Aan de hand van de beschreven parameters is een toetsingsmodel opgesteld om de mate van systematisch werken in het ontwerpproces te bepalen. Er wordt daarbij verondersteld dat de mate van systematisch werken in het ontwerpproces (O) wordt bepaald door de interne parameters, welke onderverdeeld zijn in de hoofdgroepen inrichting (I), structuur (S) en transparantie (T). Daarnaast wordt verondersteld dat de externe factoren van invloed zijn op de mate van systematisch werken. De externe factoren zijn daarbij onderverdeeld in de hoofdgroepen bedrijfsafhankelijke (B) en projectafhankelijk factoren (P). Een schematisch overzicht van het model is hieronder weergegeven:
3.4.1 Wegingsfactoren
Aangezien niet alle parameters even veel invloed hebben op de mate van systematisch werken, is er besloten wegingsfactoren aan de parameters toe te kennen. Hiervoor is gebruik gemaakt van de Analytical Hiërarchie Proces-methode (AHP-methode) van Saaty (Saaty, 1980). Bij deze methode worden criteria ten opzichte van elkaar vergeleken en gewaardeerd en worden er op basis van deze vergelijking wegingsfactoren bepaald.
Figuur 3.1: Toetsingsmodel ontwerpproces
Ontwerpproces (O)
Transparantie van het ontwerpproces (T) Structuur van het
ontwerpproces (S) Uitvoeringsdeskundigheid in
ontwerpproces I1 Mate van samenwerking I2
Uitbesteding I3 Hoeveelheid overleg I4 Overlegstructuur I5 Vastlegging beslissingen T1 Vastlegging wijzigingen T2 Volgorde ontwerpstappen S1 Parallelle ontwerpstappen S2 Tijdstip van optimalisatie S3
Aantal alternatieven S4 Aspecten alternatieven S5 Toetsing S6 Bedrijfsfactoren (B) Bedrijfsomzet B1 Aantal werknemers B2 Projectfactoren (P) Ontwerpvrijheid P1 Complexiteit P2
Inrichting van het ontwerpproces (I)
Er is gekozen voor de AHP-methode, omdat deze “met name geschikt is voor complexe beslissingen bij een onderlinge vergelijking van elementen die moeilijk te kwantificeren zijn” (University of Cambridge, 2006). De parameters in het model zijn ook moeilijk te kwantificeren, doordat er geen eenduidige literatuur is over een systematisch ontwerpproces. Door gebruik te maken van de Saaty-methode kunnen de veronderstelde parameters onderling worden vergeleken en kan er door middel van de wegingsfactoren een score worden bepaald die de mate van systematisch werken in het ontwerpproces beschrijft. Voor een gedetailleerde beschrijving van de AHP-methode en het bepalen van de wegingsfactoren wordt verwezen naar de bijlage I.
Berekenen wegingsfactoren parameters
Met behulp van de AHP-methode zijn eerst de wegingsfactoren voor de parameters I1 tot en met I5, S1 tot en met S6 en T1 en T2 bepaald. Hierbij zijn de parameters per hoofdgroep onderling tegen elkaar afgewogen en is bepaald welke parameter belangrijker is. Vervolgens zijn met behulp van deze onderlinge vergelijkingen de wegingsfactoren per hoofdgroep bepaald.
Parameters Wegingsfactor
Inrichting van het ontwerpproces (I)
Uitvoeringsdesk. in ontwerpproces I1 0,135
Mate van samenwerking I2 0,490
Uitbesteding I3 0,087
Hoeveelheid overleg I4 0,232
Overlegstructuur I5 0,056
Structuur van het ontwerpproces (S)
Ontwerpstappen volgorde S1 0,043 Ontwerpstappen parallel S2 0,128 Optimalisatietijdstip S3 0,221 Alternatieven aantal S4 0,068 Alternatieven aspecten S5 0,128 Toetsing S6 0,412
Transparantie van het ontwerpproces (T)
Vastleggen beslissingen T1 0,250
Vastleggen wijzigingen T2 0,750
Tabel 3.1: Wegingsfactoren voor inrichting, structuur en transparantie
Per hoofdgroep is het totaal van alle wegingsfactoren precies één, wat betekent dat bijvoorbeeld de overlegstructuur (I5) voor 5,6% de score voor de inrichting van het ontwerpproces bepaald. Opvallend hierbij zijn de hoge wegingsfactoren voor de parameters I2 (mate van samenwerking), S6 (toetsing) en T2 (vastleggen wijzigingen). Deze parameters hebben een grote invloed op respectievelijk de inrichting, structuur en transparantie van het ontwerpproces.
