81 81 81
Het ecologisme biedt bescherming tegen economisering door diversiteit en solidariteit van onderop te omarmen. Deze groene poli-tieke filosofie kan dus gezien worden als de progressieve variant van de double move-ment, en daarmee ook als een toekomstper-spectief voor linkse politiek.
Intrinsieke waarde
Het ecologisme kwam op door het diverse gedachtegoed van denkers als Herman Daly, Andrew Dobson, James Lovelock en Arne Naess, en de invloedrijke boeken van bijvoor-beeld Rachel Carson en de Club van Rome. Een cruciale ontwikkeling hierbij was het steeds betere begrip van de werking van ecosyste-men en de ecosyste-menselijke invloed daarop.
Het meest onderscheidende kenmerk van het ecologisme is dat het de mens in verbon-denheid met zijn omgeving ziet. Omdat de mens wordt gezien als een integraal onder-deel van het ecosysteem wegen groene politici bij het maken van politieke keuzes niet alleen de effecten op mensen, maar ook die op het ecosysteem. De verbondenheid van mensen met de natuurlijke omgeving speelt op meer-dere analyseniveaus. Soms vindt de verbon-denheid op mondiale schaal plaats — de plas-tic soep in de oceaan en het klimaat — , soms regionaal — hormoonverstorende stoffen in oppervlaktewater — en soms lokaal — stank-overlast, verlies van groen in een woonwijk. Door de verbondenheid tussen mens en omgeving krijgt niet alleen de mens, maar ook het ecosysteem een intrinsieke waarde. Daar-mee gaan ecologisten een stap verder dan een louter utilitaristische benadering van het eco-systeem als natuurlijke hulpbron (liberalen) of de mens als rentmeester (christen-demo-craten). Dit schept een morele basis voor menselijk handelen om de diversiteit van het ecosysteem te beschermen en solidariteit te tonen met de natuurlijke omgeving.
In de leefstijl van ecologisten draait het naast relaties met medemensen ook om de
verbondenheid met de natuurlijke omgeving. Dit kan bijvoorbeeld geuit worden in een be-wuste omgang met voedsel. Het handelings-vermogen van toekomstige generaties mag niet ingeperkt worden doordat nu onomkeer-bare roofbouw op ecosystemen wordt ge-pleegd. Uit de intrinsieke waarde van ecosyste-men en de verbondenheid tussen ecosyste-mens en natuurlijke omgeving kan dus een normatieve agenda afgeleid worden die bestaat uit ruimte bieden aan (bio)diversiteit en solidariteit van onderop.
Diversiteit
Het ecologisme stelt ruimte bieden aan diver-siteit centraal in zijn agenda: vanwege de in-trinsieke waarde van het ecosysteem, maar vanuit menselijk perspectief ook om de schoonheid van (bio)diversiteit. Huidige en toekomstige generaties moeten de mogelijk-heid hebben te genieten van een grutto in de wei. Door culturele diversiteit te koesteren kun je de ene dag wegdromen bij de Kaapver-dische folkmuziek van Cesária Évora en de andere dag opgeladen worden door de math metal van The Textures.
Een praktischer reden om ruimte te geven aan diversiteit is de noodzakelijkheid van di-verse ecosystemen voor de kwaliteit van leven. In het ideaalbeeld van ecologisten komt zowel de mens als zijn omgeving tot bloei, en hier-voor zijn gezonde, diverse ecosystemen nodig. Daar is ook het menselijk bestaan van afhan-kelijk. Tot slot is diversiteit belangrijk voor het handelingsvermogen van huidige en toekom-stige generaties. Enkel in een diverse samenle-ving wordt ook ruimte geboden aan de ont-plooiing van mensen met een meer ‘excentrieke’ levensstijl.
Ruimte bieden aan diversiteit fungeert als beweging tegen economisering omdat het ook de ruimte biedt aan menselijke interac-ties waarin niet het mondiale marktmecha-nisme de boventoon voert. Onder invloed van economische mondialisering zijn steeds meer
Jasper Blom De toekomst is groen TOEKOMST VOOR LINKS
82 82 82
vormen van menselijke interactie met elkaar en de natuurlijke omgeving tot een markt verworden. Door ruimte te bieden aan wat de Fransen zo mooi ‘l’économie sociale et soli-daire’ noemen kunnen alternatieve vormen van samenleven van onderop voortbestaan.
Solidariteit
Uit de verbondenheid met de omgeving volgt solidariteit als tweede centraal punt op de ecologistische normatieve agenda. Ecologis-me gaat daarbij verder dan de traditionele solidariteit door het begrip te verbreden naar het ecosysteem nu én in de toekomst.
Daar zijn een aantal redenen voor. Deze bredere solidariteit is noodzakelijk om inder-daad de ruimte te bieden aan diversiteit. Een bloeiend biodivers systeem vraagt om solida-riteit met de elementen van het systeem die onder druk staan. Daarnaast is in het antro-poceen solidariteit tussen mensen in het hier en nu niet meer voldoende om de uitdagin-gen voor de mensheid het hoofd te bieden. Alleen als we ook solidair zijn met het bre-dere ecosysteem en onze levensstijl aanpas-sen aan de draagkracht van het ecosysteem behouden we een goede leefomgeving op de lange termijn.
Solidariteit helpt te beschermen tegen de schokken die gepaard gaan met een mondiaal geïntegreerde markteconomie en is daarom onderdeel van de tegenbeweging. Door het begrip te verbreden zoals ecologisten doen, krijgt het hernieuwde relevantie in een econo-mie die momenteel nog grotendeels geba-seerd is op roofbouw op het ecosysteem, fos-siele brandstoffen en andere natuurlijke ‘hulpbronnen’. Negatieve effecten op de
kwali-teit van leven van toekomstige generaties die het immers zonder olie zullen moeten doen worden onderdeel van het politieke debat.
Het ecologisme schetst een belangrijk alter-natief voor het economische model van roof-bouw en machtsconcentraties in grote multi-nationale ondernemingen. Verbondenheid met de natuurlijke omgeving vormt een aan-leiding tot ingrijpen, terwijl internationale solidariteit het handelingsvermogen kan ver-groten door vanuit de overheid en door sa-menwerking binnen de EU macht terug te pak-ken op de markt. Door machtsconcentraties te verminderen ontstaat er ruimte om onder-linge solidariteit van onderop te waarborgen.
Deze normatieve agenda waarin diversiteit en solidariteit van onderop centraal staan biedt een interessant toekomstperspectief voor linkse partijen. Het ecologisme is daar-naast een uitgesproken progressieve filosofie: het accepteert de huidige machtsverhoudin-gen en sociale structuren niet als een gegeven, maar is bereid die te veranderen. Bijvoorbeeld door de gevolgen voor het ecosysteem in de politieke besluitvorming te betrekken. Juist daarom is het een voorbeeld van een tegenwe-ging die de doorgeslagen economisering aan wil pakken. Zeker als links het ecologisme om-armt zou van ‘klein’ wel eens het nieuwe ‘groot’ gemaakt kunnen worden.
Literatuur
B. Baxter (1999), Ecologism: an introduction, Edin-burgh University Press.
P.J. Crutzen & E. Stoermer (2000), ‘The “Anthropo-cene”’, IGBP Newsletter nr. 41.
K. Polanyi (1944), The great transformation, Beacon Press .
A. Smith (1776), The Wealth of Nations. Jasper Blom De toekomst is groen
83 83 83