Talud, integraal onderdeel van het profiel

De vraag van de woonbootbewoners langs de Nieuwe Vaart aan de Wetenschapswinkel was te adviseren over invulling en zelfbeheer van het weelderig groene talud. Dit talud maakt deel uit van een her te profileren profiel dat met haar inrichting aantrekkelijk moet worden voor verblijf en langzaam verkeer.

De ontwerpuitdaging zit hem in het ontwikkelen van een talud dat onderdeel is van het te ontwikkelen profiel dat beleefd kan worden als onderdeel van de openbare ruimte en tevens de privacy waarborgt van de aanwonenden.

Figuur 19b Profielvarianten ontleent aan ‘Varianten voorlopig ontwerp, juni 2015’ met nog erg veel ruimte voor de (auto)

mobiliteit.

Figuur 19c Ontwerpverkenningen profiel door Annerkiek Simons (Simons, 2016).

4.3.2

Framing

Anneriek Simons laat in haar onderzoek (Simons, 2016) zien dat sterke kaders een structuur kunnen bieden waarbinnen veel ruimte voor diversiteit (zelfbeheer) zonder dat dat de ruimte gaat

Figuur 20 Voorbeeld van kadering langs openbaar groen en van randen van een openbare ruimte (Simons, 2016).

In het geval van de Nieuwe Vaart zal de discussie over de invulling van de ruimtes binnen de kadering gaan over de hoogte van de vegetatie (zicht), behoud van bepaalde bomen en struiken, de bloeiwijze en periode (tbv insecten en vogels) en de hoeveelheid variatie.

Figuur 21 (Links) In het kader van de Pilot is er gekozen voor een stevige blokhaag op de overgang van de straat naar het

talud. Dit is een helder voorbeeld van een kadering. Hier wordt de blokhaag zelf ook nog eens wordt begrensd door een opstaande rand. In het geval dat je wilt dat er zicht is op het talud voor voorbijgangers is het zaak de blokhaag laag te houden. Het ontbreken van een helkje bij de toegang tot het talud zal voorbijgangers helpen de schroom te overwinnen om even met een been het talud op te stappen om te kijken de tuinen te bewonderen. (Rechts) Ingang zonder hek (Simons, 2016).

4.3.3

Invulling

Bij het ontwikkelen van een esthetiek voor het talud gaat het er om dat recht wordt gedaan aan de zichtbaarheid van het water, de beleefbaarheid van het talud voor voorbijgangers, de ecologische uitgangspunten, een gefaseerde bloei door het jaar heen, de diversiteit in smaak bij de

woonbootbewoners en behoud van bestaande kwaliteiten. In de discussie voorafgaand aan de besluitvorming is er bijvoorbeeld ook al gesproken over het behoud van de zaailingen van de Iep in het talud totdat de nieuwe aanplant in de te herstellen laan voldoende tot wasdom is gekomen. Op dit moment kent het talud een grote diversiteit. Iets dat door woonbootbewoners en

voorbijgangers wordt gewaardeerd (Broek, 2015 en Simons, 2016). Een kadering zoals voorgesteld door Simons (2016) en door Bram Breedveld samen met de woonbootbewoners bedacht en in de pilot uitgevoerd kan helpen het talud als één langgerekt groenelement te beleven en recht te doen aan de diverse wensen van de woonbootbewoners met betrekking tot de inrichting binnen de kadering. Een groenblijvend kader kan helpen de contrasten tussen het zomer en winterbeeld te verzachten. Iets wat er zomers paradijselijk uit kan zien kan in de winter makkelijk grauw en verwaarloosd ogen.

5

Reflectie

Het studentenonderzoek dat is ingegaan op de vragen van de vereniging de Nieuwe Vaart heeft richtingen geduid voor het organiseren van het zelfbeheer en aandachtspunten geformuleerd voor een inrichting van het talud. Een talud dat als onderdeel van de openbare ruimte beleefd kan worden en waarbij bestaande kwaliteiten worden behouden.

