Wat waren de verwachtingen? Wat laten de gegevens zien?
• Toename in inzet en partnerschap in zorg van
familieleden. • Toename van partnerschap in zorg en inzet van familieleden. • Afname in zorgbelasting en toename van
tevredenheid.
• Geen verandering in tevredenheid en zorgbelasting.
• Meer inzet van vrijwilligers. • Meer inzet van vrijwilligers.
Toename in de inzet van familieleden en van partnerschap in de zorg; geen verande-ring in tevredenheid en zorgbelasting
Verwachting
In de studie naar de succesfactoren voor goede zorg voor mensen met dementie zagen we dat betrokkenheid van familie bij de zorg belangrijke kansen biedt om kwaliteitszorg te verlenen. Tegelijkertijd constateerden we dat woonvoorzieningen heel verschillend tegen betrokkenheid van familie aankijken.
Mensen met dementie blijven vaak lang thuis wonen met ondersteuning door mantelzorgers. Pas wanneer de situatie thuis onhoudbaar wordt, vindt een verhui-zing naar een zorginstelling plaats. Daar nemen professionele verzorgers de zorg van de mantelzorger over. De laatste jaren streven we er echter steeds meer naar om professionals niet zonder meer alles te laten overnemen, maar te kijken wat familie zelf kan en wil bijdragen. Het accent van het overheidsbeleid is de afgelopen jaren ook verschoven van de vrijheid van burgers om in de zorg voor hun naaste te helpen naar een vastere plaats van mantelzorg in de zorgketen, zowel intra- als
extramuraal37. Nu al is zorg aan mensen met dementie in toenemende mate een zaak
van samenwerking tussen formele en informele zorgverleners en in de toekomst zal er van mantelzorgers een nog grotere bijdrage worden verwacht. Daarmee wordt de ondersteuning die formele zorgverleners mantelzorgers bieden ook van steeds groter belang. Dit is een relatief nieuwe ontwikkeling waaraan beide partijen moeten
wennen. Om deze ontwikkeling te ondersteunen zijn er handreikingen ontwikkeld38.
Gezien bovenstaande ontwikkelingen was onze verwachting dat de inzet van mantel-zorgers in de verpleeghuiszorg en de mate waarin er sprake is van partnerschap in zorg de afgelopen jaren zou zijn toegenomen. Met partnerschap in zorg bedoelen we dat familieleden van bewoners met dementie actief betrokken worden bij de zorg en dat er sprake is van een goede samenwerking.
De tweede meetronde van de Monitor liet zien dat meer partnerschap in de zorg van familieleden niet betekent dat mantelzorgers een zwaardere zorgbelasting ervaren,
zoals soms wel wordt gedacht, maar dat de zorgbelasting in hun beleving juist minder wordt. Ook bleken familieleden tevredener te zijn met de woonvoorziening naarmate zij meer betrokken waren. Daarom was de verwachting dat ook de zorg-belasting van mantelzorgers wat zou zijn verminderd en de tevredenheid met de woonvoorziening zou zijn toegenomen.
Resultaten
Tabel 7.1 laat zien dat er een fors significante toename is in de inzet van familie-leden. Per bewoner zijn er nu bijna een uur per week familieleden die een structurele bijdrage leveren aan de verpleeghuiszorg voor mensen met dementie. Ook de ervaring van familieleden dat zij partner zijn in de zorg is toegenomen. Er zijn geen veranderingen gevonden in de tevredenheid van de familie met de woonvoorzie-ning en in de zorgbelasting die zij ondervinden.
Reflectie
De toename in de inzet van familieleden en hun toegenomen partnerschap in de zorg komen overeen met onze verwachtingen. Dit past bij de huidige ontwikkelingen in de richting van een participatiemaatschappij. Dat de tevredenheid en de zorgbelasting niet veranderd zijn, is tegenovergesteld aan onze verwachtingen. Maar we weten dat de tevredenheid van familieleden met verpleeghuiszorg altijd hoog is; in de vorige meetronde lag deze ook al op het niveau dat vaak in ander onderzoek onder familie gevonden wordt.
Wat betreft de zorgbelasting is het mogelijk dat de geboden ondersteuning onvol-doende is en dat de in de tweede meetronde van de Monitor gesignaleerde knel-punten nog altijd actueel zijn; dit zou dan verklaren dat de zorgbelasting niet verder afneemt. Denk bijvoorbeeld aan het feit dat familieleden meer behoefte hebben aan uitleg over het soms moeilijke gedrag van hun naaste en aan tips voor de omgang. De Dementiemonitor Mantelzorg die tweejaarlijks door Alzheimer Nederland in
samenwerking met het Nivel wordt uitgevoerd, laat soortgelijke bevindingen zien39.
Toename in de inzet van vrijwilligers
Verwachting
Ook vrijwilligers inzetten biedt belangrijke kansen om goede dementiezorg te reali-seren bleek eerder uit onderzoek van de Monitor Woonvormen Dementie. Maar ook tegen de inzet van vrijwilligers kijken woonvoorzieningen verschillend aan: sommige huizen hebben geen enkele moeite om vrijwilligers te werven en zetten hen op grote schaal in; in andere gevallen kost het grote moeite om vrijwilligers binnen te halen en zijn woonvoorzieningen terughoudend of zien zij inzet van vrijwilligers als een ‘extraatje’. Gezien de toenemende aandacht voor de bijdrage van informele
zorgverleners, niet alleen mantelzorgers, maar ook vrijwilligers, verwachtten we een grotere inzet van vrijwilligers in de woonvoorzieningen te zullen zien.
Resultaten
Tabel 7.1 toont een fors significante toename in de inzet van vrijwilligers. Per bewoner is er vijf kwartier per week een vrijwilliger actief.
Tabel 7.1: Veranderingen door de tijd in kwaliteit van zorg van alle deelnemende woonvoorzieningen die aan MWD1 (n = 136), MWD2 (n = 130-144) en/of MWD3 (n = 44-47) meededen.
Kenmerk Alle woonvoorzieningen
MWD1 MWD2 MWD3 Δ
Inzet informele zorg
Partnerschap in zorg - 5.2 5.6
Tevredenheid - 7.9 7.9
Zorgbelasting - 3.2 3.2
Inzet familieleden -aantal minuten per week per
bewoner 21.6 21.0 52.8
Inzet vrijwilligers -aantal minuten per week per bewoner 47.4 62.4 76.2 Δ : verandering door de tijd
: significante toename : significante afname
- : niet gemeten in de eerste meetronde
Reflectie
De toename in de inzet van vrijwilligers komt overeen met de verwachtingen. Woon-voorzieningen zijn mogelijk steeds meer doordrongen van de positieve bijdrage die vrijwilligers kunnen leveren. Ook hebben zij mogelijk de afgelopen jaren in toenemende mate inspanningen verricht om vrijwilligers te werven en te behouden. Ook kan de gestegen werkloosheid een gunstig effect hebben gehad op de mate waarin mensen in
Nederland bereid zijn vrijwilligerswerk te doen40.