Zoals echter al vaker naar voren kwam, wordt in het licht van het feminisme vooral die seksueel expliciete houding als problematisch ervaren. De nadruk op haar uiterlijk en het idee dat Beyoncé haar lichaam inzet om geld te verdienen, zouden teniet doen aan de geloofwaardigheid van haar statement. Cherise Smith is van mening dat Beyoncé haar lichaam inzet ten behoeve van haar feministische imago: “For Beyoncé, [feminism] means profiting off the beauty and labor of your own body unselfconsciously and marketing your likeness strategically.”212
Ook worden haar weinig bedekkende kledingstijl en verleidelijke dansen en poses geïnterpreteerd als een onderwerping aan de seksuele verlangens of de blik van mannen – en daarmee aan de
patriarchie. Dit zou het verkeerde voorbeeld geven voor andere vrouwen, zegt onder andere Ruby Hamad in een opiniestuk voor ABC News:
More titillation than sexual liberation, their performances add to society's perception of women as eye candy. Yes, it is primarily their own bodies they are using, but when these images are put in the public domain in order to sell a product, it becomes about representation and commodification.213
Door seksualiteit als centraal thema in haar imago te plaatsen, in zowel haar uiterlijk als in haar teksten, zou Beyoncé dus juist de objectivering van vrouwen juist in de hand werken uit een schreeuw om aandacht – omdat een dergelijke houding zorgt voor media-aandacht en wellicht verkoopcijfers begunstigt. Hetzelfde geldt voor andere vrouwelijke artiesten die hun seksualiteit benadrukken, ook al doen zij dit onder het mom van empowerment:
They may do so under the guise of empowerment, but, when a 'feminist' music video could pass for a scene out of True Detective or Underbelly, then it doesn't subvert patriarchy - it perpetuates it. […]It is the biggest pop stars - those with the most agency over their image - that are pushing these boundaries. And this is why they are culpable in perpetuating society's oppressive view of women's sexuality: as mega successful performers, millionaires many times over, they are free from most of the negative consequences of objectification, a luxury most women are not afforded. 214
Dit punt is te herleiden naar de eerdergenoemde uitzonderingspositie die supersterren als Beyoncé bezitten. Maar door het afwijken van de norm – het feit dat deze vrouwen in een uitzonderlijke positie zitten – bevestigen zij juist de rol die ‘normale’ vrouwen hebben als seksueel object, zo beredeneert Hamad.215
Anderzijds – en dit is de benadering die het derdegolffeminisme min of meer hanteert – wordt Beyoncés seksueel expliciete houding ook gezien als een kracht, waarmee de zangeres taboes kan doorbreken, zeker als gekleurde vrouw. Schrijfster Kara Brown bejubelt Beyoncés positie en hekelt het idee dat haar seksuele houding slechts een marketingstunt of schreeuw om aandacht is:
Of course, if a woman is celebrating her sexuality in a space where no men are present, it must be because she can’t get the attention that she wants from them—or one in particular—and needs to put on a show to
212 Smith (17-10-2014). 213 Hamad (20-03-2014). 214 Ibid.
59
beg for it. Call me crazy, but if I was sexually frustrated in my marriage I would have a pretty awkward time asking my husband to write a verse about all the great sex we’re not having.216
Bovendien is Beyoncé volgens Brown een voorbeeld voor jonge (zwarte) vrouwen: “Beyoncé is practically a celebratory ode to the beauty of her body. A body type that only in the last ten years or so has even been considered enviable.”217 Door haar lichaam te tonen, rekt Beyoncé in dit opzicht de norm van schoonheid op: ze benadrukt haar vrouwelijke vormen, die afwijken van het heersende schoonheidsideaal van veel (dunne) vrouwelijke modellen.
