Missie
Inzet van dit subthema is om bij te dragen aan het maximaal gebruik van organische rest- en zijstomen als voedsel of diervoeder of non-foodproducten en het optimaal hergebruik van biomassa voor nieuwe eiwitten of andere grondstoffen en producten. Organische rest- en zijstromen komen op alle plekken in de agri-food en tuinbouw keten vrij, van de primaire sector en de verwerkende industrie tot en met de retail, horeca en consumenten. Hergebruik van de organische rest- en zijstromen op de verschillende plekken de keten kan een andere insteek vragen. Daarnaast zijn verbindingen tussen de schakels, tussen sectoren en naar andere sectoren, noodzakelijk om hergebruik mogelijk te maken. Een integrale
aanvliegroute met aandacht voor het bouwen van brede consortia, maar ook borging van kwaliteit en veiligheid, inpassen in bestaande productiesystemen, ondersteunen van cases en pilots en het aanpassen van wet- en regelgeving is noodzakelijk om de missie ten uitvoer te brengen.
Ambitie
In 2030 worden organische rest- en zijstromen maximaal hergebruikt als voedsel, diervoeder, of andere (non-food) producten. De land- en tuinbouw en agro-food industrie draagt daarmee op brede schaal bij aan het welbevinden van de Nederlandse burger. Ketens zijn daartoe optimaal ingericht en nieuwe verbindingen zijn gemaakt zowel binnen als buiten het tuinbouw-agri-food domein om eigen of elkaars zij- en reststromen te verwaarden. Milde technologieën zijn ontwikkeld om naast het produceren van het hoofdproduct ook waardevolle bijproducten te leveren die hoogwaardig verwaard kunnen worden. Dit maakt het optimaal inzetten van biomassa voor voeding, bijvoorbeeld nieuwe eiwitten, veevoer, en andere non-food producten mogelijk. Haalbare businesscases en slim ingerichte verbindingen maken het mogelijk voor alle partijen in de keten om rest- en zijstromen maximaal te verwaarden.
In 2050 kent het agri-food/tuinbouw systeem geen ongebruikte rest- en zijstromen meer. Waardevolle verbindingen met andere sectoren maken dat alle biomassa/land- en tuinbouwgewassen optimaal bijdragen aan de invulling van menselijke behoeften naar hoogwaardige voeding, duurzame non-food producten en waar mogelijk energie.
Wat is daarvoor nodig
De ontwikkeling van kennis, concepten, ondersteunende technologie en maximale implementatie in de praktijk (van reeds bestaande technieken) voor:
- De ontwikkeling van (milde) bioraffinageconcepten en technologie op verschillende schalen die optimaal gebruik van gewassen en rest- en zijstromen mogelijk maken.
- Ontwikkeling van nieuwe en aangepaste gewassen en grondstoffen die een meer optimale verwaarding mogelijk maken, binnen of buiten het teeltsysteem
- Ontwikkelen van concepten voor de “total use” van landbouwgewassen, rest- en zijstromen inclusief de toepassingsontwikkeling in de volgorde voedsel (zoals aantrekkelijke plantaardige eiwitalternatieven), diervoeder/non foodtoepassingen
- Ontwikkelen van technologieën en concepten die het verwaarden van organisch huishoudelijk en restaurant afval mogelijk maken.
- Ontwikkelen van concepten waarbij insecten, schimmels of micro-organismen worden benut bij omzetting van reststromen in hoogwaardige veilige voeding en/of andere producten
- Ontwikkelen van concepten die veilig benutten van diermeel en andere dierlijke reststromen als diervoeder of in andere producten mogelijk maken
- Ontwikkelen van concepten voor het verwaarden van recalcitrante biomassa
- Ontwikkelen van nieuwe concepten en productietechnieken om organische moleculen voor voeding en non-food toepassingen te produceren, bij voorkeur uit reststromen die vrijkomen in de agri-food/tuinbouw productieketen.
Programmalijnen
Omdat de inzet van dit subthema een breed gebied omvat is het programma onderverdeeld in vijf deelprogramma’s:
- Bioraffinage voor valorisatie van rest- en zijstromen
o Ontwikkelen van flexibele bioraffinagetechnologieën die ook lokaal, bij het veld, kunnen worden ingezet, waarbij tevens water en mineralen kunnen worden teruggevoerd
o Het verbeteren van procesefficiëntie grondstofverwerking/duurzaam procesontwerp binnen de industrie
o Het circulair inzetten van andere rest- en zijstromen binnen het agri-foodsysteem, zoals (bio)plastics teelthulpmiddelen en voedselverpakkingen.
