8 C ASUS( 5: ( Z EEPFABRIEK( R OHM(AND( H AAS(TE( A MERSFOORT (
9.2.2 V ERGELIJKING(CASUSSEN(RIJKSMONUMENTENSTATUS (
Het# Klokgebouw# en# de# Van# Nelle# Ontwerpfabriek# zijn# beiden# Rijksmonumenten.# Het# Klokgebouw# is# herbestemd# door# corporatie# Trudo# en# de# Van# Nelle# Ontwerpfabriek# door# ontwikkelaars.#
Voorafgaand# aan# de# daadwerkelijke# planontwikkeling# hebben# beide# gemeenten# een# aanzet# gemaakt#naar#een#eerste#plan.#Bij#het#Klokgebouw#betrof#dit#een#masterplan,#omdat#sprake#was# van#de#ontwikkeling#van#een#groot#gebied#en#de#deelprojecten#daarbinnen#op#elkaar#afgestemd# moesten# worden.# Vanwege# de# kosten# die# samenhangen# met# de# ontwikkeling# van# zo’n# groot# gebied#is#daarnaast#een#publiek7private#samenwerking#tussen#eigenaar#Philips#en#de#gemeente# Eindhoven#opgezet.#
Bij#de#Van#Nelle#Ontwerpfabriek#is#vanuit#de#gemeente#opdracht#gegeven#voor#een#onderzoek# naar#de#haalbaarheid#van#grafimedia#als#nieuwe#gebruiker#voor#het#complex,#dit#omdat#concrete#
plannen# in# eerste# instantie# uitbleven.# Ook# bleek# dat# bij# de# uiteindelijke# plannen# niet# goed# genoeg#was#nagedacht#over#de#haalbaarheid#van#de#betreffende#functie.#Het#plan#voor#de#Van# Nelle#Ontwerpfabriek#is#uiteindelijk#voortgekomen#uit#dit#onderzoek.# In#beide#gevallen#waren# de#gemeenten#op#de#hoogte#van#deze#problemen#door#de#communicatie#met#de#eigenaars.#
Wat# betreft# de# selectie# van# de# uitvoerende# partij# hebben# de# gemeenten# in# beide# gevallen# geadviseerd#in#en#goedkeuring#gegeven#aan#de#keuze#voor#de#ontwikkelende#partij#op#basis#van# de#kwaliteit#van#de#ingediende#plannen.##
Bij# de# verdere# uitwerking# van# deze# plannen# heeft# in# beide# gevallen# regelmatig# overleg# plaatsgevonden# tussen# de# hoofdactoren,# de# gemeenten# en# de# Rijksdienst# om# tot# overeenstemming#te#komen#over#de#wijze#waarop#dit#technisch#en#architectonisch#uitgewerkt# moest# worden# en# om# tot# een# sluitende# exploitatie# te# komen.# Voor# die# exploitatie# is# in# beide# gevallen# onderzocht# wat# de# subsidiemogelijkheden# vanuit# het# Rijk# waren,# maar# bij# het# Klokgebouw# is# in# aanvulling# daarop# ook# gekeken# welke# financiering# nog# nodig# was# vanuit# de# gemeente.#Daarnaast#werd#bij#de#Van#Nelle#Ontwerpfabriek#in#deze#fase#overlegd#over#de#wijze# waarop# het# bestemmingsplan# aangepast# moest# worden.# Bij# het# Klokgebouw# was# het# bestemmingsplan#al#aangepast,#maar#moest#het#nog#uitgewerkt#worden#op#dit#punt.#Het#was#al# wel# duidelijk# hoe# dit# moest# gebeuren,# waardoor# overleg# hierover# met# Trudo# niet# meer# nodig# was.#
Vanwege# de# noodzaak# het# bestemmingsplan# uit# te# werken# voordat# aan# de# realisatie# begonnen# kon# worden# en# het# perspectief# op# een# permanente# gebruiker# werd# in# overleg# besloten# dat# het# Klokgebouw# door# de# gemeente# aangekocht# zou# worden# om# gelijk# te# kunnen# beginnen#met#de#realisatie#voordat#het#bestemmingsplan#op#orde#was#en#te#voorkomen#dat#deze# partij#net#als#andere#partijen#alsnog#af#zou#haken#omdat#het#allemaal#te#lang#duurde.#Deze#keuze# werd# gemaakt# omdat# Trudo# het# gebouw# pas# aan# had# kunnen# kopen# en# verbouwen# als# het# bestemmingsplan#op#orde#was.#Dit#deel#van#de#verbouwing#van#het#Klokgebouw#werd#daarnaast# door#de#gemeente#zelf#uitgevoerd.##
