Als bijdrage tot onze kennis van wat in het beschaafde deel der natie leefde, lijken
mij deze gedichten van genoegzaam belang, om hier in hun geheel medegedeeld te
worden. Temeer, daar het historielied in de landstaal geen uitingen bevat over de
troonsbestijging van den jongen Karel of over de woelige gebeurtenissen van 1517
2).
Ons derde gedicht, dat van de komst van den keizerlijken landsheer den
vurig-verbeiden vrede hoopt, vormt een merkwaardigen tegenhanger met het bekende
Nederlandsche lied van 1519, waarin de verkiezing van Karel tot keizer als een
nationale overwinning - ‘den keyserliken hoet, die is ons coninc bleven’ - gevierd
wordt
3). Ons gedicht verraadt, dat die triomfante stemming spoedig zakte. De nadeelen,
verbonden aan het behooren tot een wereldmonarchie, begonnen blijkbaar zich aan
de Nederlanders te doen gevoelen.
D.T
H. E.
I.
Carole, magnorum soboles dignissima regum, Exhilarat vultus pectora nostra tuus!
Inclita progenies regum, illustrissime princeps, O Burgondiaci luxque decusque soli!
5. Eya age propiciis populum nunc aspice ocellis, Qui tibi congaudens obvius ecce venit.
1) Vgl. Hortensius, a.w., 78 n. 2.
2) P. Fredericq, Onze Historische Volksliederen van vóór de godsdienstige beroerten der 16de eeuw (1894) 59, en, wel in navolging daarvan, nog het - overigens met recht - welbekende schoolboek van M.A.P.C. Poelhekke, Woordkunst, herzien door G. Brom (1926) 139 vgg., stellen op het jaar 1517 een historielied, dat door C. Catharina van de Graft,
Middelnederlandsche Historieliederen (1904) 168 vgg., op afdoende wijze tot het jaar 1528 gebracht is.
Aspice et oppidulum1)
tanto vix hospite dignum, Quod domino totum iam patet ecce tibi.
Non hic Gandavum, non hic Bruxella superba, 10. Que spectacla tibi ac munera magna dabant,
Non Bruge, non hic Hantwarpia mercurialis, Que spectacula item ac munera magna dabant, Parvula sed Nairdis, Nairdis paupercula, bello Pressa diu et flamma sepius usta gravi. 15. Urbibus in cunctis in hac2)
si dicere fas est -Non est que dominum plus amet ulla suum. Divicias non hic amplas spectare licebit, Sed spectare licet pectora fida tibi,
Pectora que potius mortem constanter obirent, 20. Promissam vellent quam violare fidem.
Quod fortasse minus tua si dominatio credat, Clarius ex ipso hoc hoste rescire potes. Tum testes aliqui procerum, qui te comitantur, Compertum quibus est, namque videre datum est. 25. Ergo boni obsequium hoc, dignissime, consule, princeps;
Pro nostris facimus munera3)
nos opibus: Qui summo nequeat dare mascula thura tonanti, Ille potest salsa rite litare mola.
Afschr. - Archief van Stad en Lande van Gooiland; Privilegieboekje, blz. 150 vgg.
II.
Ghelrus.
Ghelriace terre dux illustrissimus omni Contendit cura glorificare Deum.
Hinc Deus in terris dabit illi prospera fata, In bellis hostes ut premat ipse suos,
5. Et post hanc vitam super aurea sydera scandet Angelicisque choris consociandus erit.
1) Hs.: oppididulum.
2) Dit geeft geen zin. Beter lijkt mij te lezen: una hac. 3) Hier staat in het hs. een onleesbaar woord; ik lees: mema.
Hollandus.
Ghelriace terre dux impius atque scelestus Predonumque pater carnificumque caput Et commune malum cunctis mortalibus unus, 10. Nulli quippe bonus, pessimus ipse sibi,
Principibus summis grave dedecus et pudor ingens Militie, plebi grando, pruina, nives.
Perfidus, ingratus, recti contemptor et equi, Sacrilegus raptor, proditor atque latro, 15. Omnia conturbat, miscet discrimine nullo
Omnia, confundit phasque nephasque simul. Non Deus est illi cure, non tartara nigra, Ceu pene nulle aut premia nulla forent.
Plus Herode tumens, plus est Pharaone protervus 20. Et plus montivagis est truculentus1)
apris. Non posset Moyses sed nec Baptista Joannes Fatidica2)torvam voce domare feram. Fraudibus incautos tacitis circumvenit atque Opprimit innocuos, occat3)
et ipse pios 25. Sacrificosque necat ipsa intra limina templi,
Pignoribus matrum viscera tensa secat.
