1999) (365 quotes in totaal). Een duidelijke verklaring is hier niet voor te geven,behalve dat

de zingevingsaspecten van Derkx (2011) wellicht beter herkenbaar zijn in de data, dan de zingevingsaspecten van Rijksen en Van Heijst (1999). De familiecode ‘Betekenis zorgboerderij voor deelnemers: persoonlijke groei’ (150 quotes) vormt hiernaast een opvallende groep. Zowel hulpverleners als deelnemers geven blijk van persoonlijke groei bij de deelnemers.

Bij de hulpverleners die blijk geven van een duidelijke zinervaring in hun werk, komen bij de deelnemers meer zingevingsaspecten naar voren. Dit kan wijzen op een mogelijk verband tussen de mate van zin, hoe hulpverleners hun werk vormgeven en de mate waarin dit de zingeving van de deelnemers beïnvloedt.

De natuur die wij zijn

De deelnemers ervaren volgens zowel hulpverleners als de deelnemers met een psychische hulpvraag rust en ruimte bij het in de natuur zijn. De zorgboerderij heeft als voordeel dat zij buiten (bezig) kunnen zijn, in een groene omgeving. Er worden activiteiten ondernomen, zoals werk in het weiland of in de tuin. In het oog springt het belang van de aanwezigheid van dieren. De deelnemers beschrijven dat zij zich betrokken voelen bij de dieren. Veel van hen geeft blijk van een band met de dieren. Dieren geven zodoende een gevoel van verbondenheid: een zinbehoefte van Derkx (2011). Ze kunnen spelen, knuffelen en hun verhaal kwijt bij dieren. Dieren hebben geen oordeel, zijn een eerlijke spiegel, dankbaar en bieden troost of ‘luchtigheid’. De hulpverleners noemen het belang van dierverzorging, omdat zij de deelnemers structuur, werkritme en verantwoordelijkheidsgevoel geeft. De dieren hebben op deze manier een positieve invloed op diverse zingevingsaspecten van Anbeek (2013a), Derkx (2011) en Rijksen en Van Heijst (1999). Bij bijna alle interviewvragen omtrent de ‘oervragen’ van Anbeek (2013a), komt het belang van de omgang en dierverzorging voor de deelnemers terug. Hiermee kan geconcludeerd worden dat de aanwezigheid en verzorging van dieren op de zorgboerderijen het belangrijkste zingevende element is voor de deelnemers. Dit zal bij veel andere ‘oervragen’ tevens terugkomen.

Hiernaast blijkt dat bezigheden met levenloze natuur zingevingsaspecten bevatten voor de deelnemers, zoals houtbewerking en machineonderhoud.

De mens

Bij de ‘oervraag’ over ‘de mens’ geven de deelnemers, op één deelnemer na, opvallend positieve karaktereigenschappen van zichzelf. Wellicht houdt dit verband, met dat de meeste hulpverleners aangeven dat veel deelnemers weinig besef hebben van hun beperking en hierdoor zichzelf overschatten. Zij kunnen hierdoor tegen hun beperking aanlopen. Daarentegen geeft één hulpverlener aan dat sommige van de deelnemers op haar zorgboerderij zich juist onzeker voelen vanwege hun besef van hun beperking. De deelnemers en hulpverleners geven aan dat de deelnemers het nodig hebben om zich welkom te voelen en geaccepteerd te worden voor wie zij zijn. Er moet geen druk zijn om

hun werk binnen een bepaalde tijd of foutloos te doen. Tevens hebben zij een rustige, veilige omgeving nodig. Hierin komt terug wat voor deelnemers ‘van ultiem belang’ is.

Het is zoals het is

De oervraag ‘het is zoals het is’ houdt sterk verband met de ‘oervraag’ naar de ‘gebroken gemeenschap’, omdat een moeilijke gebeurtenis een ervaring van kwetsbaarheid op kan roepen.

De reactie van de deelnemers op een moeilijke gebeurtenis hangt samen met de zorgvraag, leeftijd en aard van de moeilijke gebeurtenis. Zowel hulpverleners als een deel van de deelnemers geven aan dat deelnemers het lastig vinden om met een moeilijke gebeurtenis om te gaan en de neiging hebben om zich af te sluiten. De hulpverleners moeten veelal eerst naar de deelnemers vragen, voordat de deelnemers iets vertellen. Een dode koe kan door deelnemers over het algemeen makkelijker geaccepteerd worden, omdat leven en dood inherent zijn aan natuur. Hier komen de ‘oervraag’ ‘de natuur die wij zijn’ en de ecologisch/biologische levensvragen van Rijksen en Van Heijst (1999) opnieuw terug.

Sommige deelnemers geven moeilijke ervaringen weer, die kunnen wijzen op een contrastervaring: een code die meermaals terugkomt in de interviews.