- Hergebruik zij- en reststromen binnen het teeltsysteem
o Ontwikkelen van en inzetten op meer circulariteit binnen de teelt, ook voor onbedekte teelten8, en het circulair inzetten van alle stromen, organische stromen, water, nutriënten9,
teelthulpmiddelen
- Valorisatie binnen de voedselketen, inclusief veevoer
o Technologie en concepten voor verwaarding rest- en zijstromen, het veilig inzetten binnen de voedselketen inclusief veevoer10
o Ontwikkeling technologie voor toepassing nieuwe grondstoffen/nieuwe en aangepaste gewassen voor meervoudige verwaarding, voor zowel food als non-food
o Valorisatie huishoudelijke reststromen en stromen uit retail, food-service en restaurants, waarbij de logistieke aspecten en veiligheid een belangrijke rol spelen
- Valorisatie voor vervanging van fossiele grondstoffen
o Ontwikkeling technologie toepassing groene grondstoffen/nieuwe en aangepaste gewassen voor meervoudige verwaarding, toepassen van recalcitrante biomassa reststromen. - Nieuwe technologieën en concepten
o Ontwikkelen van cellular agriculture voor het produceren van hoogwaardige eiwitten en andere stoffen
Een overzicht van lopend onderzoek en witten vlekken is uitgewerkt in de volgende paragrafen.
6.2 Lopend onderzoek
Bioraffinage voor valorisatie van rest- en zijstromen
Omdat veel organische reststromen bestaan uit hout- en stro-achtig materiaal is lignocellulose een belangrijke uitgangsstof. Wageningen Research onderzoekt in een kennisbasisproject welke
consequenties de samenstelling van dit lignocellulose heeft voor planten, schimmels en producten die ervan gemaakt kunnen worden. In een ander kennisbasisproject worden processen ontwikkeld voor de bioraffinage van reststromen. Valorisatie van deze reststromen is het doel en hierbij wordt ook het cascade-principe gebruikt. Cascadering is de hantering van een bepaalde volgorde bij de winning van producten uit biomassa: eerst wordt het product gewonnen met de hoogste waarde en vervolgens producten met een lagere waarde. In de mooiste cascades wordt de biomassa volledig uitgenut. Voorbeelden van WR projecten zijn de winning van eiwit uit bierbostel voor humane voeding, kleinschalige bioraffinage en productie van azijnzuur (tenslotte monochloorazijnzuur) uit organische reststromen. Ook wordt er een alternatief ontwikkeld voor de chemische (papier)pulping van hout(achtig) materiaal door de inzet van witrotschimmels (bio-pulping).
8 Er is een aparte MMIP glastuinbouw waar circulariteit binnen de glastuinbouw is uitgewerkt, een aantal
vraagstukken rondom hergebruik van rest- en zijstromen binnen de teelt is echter wel meegenomen binnen dit subthema.
9 Circulair inzetten van nutriënten en water is uitgebreid uitgewerkt in subthema A1. 10 Hier ligt een link met de programmeringsstudie duurzame veehouderij
De sterkste Europese hub op dit gebied zit in Noord-Frankrijk in de buurt van Reims (les Sohettes), hier worden door een diversiteit aan consortia en in verschillende stadia van ontwikkelingen bioraffinage en valorisatieroutes ontwikkeld.
Diverse projecten hebben ook in Nederland reeds de demo-fase bereikt met grote pilot plants, o.a. de grasraffinage van de firma Grassa en die van de firma Newfoss. Deze grasraffinage levert
veevoercomponenten, grondstof voor bioplastics en vezelmateriaal (voor papierproductie) op. Cosun en WFBR zijn bezig met een demo-project waarin natief eiwit (RuBisCo) worden gewonnen uit
groentensnijresten en suikerbietenloof. Dit eiwit heeft gelerende en schuimende eigenschappen en kan worden gebruikt in humane voeding.
Hergebruik zij- en reststromen binnen het teeltsysteem
In teeltsystemen kunnen hulpmiddelen soms worden hergebruikt of een duurzamere herkomst krijgen. Wageningen Research werkt aan biobased en biologisch afbreekbare netten en glascoating voor de land- en tuinbouw. Dit soort biobased en biodegradeerbaar materiaal kan ook uit huishoudelijk afval worden geproduceerd. Dat wordt ontwikkeld in het EU project UrBioFin (met o.a. WUR). Diverse partijen in Nederland zijn bezig met het gebruik van tomatenstengels en –loof voor verpakkingsdozen en trays.