Er is vastgesteld dat het groene talud langs de Nieuwe Vaart een zeldzaam verschijnsel in Amsterdam is en dat het door (woonboot)bewoners en voorbijgangers wordt gewaardeerd. Een herziening van het talud wordt niet bediscussieerd, maar wel is het zaak zorg en aandacht te hebben voor al bestaande kwaliteiten. De gemeente verdient een compliment omdat ze heeft geluisterd naar de

(woonboot)bewoners en heeft besloten een groene kade en het zelfbeheer te behouden bij de herprofilering van het Kattenburgerplein, de Kattenburgergracht, de Oostenburgergracht en de Wittenburgergracht.

In het document Varianten voorlopig ontwerp wegprofiel Eilandenboulevard (juni 2015) wordt

gesproken van een complexe opgave waarbij wegprofiel, talud en water als afzonderlijke elementen in de inspraak zullen worden gebracht. Het is de vraag of het opknippen van de opgave niet ook een risico met zich meebrengt. Een risico dat de verschillende onderscheiden onderdelen ruimtelijk, organisatorisch en esthetisch onvoldoende een geheel gaan vormen.

Een aflopend talud dat als openbaar wordt ervaren, maar dat niet fysiek toegankelijk is voor anderen dan woonbootbewoners blijkt niet eenvoudig. Zelfbeheer van het talud blijkt daarbij nog een extra complicerende factor. Studentenonderzoek in deze studie heeft duidelijk gemaakt dat

vormgevingsaspecten en informatievoorziening van invloed zijn op de beleving van de openbaarheid. Afwezigheid van private opstallen en hekwerken, heldere informatievoorziening en een duidelijk aanspreekpunt lijken cruciaal te zijn voor het beleven van een plek als openbaar. Uit interviews komt naar voren dat het idee voor een ecologische inrichting van het talud een gunstige invloed kan hebben op het draagvlak voor een niet openbaar toegankelijk talud in zelfbeheer bij (woonboot)bewoners. Zelfbeheer heeft veel aandacht gekregen in deze studie. In een oriënterend gesprek met de projectleider zelfbeheer uit Amsterdam West werd het studentenadvies, een organisatie van het zelfbeheer op straatniveau, als niet praktisch gekwalificeerd. Een pragmatische insteek werd

geadviseerd, waarbij een wallekantovereenkomst met elke booteigenaar wordt gesloten waarin beheer en gebruik wordt vastgelegd. Zorgpunt hierbij is dat op deze manier beheer dreigt te worden

gereduceerd tot individuen. De ideeën die er zijn om meer op het niveau van de (buurten op de) Eilanden samen te werken in zelfbeheer worden zo wel geheel afhankelijk van wat er in het informele circuit tussen actieve bewoners wordt georganiseerd.

In de verschillende studentonderzoeken komt naar voren dat zelfbeheer als bewonersactiviteit van grote waarde kan zijn voor meer betrokkenheid van bewoners bij hun buurt. Crossovers met

allerhande andere thema’s (zoals: duurzaamheid, veiligheid, gezondheid) liggen voor het grijpen. De vraag is of een formule voor zelfbeheer, teruggebracht tot overeenkomsten tussen individuele woonbootbewoners en de gemeente, voldoende basis is voor het vergroten van het zelforganiserende vermogen van buurten.

Een ander punt van aandacht is of het idee van een ecologische inrichting van het talud bij individuele overeenkomsten voor het zelfbeheer wel haalbaar is. Hoe wordt een ecologische inrichting van het hele talud geborgd bij individuele afspraken per boot? En wat als een woonbootbewoner geen zelfbeheer wil? Gaat de gemeente dan zorgdragen voor het ecologische beheer?

Een grote ingreep als een herprofilering vraagt om iets te bouwen dat de komende decennia de stedelijke mobiliteit goed bedient. Je kunt je afvragen of het door de gemeente voorgestelde nieuwe profiel voldoende tegemoet komt aan het gewenste faciliteren van langzaam verkeer en verblijf op en langs de Eilandboulevard. Kijkend naar de toekomst van mobiliteit in de stad is het zaak de vraag te stellen in hoeverre er in de (nabije) toekomst nog (een dominante) plek is voor de auto in de (binnen)stad. Aandacht voor hoe je mobiliteit in de stad voor de auto afweegt tegen mobiliteit van mensen vraagt wellicht om een nog prominentere positie op de mobiliteitsagenda.

