t raIn de traIner

Zoals eerder aangegeven, vervult de docent een sleutelrol. Om de docent daarbij te ondersteunen komen de voorlichters van Kennisnet gratis op school voor het geven van workshops. Deze workshops worden gevormd naar de wensen van de deelne- mers. Ook kan een beroep worden gedaan op de iets intensievere train-de-trainer- programma’s die ondersteuning bieden bij de ontwikkeling en implementatie van nieuwe didactische concepten. Veel scholen zijn bezig met vernieuwing maar weten niet precies waar ze informatie moeten halen of welke richting ze op moeten gaan. Ze willen bijvoorbeeld ‘samenwerkend leren’ invoeren. Kennisnet biedt voor dat doel een tweedaagse training aan waarin dat concept wordt uitgelegd en docenten laten zien welke tools en ict-ondersteuning te gebruiken zijn. Tijdens de training komt ook aan bod hoe u zelf uw collega’s in dit concept kunt trainen, zodat de ken- nis binnen de school blijft.

Kennisnet biedt de training kosteloos aan, maar vraagt er wel iets voor terug: betrokkenheid. Om te voorkomen dat de training geen losstaande activiteit blijft, maar ook een vervolg krijgt in de school, wordt er na afloop van de training contact onderhouden met de getrainde docent. Op die manier ontvangt Kennisnet gebrui- kersinformatie en blijft de docent op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen. Naast samenwerkend leren zijn er ook trainingen over andere didactische concepten zoals ‘onderzoekend leren’, met als werkvorm Webquest en ‘ondernemend leren’, waarin het opzetten van een groepsbedrijf als werkvorm centraal staat. Bij samenwerkend leren komen aan bod Learning Circle en ThinkQuest.’ Het volledige aanbod is te zien op de site http://traindetrainer.kennisnet.nl/.

5.6.5 werkstukkenstraat

Een ander inzicht dat uit het onderzoek naar voren komt is dat het noodzakelijk is een veel beter aanbod te laten zien van manieren waarop leerlingen met opdrach- ten om kunnen gaan. Voor de docent is het handig te weten dat er meer verwer- kingsvormen zijn van opdrachten, dan de vertrouwde werkstukken op papier. Het leuke is dat deze vormen van verschillende media gebruik kunnen maken. Hierdoor kan de docent veel meer variatie aanbrengen en dat komt toch alleen maar de moti- vatie van de leerlingen ten goede? Momenteel treft men op de site voor scholieren vmbo een menuknop ‘werkstukken' aan. Achter deze knop is de hieronder afgedruk- te afbeelding te zien.

Figuur 5: Werkstukkenstraat

Achter elke stap vindt de leerling een scala aan tips en bronnen over de genoemde onderwerpen: plannen, zoeken, bouwen en presenteren. Uit het onderzoek naar leergedrag en uit gesprekken met leerlingen en docenten, komt naar voren dat het aanbod achter deze stappen nog flink kan worden uitgebreid. In de komende peri- ode zal daarom een groot aantal opdrachtmogelijkheden op de scholierensites wor- den gepubliceerd. Het betreft de thema’s ‘onderzoek doen’, ‘uitdagingen in samen- werkend leren’ en ‘expert zijn voor anderen’. Bij al deze onderwerpen vindt de leerling een groot aantal bronnen, tips, handreikingen, voorbeelden en applicaties. Het geeft de docent de mogelijkheid om te variëren in het opdrachtaanbod. Wel- licht mag de leerling zelf kiezen welke media hij gaat inzetten. Om van elke stap op de hoogte gehouden te worden, kan men zich aanmelden voor de vo-nieuwsbrief. Abonneert u zich gratis op http://docent.kennisnet.nl .

5.7 SAMENHANG

Een belangrijke les die geleerd kan worden uit de ervaringen van de afgelopen twin- tig jaar is dat succesvolle invoering van ict geen kwestie is van meer computers of extra content. Dit geldt niet alleen voor het met behulp van ict inspelen op het leergedrag van vmbo-leerlingen maar voor de inzet van ict in het algemeen. De werkelijke opgave voor effectief en efficiënt gebruik van ict in het onderwijs is het managen van de onderlinge verbinding tussen visie, kennis, programmatuur en hardware. Dit vereist leiderschap en samenwerking. Leiderschap is op de eerste plaats nodig voor visieontwikkeling in een school. Dit betekent het organiseren van het proces dat nodig is om binnen een schoolteam te komen tot een breed gedra- gen beeld over hetgeen men met ict in het onderwijs wil bereiken. Zonder dit beeld of deze doelgerichtheid kan niet worden vastgesteld of ict bijdraagt aan leerdoelen of kwaliteit van het onderwijs.

Als eenmaal een breed gedragen visie binnen een schoolteam aanwezig is, is ook leiderschap nodig om te komen tot afstemming met de andere bouwstenen voor succesvol ict-gebruik. Educatieve programmatuur en hardware vereisen een financi- ele transactie. Dit geldt niet voor de sociale bouwstenen van visie en deskundig- heid. De sociale bouwstenen zijn het resultaat van reflectie en samenwerking. Samenwerking houdt in het werken aan een gemeenschappelijk doel door het delen van kennis en ervaringen. Op de meeste scholen blijkt samenwerking tussen leraren de belangrijkste bron van informatie te zijn voor het gebruik van computertoepas- singen in de klas. Een cultuur van collegiale samenwerking en teamgeest is daar- mee van doorslaggevend belang voor de professionalisering van leraren in het gebruik van ict. Voor individuele leraren is het vrijwel ondoenlijk op eigen kracht met behulp van ict in te spelen op het leergedrag van leerlingen. Dit vraagt niet alleen buitensporig veel energie van de betreffende docent; de ervaringen van de afgelopen decennia laten ook zien dat deze aanpak niet leidt tot een duurzame integratie van ict binnen de school. Van scholen die erin slagen ict succesvol te benutten voor de leeractiviteiten van leerlingen, kan worden geleerd dat ict een krachtige hefboom is voor kwaliteitsverbetering en innovatie van het onderwijs.