Onder het thema ‘verantwoording van eigen handelen’ zijn aan de leerkrachten verschillende vragen voorgelegd. Wat verstaan zij bijvoorbeeld onder de meest essentiële vaardigheden om goed bewegingsonderwijs te kunnen geven? Hoe onderscheidt de lespraktijk van de geïnterviewde leerkracht zich van de lespraktijk van andere leerkrachten, of van groepsleerkrachten? Wat doen de leerkrachten om hun vakinhoudelijke kennis op peil te houden en zich verder professioneel te ontwikkelen. Ook wat betreft dit thema zijn geen items opgenomen in het lesobservatieformulier aangezien we niet verwachtten dit te kunnen observeren binnen een enkele les.
9.1 Essentiële vaardigheden
De vaardigheden die als meest essentieel genoemd worden liggen op vier terreinen. Als eerste wordt genoemd inhoudelijke kennis, waaronder verstaan wordt het kunnen aanbieden, toepassen en ontwikkelen van oefeningen en spelvormen. Ten tweede gaat het om het geïnteresseerd zijn in en het kunnen omgaan met leerlingen. Dat wil zeggen omgaan met kinderen van verschillende leeftijden en met een verschillende sociaal-emotionele, motorische en cognitieve achtergrond (en het daarbij inhoudelijk en didactisch kunnen differentiëren). Ten derde wordt het feeling hebben met bewegen en bewegingsonderwijs en het onderkennen van de nut en de noodzaak daarvan benoemd.
En tot slot geven de leerkrachten aan dat het belangrijk is leergierig te blijven. Constant willen blijven ontwikkelen, zowel op vakinhoudelijk als didactisch gebied.
Kinderen kunnen lezen
“omgaan met de kinderen is natuurlijk ook een hele belangrijke, de kinderen kunnen lezen. Maar dat is ook een stukje ervaring denk ik. Ik weet al als de kinderen binnen komen: ‘ja jou moet ik in de gaten houden vandaag’. Dat is ook ervaring. Maar je moet sowieso wel geïnteresseerd zijn, ook in de kinderen zelf.”
“Je moet die bezieling [hebben], als dat het goede woord is, maar je moet ook wel willen leren, willen kijken. Ik ben leergierig en altijd geïnteresseerd in nieuwe vormen omdat ik daar dan zelf beter van word. Een beetje vakidioot noem ik het altijd. Ik denk dat dat overal wel geldt.”
“Je moet gewoon open staan voor nieuwe dingen of voor ideeën van kinderen die ze elders leren of verzinnen. Oog hebben voor de belevingswereld van kinderen.”
9.2 Professionalisering
Voor alle leerkrachten geldt dat het leren van andere vakleerkrachten en bewegingswetenschappers en consulenten de voornaamste bron van professionalisering is. Dat vindt op verschillende manieren plaats, bijvoorbeeld via overleg en samenwerking in bredere teams van vakdocenten (drie leerkrachten zijn in dienst van een regionaal opererende aanbieder van sport- en bewegingsonderwijs). Ook het bezoeken van lessen van collega’s op andere scholen wordt genoemd om inspiratie op te doen en tips en trucs uit te wisselen. Verder is het bezoek aan (landelijke of regionale) congressen, studiedagen en workshops een manier om te professionaliseren. Drie van de leerkrachten geven aan dat ze regelmatig participeren aan studiedagen en/of cursussen volgen met
55
de intentie om op een bepaald vlak te worden bijgeschoold. Leerkrachten geven aan dat het volgen van workshops en studiedagen enorm waardevol kan zijn.
Bezoek lessen van andere leerkrachten
“[vraag je af:] en hoe doen andere (groeps-) leerkrachten het? De aanpak die heb ik geleerd van andere leerkrachten. En hoe groter mijn rugzak is, des te meer middelen heb ik om leerlingen te helpen. Het is niet dat altijd hetzelfde werkt. Dus kijk naar elkaar, leer van elkaar, luister naar elkaar.”
Volgen van cursussen
“Ik vind het wel belangrijk om dat zelf te blijven doen. Dus binnen de onderwijsstichting maken ze gebruik van verschillende cursussen waarop je kan inschrijven ieder jaar. En daar zitten hele leuke dingen tussen. Dat kan over groepsdynamica gaan, maar ook over jij als leidinggevende. Of hoe jij voor een bepaalde groep staat, dat soort dingen. Of nieuwe technologie voor in je les.”
“Ik probeer sowieso elk jaar naar de landelijke studie dag Basis Onderwijs te gaan dus dat is al een aanrader voor mensen die nog nooit zijn geweest. Van te voren wel goed kijken welke workshops er zijn en kiezen wat je nuttig vindt/lijkt. Afstand is wel een probleem, maar in principe gaan want je wordt er nooit minder van.”
Enkele leerkrachten noemen een specifieke cursus of workshop die ze recentelijk als zeer waardevol hebben ervaren:
Nuttige nieuwe kennis
“Ik heb toen een workshop gehad voor buitenspelen. Waarin je dus eigenlijk laat zien dat je met het onderwijs dat je binnen geeft een bruggetje kunt maken voor naar buiten toe. Waarbij je die kinderen leert spelen op het speelplein. Vaak wordt dat vergeten en dan heb je binnen een hele mooi structuur, alleen buiten op het speelplein laten ze de kinderen los, één grote jungle. En zie ze daarna maar weer eens in dezelfde structuur te krijgen, wanneer ze weer heel chaotisch met elkaar gespeeld hebben. Dus dat stukje vond ik wel heel erg waardevol.”
“Ik ben dit jaar verder geweest naar een congres over 'jongens beter begrepen' en dat heeft heel wat opgeleverd. […] Het blijkt dus zo te zijn dat jongens - en zeker als de hormonen gaan werken vanaf 12 jaar - 10 tot 15 seconden later reageren op een instructie als je iets hebt gezegd. Dus als je door raast met je instructie aan het begin [van de les] omdat je wilt beginnen dan komt dat dus bij jongens pas 15 seconden later binnen, of is hij het begin van je verhaal alweer vergeten. Met die wetenschap kun je het wel uitleggen en dan weet je dat de meisjes het in 3-4 seconden wel snappen maar dan moet je wellicht wat meer herhalen bij de jongens of in kleinere stukjes de informatie aanleveren.”
Twee keerkrachten hebben, naast de rol die alle vijf docenten hebben in het begeleiden van studenten ALO en stagiaires, ook zelf een rol vervuld in de professionalisering van andere vakleerkrachten, bijvoorbeeld door een workshop op een congres te geven. Een van de leerkrachten
56
is in een breder verbandbezig met de ontwikkeling van naslagwerk met oefeningen en spelvormen zodat alle leerkrachten in het samenwerkingsverband er gebruik van kunnen maken.
Verzamelen van goede lessen
“wij zijn zelf bezig met de methode X. Dat is een overzicht van alle lessen die we de afgelopen jaren hebben voorbereid. Die zijn gebundeld met foto's en video’s en daar een iPad aan gekoppeld.” “Zo waarborgen we inderdaad de kwaliteit van alle lessen. En het is ook heel prettig om door die iPad te scrollen van hee - er zijn natuurlijk legio arrangementen voor al die leerlijnen.”
57