Bronnen

Bijlsma, T. (2014) “the phenomenology of publicness: designing an accessible and inclusive Binnengasthuis area”. Master Thesis Landscape Architecture, Wageningen.

Broek, L. (August 2015) The publicness of privately managed public green space. A case study research of civic initiatives in participatory governance. Master Thesis Forest and nature conservation. Wageningen University.

Broek, L. van den, Dobben, E. van, Muntjewerf, S., Nieuwland, W., Reitsema, R. (Mei 2014) Advies voor een organisatiestructuur voor het zelfbeheer van het talud aan de Nieuwe Vaart te Amsterdam. Openbare ruimte & zelfbeheer in de participatiesamenleving. 1287 – Academic Consultancy Training, Wageningen Universiteit.

Gemeente Amsterdam – Stadsdeel Centrum. (juni 2015) Varianten voorlopig ontwerp wegprofiel Eilandenboulevard.

Gemeente Amsterdam – Amsterdam Aantrekkelijk Bereikbaar (juni 2013) Mobiliteitsaanpak Amsterdam 2030.

Gemeente Amsterdam – Structuurvisie 2040, economisch sterk en duurzaam (febr. 2011).

Groene burgerinitiatieven en de rol van overheden | Wageningen UR: https://youtu.be/n2K9DsYNdmc Kruit, J. (mei 2014) Een (be)leefbare stad, openbare ruimte in zelfbeheer. Project plan

Wetenschapswinkel Wageningen UR.

Kruit, J., Jonge, F. de (januari 2015) Wonen, studeren en werken op het Binnengasthuisterrein: op weg naar een ontwerp op basis van gedeelde belangen. Rapportnummer 315

Laan, A., Stoltenberg, D., Hoeksma, D., Janse van Rensburg, C. Van, Grit, J. (juni 2014)

Buurtmoestuin? Zo gedaan! Handleiding voor het opzetten van een buurtmoestuin in Almere. 1392 - Academic Consultancy Training, Wageningen Universiteit.

Mahbubi, Z., Johannes, D. (juni 2014) Zelfbeheer van openbaar groen. Succes- en faalfactoren in verband gebracht met het traject, de organisatie en samenwerking. Afstudeerscriptie Hogeschool Rotterdam, Instituut voor de gebouwde omgeving. Opleiding Ruimtelijke Ordening en Planologie. Salverda, I., Pleijte, M., Dam, R. Van. (2014) Meervoudige democratie, Meer ruimte voor

burgerinitiatieven in het natuurdomein (paper).

Salverda, I., Pleijte, M., Dam, R. Van. (2014) Meervoudige democratie, Meer ruimte voor burgerinitiatieven in het natuurdomein (brochure).

Salverda, I., Pleijte, M., Dam, R. Van., Kruit, J. (2016) Pionieren, jaarmagazine over het samenspel van groene burgerinitiatieven en overheden.

Simons, A. (in ontwikkeling) Masterthesis ‘Eilandenboulevard’.

http://www.wageningenur.nl/nl/artikel/Leernetwerk-Samenspel-burgerinitiatieven-en-overheden-in- het-groene-domein.htm#

Wageningen UR (University & Research centre) ondersteunt met de Wetenschaps winkel maatschappelijke organisaties als verenigingen, actiegroepen en belangen organisaties. Deze kunnen bij ons terecht met onderzoeksvragen die een maatschappelijk doel dienen. Samen met studenten, onderzoekers en maatschappelijke groepen maken wij inspirerende onderzoeksprojecten mogelijk.

Wageningen UR, Wetenschapswinkel Postbus 9101

6700 HB Wageningen T (0317) 48 39 08

E wetenschapswinkel@wur.nl

www.wageningenUR.nl/wetenschapswinkel

Een (be)leefbare stad