Invloed parameters op ontwerpproces (O)
De mate van systematisch werken (O) is afhankelijk van de inrichting (I), de structuur (S) en de transparantie (T). Er is daarbij aangenomen dat de hoofdgroepen niet allen even belangrijk zijn. Hierdoor is besloten ook de hoofdgroepen onderling te vergelijken door middel van de saaty-methode. Uit de vergelijking kwam de volgende verhouding naar voren:
Inrichting van het ontwerpproces 0,58 Structuur van het ontwerpproces 0,28 Transparantie van het ontwerpproces 0,14
De inrichting van het ontwerpproces is dus de belangrijkste hoofdgroep, omdat deze voor 58% de mate van systematisch werken in het ontwerpproces (O) bepaalt. Door vervolgens de wegingsfactoren van de parameters te vermenigvuldigen met de invloed van de hoofdgroep, ontstaan de wegingsfactoren voor de parameters voor de mate van systematisch werken (O).
Parameters Wegingsfactor Inrichting van het ontwerpproces (I)
Uitvoeringsdesk. in ontwerpproces I1 0,08
Mate van samenwerking I2 0,29
Uitbesteding I3 0,05
Hoeveelheid overleg I4 0,14
Overlegstructuur I5 0,03
Structuur van het ontwerpproces (S)
Ontwerpstappen volgorde S1 0,01 Ontwerpstappen parallel S2 0,04 Optimalisatietijdstip S3 0,06 Alternatieven aantal S4 0,02 Alternatieven aspecten S5 0,04 Toetsing S6 0,12
Transparantie van het ontwerpproces (T)
Vastleggen beslissingen T1 0,03
Vastleggen wijzigingen T2 0,10
Totaal 1,00
De wegingsfactoren kunnen worden gebruikt om de mate van systematisch werken (O) te bepalen. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de parameters voor de mate van samenwerking (I2), het tijdstip van toetsing (S6) en de hoeveelheid overleg (I4) erg hoge wegingsfactoren hebben. Deze drie parameters bepalen voor 55% de score voor de mate van systematisch werken in het ontwerpproces. Een lage score op deze parameters heeft dus grote gevolgen voor de totaalscore voor de mate van systematisch werken in het ontwerpproces.
3.4.2 Mate van systematisch werken
Om de mate van systematisch werken per parameter te bepalen, worden aan de parameters scores toegekend. Deze scores worden berekend door de waarde van de parameter (Xi) te vermenigvuldigen met de wegingsfactor Ai. Door middel van het praktijkonderzoek worden de waarden voor de parameters bepaald. Deze waarden variëren van één (niet systematisch) tot en met vijf (systematisch).
Om de mate van systematisch werken in het ontwerpproces te bepalen, wordt een totaalscore (O) berekend. De totaalscore is de sommatie van de scores van alle parameters. Door de scores van alle parameters op te tellen en deze te delen door vijf, ontstaat de totaalscore die varieert van 0,2 tot 1. Bij een score van 1 is er sprake van een ontwerpproces dat voor 100% systematisch wordt doorlopen. De berekening voor de totaalscore (O) staat hieronder in wiskundige formulering weergegeven:
O = (Σ(Xi *Ai))/5 O = Score ontwerpproces Xi = Score parameter Ai = Wegingsfactor parameter i = Parameter 1< Xi < 5 0,2 < O < 1
Tabel 3.2: Wegingsfactoren voor mate van systematisch werken
Figuur 3.2: Berekening totaalscore systematisch werken