Bij# de# Van# Nelle# Ontwerpfabriek# is# bij# de# aankoop# financiële# bemiddeling# nodig# geweest,# omdat#de#eigenaar#en#de#maatschap#samen#niet#tot#een#akkoord#konden#komen.#Dit#was#nodig# om#er#voor#te#zorgen#dat#het#geselecteerde#plan#uitgevoerd#zou#worden.#Voor#het#Klokgebouw# was#dit#geen#discussiepunt,#omdat#de#gemeente#via#PSB#mede7eigenaar#was#van#het#complex#en# daardoor# bij# voorbaat# meedeed# in# de# onderhandelingen.# De# noodzaak# zich# hierin# te# mengen# staat#echter#los#van#de#monumentale#status.#
Voor#de#realisatie#zelf#is#in#geen#van#beide#gevallen#financiële#steun#vanuit#de#gemeente#nodig# geweest.#In#het#geval#van#het#Klokgebouw#is#een#gedeelte#van#de#verbouwing#echter#wel#door#de# gemeente# betaald.# Nog# tijdens# de# verbouwing# wisselde# het# gebouw# van# eigenaar# en# werd# de# gemeente# huurder# die# de# ruimte# doorverhuurt.# Dat# zij# geen# van# beiden# financiering# nodig# hadden#van#de#gemeente,#komt#omdat#zij#via#het#Rijk#financiële#steun#hebben#gekregen#voor#de# renovatie#en#het#onderhoud.##
Na# afloop# is# verder# gebleken# dat# in# beide# gevallen# de# continuïteit# van# de# gebruikers# hen# parten#speelde.#Hoewel#dit#bij#de#Van#Nelle#Ontwerpfabriek#simpel#werd#opgelost#met#nieuwe# huurders,#was#bij#het#Klokgebouw#de#exploitatie#van#de#belangrijkste#gebruiker,#PopEi,#zo#slecht# dat#daar#faillissement#is#aangevraagd#en#daarna#een#doorstart#is#gemaakt.#Had#dit#bedrijf#echter# niet#terug#kunnen#komen#dan#had#het#complex#met#een#groot#gat#in#de#invulling#gezeten.#Omdat#
bij# de# Van# Nelle# Ontwerpfabriek# het# vertrek# van# deze# gebruiker,# Laurus,# het# gevolg# was# van# veranderingen#in#het#management,#was#dit#niet#te#voorzien.#Bij#het#Klokgebouw#was#dit#met#een# objectieve#beoordeling#van#het#exploitatieplan#waarschijnlijk#wel#naar#voren#gekomen.#
De#Van#Nelle#Ontwerpfabriek#heeft#daarnaast#geluk#gehad#met#het#bepalen#van#de#functie.#Er# werd# afgezien# van# drukkerijen# als# gebruikers# omdat# het# complex# daar# niet# de# vloerbelasting# voor# aan# kon.# Hierdoor# werd# het# complex# niet# getroffen# door# vertrekkende# gebruikers# toen# deze# sector# kort# daarna# met# problemen# kwam# te# kampen.# Hoewel# dit# waarschijnlijk# niet# te# voorzien# was,# kan# hier# wel# van# geleerd# worden# dat# rekening# gehouden# moet# worden# met# de# effecten#van#modernisering#binnen#sommige#branches.#
In# beide# gevallen# waren# de# partijen# afhankelijk# van# de# gemeente# voor# de# aanpassing# /# ontheffing#van#het#bestemmingsplan#en#het#verlenen#van#de#vergunning,#wat#de#gemeenten#ook# gedaan#hebben.##
9.2.3 V
ERGELIJKING(CASUSSEN(ONTWIKKELAARS(
De#Witte#Dame#en#de#Van#Nelle#Ontwerpfabriek#zijn#beiden#door#ontwikkelaars#opgepakt,#maar# verschillen#wat#betreft#status:#De#Witte#Dame#heeft#alleen#cultuurhistorische#waarden#terwijl#de# Van#Nelle#Ontwerpfabriek#een#Rijksmonument#is.#Zoals# uit# de# vorige# twee# vergelijkingen# naar# voren# is# gekomen# is# de# oorzaak# dat# bij# de# Witte# Dame#sloop#wel#heeft#gedreigd#en#bij#de#Van#Nelle#Ontwerpfabriek#niet,#te#maken#met#de#status# van#het#complex#en#is#dit#onder#het#nieuwe#beleid#geen#probleem#meer.#Om#er#voor#te#zorgen# dat#de#Witte#Dame#behouden#zou#worden#is#het#complex#opgenomen#in#nieuwe#plannen.#