Ah4)scelus ah facinus quo non crudelius ullum est Commissum5)chartis, orbis ut iste fuit.
Non hoc Myrmidonum quisquam Dolopumve6)
nec ipse 30. Phallaris auderet Traxve superbus equis.
Virginibus sacris non impius abstinet ardor, Matronas per vim polluit ac temerat, Quin et vasa rapit superis sacrata Deumque Excutit e loculis, crisma(que) proteritur 35. Teste Medemblico testisque est Aspera, casto
Nuper epheborum tincta cruore nimis. Hec ego cuncta ducem dico fecisse scelestum,
1) Hs.: truculentius. 2) Hs.: ffatidica.
3) Corrupt. Misschien: odit? 4) Hs.: ach.
5) Hs.: commisum.
Nam medius1)
quidquam qui facit, ipse facit. Nilminus ipse negat fraudique obtendere nubem 40. Nititur et regi dat bona verba pio.
Talia dum petitur, quisnam commiserit, olim Pontius ut palmas abluit ipse suas
Nec rebus nec consilio iuvisse nocentes Jurat, at in Frisios2)deiicit omne scelus. 45. Ardua non est res puerum nunc fallere regem
Atque sub agnelli vellere ferre lupum. Esse tamen celo divos, qui talia curant, Si verum est, properat vindicis ira Dei Et quamvis leto iam nunc arrideat ore 50. Fortuna3)
inconstans, labilis atque fugax, Mox aversa suum convolvet turbida cantum4): Prosperitas stabilis non erit ista diu;
Queque prior nostris ...5)perditus infert, Viderit in proprio mox graviora grege 55. Et gladius Ghelros iterum mactabit Olandus,
Sternet et agrestes flamma Batava casas. Forsan6)
et eversas luget dum7)
funditus urbes, Extera cogetur querere tecta vagus
Aut feret invito Burgondica vincula collo, 60. Trusus in umbrosum, carceris antra, locum.
Parva sed hec, multo post (his) graviora dabuntur Auctori scelerum, sit nisi vana fides.
Sisyphios non effugiet sine fine labores Phlegiadisve orbes Tantaliamve sitim 65. Dira nec evadet Tytii tormenta procacis,
Sed Stigias atro viscere pascet aves8);
Denique supplicii manet hunc genus omne nec unum Illi crediderim sat Phlegetonta fore.
1) Hs.: mediis. 2) Hs.: Ffrisios. 3) Hs.: ffortuna.
4) Vermoedelijk corrupt; misschien: cursum? 5) Onleesbaar; men verwacht iets als: atrocia. 6) Hs.: fforsan.
7) Hs.: dux.
8) Vgl. Tibullus I 3, 76.
Non ego liventi liceat modo dicere verum -70. Aut odio aut ira saucius ista cano,
Sed gravitas scelerum et fraudis commenta nefande Tristibus impellunt ista referre modis.
Ac ne fors videar cuiquam verbosior equo, Elogio claudam carmina nostra brevi: 75. Fex1)
hominum, fons rixarum, sentina malorum; In Ghelrum quadrant hec epiteta ducem.
Τελοσ. Finis.
Afschr. - Archief van Stad en Lande van Gooiland; Privilegieboekje, blz. 152 vgg.
III.
Carmen.
Labra nunc, Clio, vitreis perunge Castali limphis mea, porge plectrum, Ut queam magno resonare dignum
Cesare carmen,
5. Qui suis prudens moderatur omnem Legibus mundum, subigens potenti Dextera torvos, pariter benignis
Parcere doctus.
Martiis quantum valet ipse rebus, 10. Non mee possunt recitare fibre;
Tu, potens, dicas, cythare lyreque, Phebe, repertor.
Ipse iam nostras properans in oras Militum turba comitante multa 15. Venit, ut pacem revehat beatam
Sidere dextro.
Lucifer celo micat unus alto, Pacifer nostro micat unus orbe Omnium rex maximus optimusque 20. Induperator.
Gaudeant ergo iuvenes senesque, Gaudeant ergo pueri et puelle, Et quibus tandem est proprie salutis
Provida cura.
25. Maxime Romulidum Cesar, cui nemo secundus1)
, } Repetitio. Ut pax adveniat, quam potes affer opem! } Repetitio.
Afschr. - Archief van Stad en Lande van Gooiland; Privilegieboekje, blz. 175.
1) Vgl. Cicero, Brut. 173; Horatius, Od. I 12.