Daarnaast verlegt Beyoncé misschien juist wel grenzen door een onderwerp als seksualiteit – en het tweerichtingsverkeer daarbinnen – aan te snijden; een gelijkwaardige relatie tussen man en vrouw, waarin voldaan wordt aan de seksuele verlangens van beide seksen. “Beyoncé pushes boundaries not because it sells sex at every turn, but because it treats a power-balanced marriage as a place where sexuality thrives,” aldus muziekrecensent Carrie Battan op muziekplatform Pitchfork.218 Misschien wel hierdoor lijkt Beyoncé – in tegenstelling tot collega-sterren als Britney Spears en Christina Aguilera – te ontkomen aan een extreem geseksualiseerd imago; ze lijkt haar seksualiteit grotendeels zelf te kunnen controleren. Ze is de diva die haar eigen beslissingen neemt ongeacht wat andere daarvan denken. 3voor12-journalist Atze de Vrieze bevestigt dit denkbeeld in zijn
albumrecensie van Beyoncé:
Je begint je zo langzamerhand af te vragen hoe het toch komt dat Beyoncé door de jaren heen zo goed in staat is een imago op te houden van een stijlvolle diva, terwijl ze zich toch bepaald niet vies toont van de vleselijke lust. Niemand zal haar ooit wegzetten als een lichtzinnige slet, niet waar? […] Is het de context van 'female empowerment' die ze om zich heen schept? Bij Miley was voortdurend de vraag of ze zich niet liet misbruiken. Beyoncé is duidelijk: "I'm-a LET you be the boss of me."219
Het feit dat De Vrieze zich verwondert over het feit dat Beyoncé haar imago als diva kan ophouden en niet gezien wordt als ‘slet’, bevestigt echter ook hoe diep de dubbele seksuele moraal geworteld is in de hedendaagse cultuur. Want hoe cliché het ook is: over seksueel expliciete teksten van rappers als Snoop Dogg zal een dergelijke vraag niet gesteld worden.
Artisticiteit
Als je breder kijkt dan alleen de VMA’s en ***Flawless, is er echter ook een grote artistieke waardering van Beyoncés laatste album te zien. Op dit gebied zijn de meningen eenduidiger: het album wordt positief ontvangen en toonaangevende muziekplatformen als Pitchfork, Billboard, Rolling Stone en 3voor12 geven het album een goede beoordeling op creatief vlak. Recensenten waarderen de experimentele kanten van de muziek en het idee dat de zangeres weer meer
teruggrijpt naar haar hiphop- en R&B-roots. Dit maakt het album spannender dan zijn voorgangers, die erg poppy klonken. “It finds Beyoncé shifting gears to pull off her most explicit and sonically experimental music to date, exploring sounds and ideas at the grittier margins of popular music,” aldus Battan op Pitchfork.220 Battan noemt het album experimenteel: haar half gerapte/half 216 Brown (17-12-2013). 217 Brown (17-12-2013). 218 Battan (06-01-2014). 219 De Vrieze (21-12-2013). 220 Battan (06-01-2014).
60
gezongen nummers hebben meer diepgang dan eerder uitgebrachte ‘radiohits’. Billboard- recensenten Andrew Hampp en Erika Ramirez noemen het album zelfs toonaangevend voor de toekomst van R&B.221 Ook 3voor12 bejubelt het album om de spannende mix tussen pop en R&B.222 Ook de manier waarop het album uitgebracht en geproduceerd werd draagt bij aan het
experimentele gevoel. Beyoncé lijkt op deze manier nieuwe wegen binnen de muziekindustrie in te slaan. Hiermee bevestigt de zangeres haar positie als daadkrachtige vrouw. De onderwerpen die aan worden gesneden – feminisme, seksualiteit, imperfectie, relaties – lijken de zangeres bovendien een geëngageerde houding te geven. Beyoncé heeft de touwtjes in handen, aldus De Vrieze, en dit album geeft haar independent women-imago meer diepgang.
Het teruggrijpen naar een hiphopstijl, die ook in haar Destiny’s Child tijd aanwezig was, biedt gedeeltelijk een context voor de inhoud en thematiek van Beyoncés muziek. Het op de voorgrond plaatsen van seksualiteit past goed in de thematiek van hiphop, zoals in het eerste hoofdstuk duidelijk is geworden. Het feit dat Beyoncé op haar album veel samenwerkt met (mannelijke) hiphopartiesten en tekstschrijvers kan invloed hebben gehad op de manier waarop die thema’s zijn vertaald naar tekst en muziek.223 Door echter totale verantwoordelijkheid op te eisen voor haar werk en het op artistieke wijze te presenteren, lijkt Beyoncé met veel controversiële onderwerpen weg te komen.