Vergelijking met ander onderzoek naar wat docenten studenten willen leren

Martin e.a. (2000) hebben onderzoek gedaan onder 26 universitaire docenten en maken een onderverdeling van het ‘object of study’ in de volgende zes categorieën. De resultaten van dit onderzoek zijn daarnaast geplaatst.

‘Object of study’ Wat wil de docent de student leren? (A)Duidelijk omschreven kennis. Een vak in een

curriculum.

Basiskennis

(B) Een onderwerp of een gebied, bestaande uit verschillende delen en de relaties daartussen

Basiskennis

(C) Inzicht van de student in het geheel en samenhang van een discipline en de manieren waarop in die discipline kennis wordt verworven

Basiskennis

Achtergrondkennis

(D) Het gebruik van kennis in de beroepspraktijk Probleem oplossen, opdracht uitvoeren Specifieke vaardigheden

Ondernemerschap

De maatschappij verbeteren Bedrijfsmatig (samen)werken (E) De ontwikkeling van algemene analytische

vaardigheden, zoals kritisch denken, onderzoek en reflectie

Concept bedenken

Persoonlijkheid, attitude ontwikkelen

Tabel 12: Wat wil je de student leren? Vergelijking met de indeling van Martin e.a.(2000)

Wat bij de indeling van Martin e.a. opvalt, is de uitsplitsing van het onderwerp kennis. Bij een onderzoek onder universitaire docenten is dat te begrijpen. Maar ook bij respondenten in dit

onderzoek bestaan verschillende invullingen van het begrip kennis. Generaliserend kan een driedeling worden gemaakt:

(A) Specifieke duidelijk omschreven en (logisch) gestructureerde kennis, bijvoorbeeld wiskunde, natuurkunde, constructie-elementen en sterkteleer (ED&I).

(B) Kennis over specifieke, maar niet eenduidig gestructureerde onderwerpen (er zijn meerdere benaderingen, meerdere informatiebronnen, meerdere perspectieven), bijvoorbeeld over ‘sociaal beleid’ en de ‘open samenleving’ (CMV).

(C) Zeer algemene en niet gestructureerde kennis over de wereld: ‘trends in de samenleving’ of ‘tijdgeest’ (F&D). ‘Ze moeten goed zijn in het conceptualiseren van een idee, inspiratie hebben en

daar een product van maken dat de essentie van de tijdgeest uitdrukt.’

Eenzelfde indeling in de toename van de reikwijdte van het onderwerp en de afname van eenduidig (logische) structuur kan dus ook bij hogere beroepsopleidingen worden gemaakt. Aparte aandacht behoeft de betekenis van ‘manieren waarop in de discipline kennis wordt verworven’. Bij universiteiten wordt daarbij gedoeld op het wetenschappelijk onderzoek een de daarmee verbonden methodologie. Bij de beroepsopleidingen moeten studenten wel op uiteenlopende manieren zelfstandig kennis kunnen verwerven, maar ze ontwikkelen niet altijd nieuwe kennis met behulp van wetenschappelijke methoden en technieken van onderzoek.

Entwistle & Peterson (2004) hanteren een indeling die enigszins van afwijkt van de indeling van Martin e.a.

Concepties van leren Wat wil de docent de student leren? Informatie verwerven Kennis

Routinematig kennis opbouwen Kennis

Toepassen van kennis en vaardigheden Probleem oplossen, opdracht uitvoeren Specifieke vaardigheden

Ondernemerschap

De maatschappij verbeteren Bedrijfsmatig (samen)werken Begrijpen van ideeën en de echte wereld Achtergrondkennis

Ontwikkelen van de persoon Concept bedenken

Persoonlijkheid ontwikkelen

Attitude (zoals creativiteit, nieuwsgierigheid, ondernemerschap, culturele openheid, maatschappelijke betrokkenheid)

Tabel 13: Wat wil je de student leren? Vergelijking met de indeling van Entwistle & Peterson (2004)

Entwistle & Peterson maken onderscheid tussen feitenkennis (informatie) en gestructureerde kennis (concepten, theorieën en modellen). In dit onderzoek maken de respondenten dit onderscheid niet. Samenvattend zijn de uitkomsten van dit onderzoek goed te plaatsen in de indelingen van ander onderzoek naar opvattingen van docenten. De categorieën ‘gebruik van kennis en vaardigheden in de praktijk’ en het ‘ontwikkelen van de persoonlijkheid’ lijken in het hoger beroepsonderwijs meer

aandacht te krijgen dan in het universitaire onderwijs. Dit is, gezien de verschillende doelstellingen van het wo en hbo voor de hand liggend.

Is er een hiërarchie in wat docenten studenten willen leren?

Entwistle & Peterson (2004) brengen in hun artikel in de opvattingen over wat docenten studenten willen leren een hiërarchie aan: beginnend van kennisoverdracht, via vergroten van het inzicht en toepassen in de praktijk naar persoonlijke ontwikkeling. Ze typeren deze hiërarchie onder andere als een ontwikkeling van een inhoudsgerichte, docentgecentreerde onderwijsbenadering naar een lerengerichte studentgecentreerde onderwijsbenadering. De hiërarchie is volgens de auteurs ‘nested’, omdat het volgende niveau het voorgaande niveau omvat. De hiërarchie beschrijft volgens de auteurs het ontwikkelingspad van de student, waarbij de student begint met het leren van (specifieke) kennis en vaardigheden, vervolgens zijn inzicht in het vak verdiept en de kennis en vaardigheden leert toepassen in de praktijk om afsluitend de leerweg af te ronden met de persoonlijke ontwikkeling. De curricula van de drie onderzochte opleidingen passen niet bij dit ontwikkelingsmodel. In alle opleidingen krijgen studenten al vanaf het begin van de opleiding opdrachten om kennis en vaardigheden praktisch toe te passen. Ook de persoonlijke ontwikkeling van de student heeft in de drie opleidingen vanaf het begin de aandacht van docenten. De drie categorieën doelstellingen van het onderwijs komen in de opleidingen niet na elkaar, maar naast elkaar aan de orde. Alle

geïnterviewde docenten vinden het belangrijk dat kennis (en vaardigheden) vanaf het begin voor de student persoonlijk zinvol is en gerelateerd wordt aan de praktijk van de professional.

Tabel 14: De ‘nested hierarchy’ van Entwistle & Peterson (2004)

Wel is het zo dat respondenten zeggen dat veel studenten pas in een latere fase van de opleiding de samenhang tussen kennis en vaardigheden en de relatie tot de persoonlijke toepassing daarvan in de praktijk begrijpen en ervaren. Onderstaande docent F&D verwoordt wat meerdere docenten in het onderzoek op andere manieren hebben gezegd:

‘Ik wil ze leren om plezier te hebben in hun vak. Dat ze zien dat ze een enorme bagage hebben voor de toekomst. Die ze op heel veel verschillende manieren kunnen inzetten. Het is leuk om te zien dat studenten zich bewust worden van wat ze allemaal kunnen. In de eindfase of tijdens hun stage ontdekken ze dat. Dan wordt de puzzel een geheel en dat vind ik het belangrijkste.’

Een andere verwante uitkomst is dat de respondenten kennis en vaardigheden zien als een voorwaarde voor (‘nested’) praktisch en professioneel werken.