Gebroken gemeenschap

Op de zorgboerderij is er aandacht voor iemands kwetsbaarheid en komen deelnemers in contact met andermans kwetsbaarheid: de zorgboerderij vormt een gemeenschap waarin kwetsbaarheid een plek krijgt. Het ligt aan de mate van vertrouwdheid en veiligheid of de deelnemers hun kwetsbaarheid tonen. De mate van ervaren vertrouwdheid en veiligheid van de omgeving, bepaalt veelal of de deelnemers hun kwetsbaarheid tonen. Sommige hulpverleners geven aan dat deelnemers hun kwetsbaarheid ook kunnen uitvergroten om aandacht te krijgen. ‘Gebroken gemeenschap’ toont een sterk verband met de ‘oervraag’ naar ‘het is zoals het is’: moeilijke gebeurtenissen geven gevoelens van kwetsbaarheid bij deelnemers.

Luchtigheid

De ‘oervraag’ naar ‘luchtigheid’ brengt de ‘oervraag’ ‘het is zoals het is’ en ‘gebroken gemeenschap’ naar voren: hoe men troost of inspiratie vindt na een moeilijke of kwetsbare ervaring.

Een gesprek met hulpverleners biedt de deelnemers ‘luchtigheid’ bij een moeilijke gebeurtenis. Ook de dieren bieden ‘luchtigheid’ (troost), doordat deelnemers met hen knuffelen, even bij de dieren kunnen zijn of tegen de dieren kunnen praten. De rol van de dieren bij het bieden van ‘luchtigheid’, verwijst naar ‘de natuur die wij zijn’, ecologisch/biologische levensvragen en verbondenheid met dieren.

Andere elementen die de deelnemers troosten bij een moeilijke gebeurtenis, zijn afleidende activiteiten, of andere collega’s die hen opbeuren. Dit verwijst naar de relationele levensvragen van Rijksen en Van Heijst (1999).

Van ultiem belang

Opvallend is dat zowel de deelnemers als hulpverleners alle zinbehoeftes van Derkx (2011) noemen als van belang voor de deelnemers. Zo is er het verlangen naar competentie, eigenwaarde, begrijpelijkheid, doelgerichtheid, morele rechtvaardiging, transcendentie en verbondenheid. Zo noemen deelnemers het belang van familie(leden) (verbondenheid). Deelnemers wensen dat hun werk en leven goed verloopt (begrijpelijkheid). Ze willen aan een doel kunnen werken (doelgerichtheid en transcendentie). Deelnemers willen volgens hulpverleners een nuttige bijdrage kunnen leveren aan de zorgboerderij of de maatschappij (transcendentie en morele rechtvaardiging). Deelnemers hebben een veilige, vertrouwde omgeving waarin de deelnemers zij zich geaccepteerd, gewaardeerd en thuis voelen en zelfvertrouwen kunnen hebben (eigenwaarde en verbondenheid). Bij deze ‘oervraag’ komen geen religieuze onderwerpen aan bod. Transcendentie komt bij de respondenten terug als het overstijgen van zichzelf via contact met de/het ander(e) of een gerichtheid op een bezigheid.

Toekomst?

De ‘oervraag’ over de ‘toekomst?’ komt het minst van alle ‘oervragen’ terug. De ‘oervraag’ houdt verband met de zinbehoefte doelgerichtheid van Derkx (2011) en de temporele levensvragen van Rijksen en Van Heijst (1999). Vanuit de hulpverleners spreekt een bepaald idee dat de toekomstdoelen voor deelnemers ‘van ultiem belang’ kunnen zijn. De deelnemers zelf lijken echter minder belang te hechten aan toekomstdoelen.

Overeenkomstig met wat de hulpverleners aangeven, hebben deelnemers korte en lange termijn doelen. Sommige hulpverleners geven aan twijfels te hebben of deelnemers een besef hebben van lange termijn, of denken dat voor sommige deelnemers het stellen van doelen onwenselijk is. De deelnemers streven naar het krijgen van een passende, betaalde baan. Hulpverleners zetten hier soms hun twijfels bij of zij dit ook daadwerkelijk zullen bereiken. Hieruit blijkt dat hulpverleners denken dat sommige doelen van de deelnemers onrealistisch zijn.

Voorbeelden van doelen die deelnemers hebben, zijn het zelfstandig gaan wonen, of het verkrijgen van een vriendenkring. Doelen met betrekking tot de zorgboerderij zijn het werken met machines, dierverzorging, tractor rijden of leren om minder favoriete taken te volbrengen. Hierin komt in lichte mate het belang van dieren wederom terug. Bij deze diverse doelen geven de deelnemers blijk van een streven naar vervulling van de zinbehoefte verbondenheid of relationele levensvragen, competentie, morele rechtvaardiging en eigenwaarde.