TERUGKIJKEN EN VOORUITZIEN

In een tijd waarin de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland nog maar een bescheiden rol speelt, van katholieke socialisatie veel minder sprake is en de band van vele katholieken met de plaatselijke parochie in de praktijk vaak nog maar beperkt is, ben ik op zoek gegaan naar de inhoudelijke vorming die ouders van eerste communicanten krijgen aangereikt op het gebied van de officiëel kerkelijke betekenis van de eucharistie.

Dat aan die inhoudelijke vorming van ouders vaak maar weinig aandacht wordt besteed, bleek al uit de zoektocht die nodig was om catecheseprojecten te vinden die zich in de vorming niet uitsluitend beperken tot de communicanten, maar daar ook duidelijk de ouders bij betrekken. In de onderzochte projecten is dat het geval.

Maar tegelijkertijd moet worden gezegd, dat het sacrament van de eucharistie een zo brede en diepe betekenis heeft, dat het ook wel veel gevraagd is om ouders van communicanten daar in enkele bijeenkomsten volledig vertrouwd mee te maken.

Hedendaagse principes van catechese pleiten voor een aansluiting bij de spirituele biografie van mensen en de religieuze ervaring die mensen opdoen (of eerder hebben opgedaan). De afstand tussen dit uitgangspunt en de diepe rijkdom van de eucharistie, is voor veel hedendaagse katholieken behoorlijk groot. Juist door de afwezigheid van eerder genoemde socialisatie.

Projecten hebben met deze spanning van doen en het is dan ook niet verwonderlijk dat de projecten moeite hebben om de volledige rijkdom van de eucharistie bij de ouders voor het voetlicht te brengen. Vaak blijven de makers voorzichtig en soms wat oppervlakkig in hun

uitleg. Met name de onderwerpen verrijzenis en vergeving komen maar met mate aan bod. Soms ontbreken ze vrijwel. In Door de poort is belangrijk materiaal buiten de stof voor de ouderbijeenkomsten gebleven en in een inleidende paragraaf terecht gekomen. Het zou mijns inziens goed zijn als dit materiaal bij de ouderbijeenkomsten betrokken wordt. Catechetisch van grote waarde in dit project is ook de daarin opgenomen ‘viering met uitleg’. Ik kan me vinden in de pauselijke uitspraak dat de beste catechese over de eucharistie de goed gevierde eucharistie zelf is. Dat katholieken en ook ouders van communicanten, niet meer zo regelmatig de eucharistie bezoeken, ervaren en meevieren, vraagt binnen het catecheseproject ter voorbereiding op de eerste communie om een onderdeel liturgische vorming.

Wat kennis betreft biedt Het Geheim van het Brood duidelijk de meeste inzichten in de rijkdom van het sacrament der sacramenten. Het maaltijdkarakter van de eucharistie wordt wat onderbelicht, maar verder voert het project ouders behoorlijk in in de waarde en betekenis van dit sacrament en concentreert ze zich op dit onderwerp. Dat daarbij weinig aandacht wordt besteed aan een inleiding in geloof en kerk, geldt weer als een minpunt. Ouders (en communicanten) worden geacht al redelijk te zijn ingevoerd in het katholieke geloofsgoed. Het project is dan ook geschreven vanuit de gedachte van permanente vorming. Ik onderschrijf de waarde (en noodzaak) van permanente vorming, maar ik weet ook dat dat in vele geloofsgemeenschappen nog geen gemeengoed is. En dan kan ik me voorstellen dat - waar velen tegenwoordig toch minder in het katholieke gedachtegoed zijn ingewijd - Het Geheim van het Brood als los communieproject misschien toch te hoog gegrepen is.

Deze scriptie heeft mij via vele publicaties de rijkdom van de eucharistie doen herontdekken. Het is de moeite waard dit heilige en heilzame teken ook anno 2007 aan katholieke gelovigen te verduidelijken. In de regel worden kinderen voorbereid op het ontvangen (‘het doen’) van de eerste communie. In het licht van de zo noodzakelijke permanente catechese, is het aan te bevelen dat ook ouders van communicanten (en eigenlijk ook andere volwassen gelovigen) in de gelegenheid worden gesteld de rijkdom van de eucharistie te (her)ontdekken, te overwegen en zich eigen te maken. Daar groeit bovendien - zeker in kwalitatieve zin - de gemeenschap van.

Wanneer het sacrament daarbij in relatie wordt gebracht met de diaconie, zal het (ook voor de catechisanten) nòg meer winnen aan waarde. Wanneer de eucharistische catechese kan worden ervaren in de liturgie zal zij nòg meer vrucht dragen. Tegelijk wint de liturgie, en via haar de diaconie, aan waarde wanneer volwassen gelovigen zich in geloofscommunicatie verdiepen in de betekenis van de eucharistie.

Al met al kan worden geconcludeerd dat er catechesemateriaal voorhanden is, waarin veel aspecten van de eucharistische rijkdom kan worden aangeboden aan ouders van eerste communicanten en andere volwassen gelovigen. Door de poort en vooral Het Geheim van het Brood zijn daarvan goede voorbeelden. Het zijn binnen deze scriptie ook juist deze twee projecten waarin het meest de hedendaagse catechetische principes zijn terug te vinden.

Onderstaand de criteria en beweegredenen op basis waarvan ik tot een keuze ben gekomen van de vier onderzochte projecten:

 BROOD VOOR ONDERWEG

- in de brochure Eerste Communie van het GCO fryslân stond bij dit project vermeld: “eerste communieproject voor kinderen en ouders”

- en het ziet er leuk uit, met een apart verhalenboek en een kaart, beide met een rugzakloopster

- echter: het is de bedoeling dat ook de ouders thuis met de kinderen aan de slag gaan, maar het project biedt de ouders daartoe geen achtergrondinformatie: de betekenis van eucharistie wordt schriftelijk niet aangereikt

 CHRIS DE KAARS EN HET VERHAAL VAN BROOD EN WIJN

- in de beschrijving van het GCO werd gesproken over ouderavonden en ‘eucharistie’ was een van de trefwoorden waarop het project te vinden was - in de starttekst voor de eerste ouderavond wordt duidelijk over de betekenis van

eucharistie gesproken, maar dat is het dan ook

- ik moet een keuze maken en in dit project is maar weinig scriptiemateriaal terug te vinden - dus laat ik het vallen, maar daarmee hèb (kàn) ik het feitelijk toch

meenemen in mijn scriptie omdat juist deze summierheid toch karakteristiek lijkt voor de meeste eerste communieprojecten die in den lande gebruikt worden