Dit hulpmiddel beschrijft:
rollen en verantwoordelijkheden van onder andere corporatiemedewerkers, huisarts en politie bij (gedwongen) opname
wettelijke kaders bij gedwongen opname
In dit hulpmiddel kun je verwijzingen vinden naar informatie over de rollen en verantwoordelijkheden bij (gedwongen) opname van bewoners. Tevens worden de wettelijke kaders voor gedwongen opname volgens de Wet Bopz benoemd.
6.1 Rollen en verantwoordelijkheden
Mensen die veel psychische klachten ervaren kunnen ernstig ontregeld raken. Wanneer het in de thuissituatie echt niet meer gaat en er sprake is van een crisissituatie, kan worden besloten om iemand vrijwillig of gedwongen te laten opnemen. Als de keus voor een opname zelf wordt gemaakt dan noemen we dat een vrijwillige opname. Wanneer het nodig is dat deze beslissing wordt genomen tegen de eigen wil in, dan spreken we van een gedwongen opname. Wanneer mensen opgenomen worden in een GGZ-instelling of op een PAAZ (psychiatrisch afdeling algemeen ziekenhuis), gebeurt dat meestal vrijwillig. Vrijwillige opname gebeurt met toestemming van de persoon zelf; met de betrokkenen en in overleg met hulpverleners of huisarts. Een dergelijke opname zorgt ervoor dat mensen worden opgevangen wanneer ze in crisis zijn. Een vrijwillige opname kan ook plaatsvinden als de naaste omgeving aangeeft niet genoeg draagkracht te hebben tijdens een crisis. Om de
thuissituatie tijdelijk te ontlasten, wordt iemand dan opgenomen.
Een gedwongen opname gebeurt alleen in het uiterste geval en is alleen toegestaan als iemand aan de volgende criteria voldoet:
Iemand is een gevaar voor zichzelf of voor anderen door een psychiatrische aandoening.
Bijvoorbeeld in het geval van ernstige verwaarlozing, bij een zelfmoordpoging, of als de omgeving bang is dat de kans op ongelukken heel groot is.
Andere hulpverlening, zoals begeleiding thuis, is niet mogelijk of onvoldoende.
Iemand is zelf niet bereid vrijwillig opgenomen te worden. Een onafhankelijke psychiater moet dan vaststellen of een opname noodzakelijk is. De rechter beslist uiteindelijk.
Bij een crisisopname wordt iemand opgenomen vanwege ernstige psychiatrische klachten. Dat gebeurt bijvoorbeeld als iemand ernstige psychotische klachten heeft, als iemand zelfmoord wilt plegen, of net een zelfmoordpoging heeft gedaan. Een crisisopname kan een aantal uren tot een paar weken duren.
Crisisopname kan zowel gedwongen als vrijwillig zijn.
Als acuut ingrijpen noodzakelijk is, omdat er anders een gevaarlijke situatie voor de persoon in crisis of voor zijn of haar omgeving, omwonenden of jezelf dreigt, kan de corporatiemedewerker de huisarts van de cliënt bellen ('s avonds en in het weekend de huisartsenpost). De huisarts kan de crisisdienst inschakelen. Iedere regio in Nederland heeft zo'n dienst, die zeven dagen per week, 24 uur per dag bereikbaar is. De crisisdienst is meestal ondergebracht bij een GGZ-instelling, waarmee zorg wordt
geboden in een regio aan iedereen die in een psychische crisis raakt. De crisisdienst heeft sociaal psychiatrische verpleegkundigen en crisispsychiaters in dienst die op elk moment van de dag
(telefonisch) beschikbaar zijn om ondersteuning te bieden. Hulpverleners bij de crisisdienst beoordelen met welke zorg iemand op dát moment het beste geholpen is. Ze zullen altijd kiezen voor de minst ingrijpende hulp die noodzakelijk is voor de situatie. In crisissituaties staat acute hulpverlening voorop, om ervoor te zorgen dat de geestelijke gezondheidsproblemen geen gevaar opleveren. Zo nodig komt de crisisdienst langs, als dringende ondersteuning nodig is. De crisisdienst beoordeelt welke acute psychiatrische hulp moet worden geboden en verwijst eventueel door naar andere
hulpverleningsinstanties.
