BNA verdeeld de fasering van de standaardtaakbeschrijving van het ontwikkelproces in 10 verschillende fasen. Dit is afgeleid van vier kernfasen; initiatieffase (I), ontwerpfase (II), uitvoeringsfase (III) en beheerfase (IV) (bijlage paragraaf 2.3) (BNA, 2009). Sommige fasen kunnen in elkaar overlopen en verschillende partijen kunnen betrokken zijn bij meerdere fasen, maar over het algemeen kan het bouwproces beschreven worden als een niet-iteratief proces. Tijdens of bij beëindiging van een fase wordt een product in de vorm van kennis of als object doorgegeven aan verschillende partijen (figuur 10).
I. Voor de toekomstige bouwprojecten bevindt Heren2 zich in de initiatief fase. Directeur Patrick Virginia heeft zich afgevraagd of de huidige ontwikkelmethode bijdraagt aan de toekomstbestendigheid van de gebouwen en of deze inspeelt op de toekomst. Uit de vorige
paragraaf is gebleken dat er een aantal knelpunten zijn. Er worden in wezen flexibele kantoor- en bedrijfspanden ontwikkeld maar de gebouwen zijn niet flexibel genoeg voor een transformatie naar een andere functie zoals wonen. Om in te spelen op de toekomstige woongebruiker moet daarom in de initiatieffase al uit worden gegaan van verschillende mogelijkheden voor de toekomst, waaronder wonen.
II. Er is gezocht naar een ontwerpmethode die zowel rekening houdt met verschillende eindgebruikers als een lange termijn visie betreft duurzaamheid en toekomstbestendigheid. In een onderzoek naar ontwerpen voor gebouwtransformaties en demontage van Elma Durmisevic uit 2006 (Durmisevic, 2006), wordt de conventionele ontwerpmethode die wordt gebruikt in de bouw, vergeleken met een ontwerpstructuur die gericht is op duurzaamheid door middel van toekomstbestendigheid. In de conventionele structuur wordt een initiatief van de opdrachtgever direct vertaald naar een ontwerp voor de verwachte gebruikerstoepassing. Bij een duurzaam en toekomstbestendig ontwerpproces wordt deze methode niet gehanteerd. Daar wordt het initiatief opgesplitst naar een korte - en
lange termijn strategie resulterend in scenario’s voor gebruik van het gebouw en materialen. Tevens vindt er meer interactie plaats tussen verschillende partijen (figuur 10), dit ten behoeve van het optimaliseren van de transformatiecapaciteit van het gebouw. Heren2 hanteert bij de projectontwikkelingen in de Houthavens een redelijk conventionele manier van ontwerpen. Wel wordt er bij meerdere projecten samengewerkt met dezelfde partners (zoals vaste adviseurs, een vaste aannemer en veelal hetzelfde architectenbureau) iets dat zou kunnen duiden op samenwerking in de hele keten, in elke ontwikkelfase. Echter zijn deze partners niet verweven in het hele proces en niet gegarandeerd betrokken bij elk project. Een integrale samenwerking is met deze partners dus wel mogelijk, met als doel het ontwerp- en ontwikkelproces te sturen richting het aanbrengen van flexibiliteit en duurzaamheid in het gebouw voor meerdere scenario’s. Zowel voor het gebouw al voor de materialen.
III. In paragraaf 3.1.2 is beschreven dat de mogelijkheid om vanuit de aanbodzijde in te spelen op flexibiliteit en duurzaamheid heeft geleid tot nieuwe ontwikkelmethodes. Een strategie die in lijn is met de opgaven voor gebouwen van Heren2 en de nieuwe ontwikkelmethode uitgelegd bij onderdeel II, is Industrieel, Flexibel en Demontabel (IFD) bouwen. De IFD bouwtechniek is een geïntegreerde benadering van modulair ontwerpen en bouwen, ter behoefte van levensloopbestendigheid en toekomstgerichtheid van het gebouw (scenario voor gebouwgebruik) en bevorderd het hergebruik van materialen (scenario voor componentgebruik). Anders dan de huidige methode, is dat deze techniek gericht is op toekomstbestendig en duurzaam ontwikkelen zowel voor het gebouw als voor de gebouwcomponenten.
Industrieel bouwen; Het gebruiken van seriematige in de fabriek
geprefabriceerde producten. Dit bespaard tijd op de bouwplaats, materiaal (minder verspilling) en kosten en “zou veel meer
toegepast moeten worden”, aldus Dick Venneman (Bijlage interview
Dick Venneman). Tevens kan de bouwmethode gecombineerd worden met huidige bouwmaterialen. Bij een aantal gebouwen wordt dit dan ook al toegepast. Seriematig geproduceerde producten worden interessanter naar mate de schaal omhoog gaat. Hoe meer dezelfde producten worden afgenomen, hoe lager de prijs per product.
Flexibel bouwen; Zorgt ervoor dat de technische levensduur
beter aansluit bij functionele levensduur kan op verschillende momenten, zonder hoge investeringen, het gebouw aangepast worden op een veranderende vraag. In paragraaf 3.1 is beschreven waarom het aanbrengen van flexibiliteit de toekomstbestendigheid
en levensloopbestendigheid van het gebouw bevorderd en hoe het bijdraagt aan het optimaliseren van de duurzaamheid.
Demontabel bouwen; De derde bouwmethode binnen het IFD
bouwen zorgt ervoor dat gebruikte materialen en componenten gemakkelijk aangepast of vervangen kunnen worden zonder dat ze daarbij gesloopt hoeven worden en hun waarde verliezen. Dit zorgt voor een hogere recyclewaarde van het gebouw, maar helpt ook mee om doelstellingen van de Nederlandse overheid te bewerkstelligen namelijk; een transitie naar een circulair Nederland in 2050 (paragraaf 3.1.3). Volgens de ARN, dé recyclingexpert in een van de meest circulaire huidige economieën namelijk de mobiliteitsbranche, is hoogwaardige recycling het startpunt voor een circulaire toekomst (ARN, 2017).
IV. In de huidige situatie houdt het beheer in het in stand houden van de kwaliteit van het gebouw, het gebruik van het gebouw controleren en de gebruikerstevredenheid waarborgen. In de nieuwe situatie wordt een gebouw gecreëerd dat ‘leeft’ en mee kan groeien met ontwikkelingen en aangepast kan worden op de vraag. Nieuwe technieken kunnen in de ideale situatie op elk moment worden doorgevoerd om het gebouw zo goed mogelijk te laten presteren en de kloof tussen vraag en aanbod zo klein mogelijk te houden. Dit betekent wel dat de afdeling vastgoedbeheer een belangrijkere positie in zal nemen in de toekomst.
Bij de vraag naar een aanpasbaar gebouw hoort een andere ontwikkelmethode. Er moeten, samen met actoren betrokken in het ontwikkelproces, scenario’s bedacht worden voor zowel het gebruik van het gebouw als van de componenten ter behoefte van de transformatiepotentie van het gebouw. Een bouwmethode die ervoor zorgt dat het gebouw en de componenten in de behoefte van meerdere scenario’s kunnen voorzien, is IFD bouwen.