Bij#de#ontwerpfabriek#was#het#nodig#om#een#onderzoeksopdracht#uit#te#laten#voeren#omdat# concrete#plannen#in#eerste#instantie#uitbleven.#Dit#was#nodig#omdat#in#tegenstelling#tot#bij#de# Witte# Dame# bij# de# Van# Nelle# Ontwerpfabriek# de# sector# in# dit# stadium# nog# was# opengelaten,# waardoor# concrete# plannen# uitbleven.# Daarnaast# heeft# de# gemeente# hiermee# uiteindelijk# kunnen# voorkomen# dat# gekozen# werd# voor# een# plan# waarvan# niet# duidelijk# was# of# de# functie# haalbaar# was.# Bij# deze# keuze# heeft# in# beide# gevallen# overleg# plaatsgevonden,# met# zowel# de# gemeente# als# het# Rijk,# omdat# zij# zich# er# van# wilden# verzekeren# dat# dit# een# haalbaar# plan# zou# worden.#
Het#verdere#verloop#van#de#planvorming#was#wel#gelijk:#in#beide#gevallen#vond#overleg#plaats# met# de# gemeente# over# de# financiering# en# subsidiemogelijkheden,# technische# haalbaarheid# en# architectonische#uitwerking.#Een#verschil#hierin#was#echter#dat#bij#de#Van#Nelle#Ontwerpfabriek# de# Rijksdienst# hierbij# betrokken# was# en# de# gemeente# wat# betreft# technische# uitwerking# gebonden# was# aan# de# bevindingen# van# de# Rijksdienst.# Met# dit# overleg# heeft# de# gemeente# Eindhoven#kunnen#voorkomen#dat#gekozen#werd#voor#een#uitwerking#die#financieel#afhankelijk# zou# blijven.# Dat# bij# de# Van# Nelle# Ontwerpfabriek# in# deze# fase# ook# over# het# bestemmingsplan# werd# overlegd# en# bij# de# Witte# Dame# niet,# kwam# omdat# deze# voor# laatstgenoemde# al# was# aangepast#toen#het#werd#opgenomen#in#de#herstructureringsplannen.#
Uiteindelijk#is#echter#gebleken#dat#bij#de#uitwerking#de#synergie#in#de#Witte#Dame#niet#goed# van#grond#is#gekomen#en#dat#bij#de#Van#Nelle#Ontwerpfabriek#met#de#keuze#van#de#sector#en#de# gebruikers#het#project#de#mist#in#had#kunnen#gaan.#Zo#was#afgezien#van#drukkerijen#in#de#Van# Nelle#Ontwerpfabriek#omdat#het#complex#de#vloerbelasting#niet#aankon.#Deze#sector#werd#later# flink# getroffen# door# de# digitalisering.# Ook# het# vertrek# van# Laurus# was# niet# te# voorzien.# Beide#
projecten# hebben# hierbij# echter# het# voordeel# dat# de# ligging# zo# gunstig# is# dat# er# al# snel# gegadigden#zijn#gevonden#om#deze#plaats#weer#in#te#nemen.#Om#het#probleem#met#de#synergie# te# voorkomen# is# geen# andere# sturing# nodig,# maar# was# puur# meer# kennis# nodig# over# de# wijze# waarop#dit#goed#kan#functioneren.#
Om# de# realisatie# uit# te# kunnen# voeren# was# in# beide# gevallen# sprake# van# een# financiële# afhankelijkheid.#Het#verschil#hierin#was#echter#dat#de#Witte#Dame#hiervoor#afhankelijk#was#van# de# gemeente# voor# subsidie# die# werd# gehaald# uit# subsidies# om# de# werkgelegenheid# te# stimuleren.# Daarentegen# voorzag# bij# Van# Nelle# de# Rijksdienst# in# subsidies# en# dergelijke# vanwege#haar#rijksmonumentenstatus.#Wel#was#het#bij#Van#Nelle#nodig#voor#de#gemeente#om#te# bemiddelen#in#de#onderhandelingen#voor#de#aankoop#van#het#complex#om#te#voorkomen#dat#het# plan# niet# uitgevoerd# zou# worden.# Bij# de# Witte# Dame# vormde# de# aankoopprijs# daarentegen# onderdeel#van#het#voorstel#en#was#eigenaar#Philips#soepeler.#
Bij#Van#Nelle#hadden#de#ontwikkelaars#geen#aanvullende#financiering#nodig#in#tegenstelling# tot# bij# de# Witte# Dame.# Hoewel# deze# in# de# markt# werden# gevonden,# was# goedkeuring# van# de# gemeente#nodig#om#de#Openbare#Bibliotheek#als#mede7eigenaar#te#kunnen#krijgen.#Dat#dit#voor# Van# Nelle# niet# nodig# was# komt# voort# uit# het# feit# dat# twee# van# de# drie# partijen# dochterondernemingen#zijn#van#de#grote#marktpartij#KVWS#en#zij#daar#door#gesteund#werden.#
In# beide# gevallen# waren# de# partijen# afhankelijk# van# de# gemeente# voor# de# aanpassing/ontheffing# van# het# bestemmingsplan# en# het# verlenen# van# de# benodigde# vergunningen.#