Indien sprake is van een gedwongen opname ontstaat een complexe situatie waarbij veel actoren zijn betrokken, zoals de huisarts, de politie, justitie en de Inspectie Gezondheidszorg. Om hier meer zicht op te kunnen krijgen, zijn in dit hulpmiddel verwijzingen opgenomen naar informatie over de rol en verantwoordelijkheden van deze actoren bij gedwongen opname.
Huisarts
Nadere informatie over de rol en verantwoordelijkheid van de huisarts bij gedwongen opname vind je op dwangindezorg.nl. Je kunt via deze link de volgende informatie vinden:
De huisarts als eerste aanspreekpunt
Rol van de huisarts bij een gedwongen opname
De huisarts en het beroepsgeheim. Wanneer mag de huisarts informatie delen?
Krijgt de huisarts informatie van een GGZ-behandelaar?
Politie
Nadere informatie over de rol en verantwoordelijkheid van de politie bij gedwongen opname vind je dwangindezorg.nl. Je kunt via deze link de volgende informatie vinden:
Wanneer wordt de politie ingeschakeld?
Mag de politie de woning van een cliënt binnenkomen?
Welke rol heeft de politie bij een gedwongen opname?
Aanhouding door de politie
Welke informatie krijgt en geeft de politie over cliënten?
Andere betrokkenen
Op de site Dwang in de zorg van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport staat ook meer informatie over de rol en verantwoordelijkheid van andere betrokkenen (Officier van Justitie, advocaat, rechter, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd) bij gedwongen opname.
6.2 Wettelijke kaders
Rondom het thema 'gedwongen opname' kom je verschillende afkortingen tegen, zoals IBS en RM. De volgende afkortingen kun je met betrekking tot een opname tegenkomen:
Wet Bopz: Wet bijzondere opneming in psychiatrische ziekenhuizen
IBS: inbeschikkingstelling (een gedwongen opname bij acuut gevaar)
RM: rechterlijke machtiging (een gedwongen opname bij andere situaties)
TBS: terbeschikkingstelling (een gedwongen opname na een zeer ernstig geweldsdelict)
Wvggz (per 1 januari 2020): Wet Verplichte geestelijke gezondheidszorg (regelt wetgeving met betrekking tot gedwongen opnames en gedwongen zorg voor mensen met GGZ-problematiek)
Wzd (per 1 januari 2020): Wet zorg en dwang (regelt wetgeving met betrekking tot gedwongen opnames en gedwongen zorg voor mensen met dementie of met een verstandelijke beperking)
Bij een (gedwongen) opname komt veel kijken. Ook wat betreft verantwoordelijkheden. Een aantal wetten en maatregelen dienen ervoor te zorgen dat een gedwongen opname volgens strenge regels verloopt. Deze afspraken zijn vastgelegd in de Wet Bopz. Op 1 januari 2020 wordt deze wet vervangen door nieuwe wetgeving. De belangrijkste wijziging als het gaat om wonen is dat dan ook gedwongen zorg in de thuissituatie kan worden geleverd. Informatie over de wetsvoorstellen voor nieuwe wetgeving staat op dwangindezorg.nl. Tot 1 januari 2020 is de Wet Bopz nog in werking. Je kunt vragen over wetten en procedures rondom dwang in de zorg stellen aan het Informatiepunt dwang in de zorg via telefoonnummer 0900 112 13 14. Daarnaast geeft de brochure Dwang in de zorg van het ministerie VWS nadere informatie over gedwongen zorg onder de Wet Bopz. Onderstaand staan verwijzingen voor een snelle toegang naar relevante informatie.
Gedwongen opnames en gedwongen zorg zijn alleen mogelijk in instellingen met een BOPZ-aanmerking. GGZ-instellingen, verpleeghuizen en instellingen voor gehandicaptenzorg kunnen een aanmerking hebben. U kunt hier een overzicht bekijken van instellingen met een BOPZ-aanmerking (januari 2018). Ook wordt toegelicht hoe BOPZ-aanvragen in zijn werk gaan.
Een gedwongen opname van een bewoner is alleen mogelijk als het echt niet anders kan. Wat is de procedure bij een gedwongen opname? Toegelicht worden IBS: inbeschikkingstelling (een gedwongen opname bij acuut gevaar) en RM: rechterlijke machtiging (een gedwongen opname bij andere situaties).
Als een bewoner niet gedwongen opgenomen wil worden, wat zijn dan zijn of haar mogelijkheden om dat te voorkomen?