Valorisatie zij- en reststromen binnen de voedselketen, inclusief veevoer
Naast de eerder genoemde eiwitwinningsprojecten wordt binnen Wageningen Research, samen met Avebe, ook gewerkt aan milieuvriendelijke methoden om zetmeel te modificeren. Bij het gebruik van reststromen in diervoeding moet ook op veiligheid worden gelet. Ook op dat gebied wordt onderzoek gedaan.
Valorisatie zij- en reststromen voor vervanging van fossiele grondstoffen
Het vervangen van fossiele grondstoffen door biomassa en met name reststromen is in Nederland een zeer uitgebreid gebied waaraan universiteiten zoals Tu Delft, U Twente, RU Groningen, Universiteit Utrecht, Radboud Universiteit, TU Eindhoven en WUR werken. Ook hogescholen zoals HAS, Avans, Van Hall Larenstein. Tientallen Nederlandse bedrijven doen onderzoek op dit gebied, bijvoorbeeld agro-food bedrijven, afvalverwerkers en chemiebedrijven. Ook waterschappen, ingenieursbureaus en
onderzoeksinstituten zijn actief in dit veld. De valorisatie van reststromen naar markten buiten de voeding draagt bij aan het verdienvermogen van de sector en draagt tevens bij aan de klimaatagenda, en de transitieagenda circulair.
Een voorbeeld van een lopend programma is het BIORIZON programma waarin bioaromaten worden gemaakt uit organische reststromen (met o.a. TNO, Biobased Delta, WUR, VITO, Sabic, Orgaworld, Twence, AEB, Covestro). Ook het CATCHBIO consortium waarin bedrijven samen onderzoek verrichten op het gebied van de productie van biobased producten. Wageningen Research is betrokken bij o.a. de productie van detergenten uit reststromen van suikerbieten, de winning en toepassing van chitosan en pectine en de productie van bioaromaten uit organisch afval.
Nieuwe technologieën en concepten
WR heeft in een kennisbasisproject onderzoek uitgevoerd naar het gebruik van bio-alcoholen (platform) voor productie van chemicaliën en biobrandstoffen en het gebruik van de rubberpaardenbloem als multi- purpose-gewas voor rubber en polymeren die op furanen zijn gebaseerd. Er wordt onderzoek gedaan naar het gebruik van microbiële vetzuren en er wordt een bacterieel platform ontwikkeld voor de productie van mono- en diterpenen.
De komende jaren wordt een recycling en end-of-life strategie ontwikkeld voor duurzaamheid en klimaat.
De innovatietrechter
Het lopende onderzoek is dus divers en breed en lijkt op een waaier, maar is in feite een trechter. Deze breedte vloeit voort uit de diversiteit van de verschillende reststromen, de vele technologieën waarmee die in principe bewerkt zouden kunnen worden en de vele producten die gemaakt zouden kunnen
worden. Omdat van te voren niet vast staat welke combinatie van technologie en product voor een bepaalde reststroom succesvol gaat worden moet worden ingezet op meerdere opties. Pas tijdens het R&D traject wordt duidelijk welke opties technisch, economisch en milieukundig haalbaar zijn. Met het voortschrijden van de TRL vallen steeds meer ontwikkelingen af en blijven de beste over. Het is gebleken dat tenslotte succesvolle reststroomvalorisatieprocessen overblijven in het smalle gedeelte van de trechter. Een voorbeeld is de winning van natief eiwit uit groenten- en loofrestanten, een technologie die is overgenomen door Cosun die er nu suikerbietenloof mee gaat opwaarderen en daarmee een nieuwe bron van eiwit voor humane consumptie heeft aangeboord. Een ander voorbeeld is de productie van capronzuur uit groente- en fruitrestanten. Het Nederlandse bedrijf ChainCraft heeft nu een
demonstratiefabriek waarin jaarlijks 1000 ton capronzuur en aanverwante zuren worden geproduceerd. De zuren worden verkocht als hoogwaardige veevoercomponenten.
Lopende of recent afgesloten projecten en programma’s
Overzicht van recent afgesloten en lopend onderzoek, geordend volgens het raster van de MMIP’s en de gedefinieerde programmalijnen. Indien niet anders aangegeven loopt het onderzoek bij Wageningen Research.
Onderwerp Onderzoeksfase TRL 1-3
(NWO, KNAW, EU, Kennis- basis, strategische middelen etc.) Ontwikkelfase TRL 4-6 (toegepast onderzoek, beleidsondersteunend onderzoek) Demonstratiefase TRL 7-9 (MIT, POP, fieldlabs, etc.)
Implementatiefase (subsidies, investeringen, regelgeving, kennisverspreiding, netwerken, campagnes etc.)
Deelprogramma Bioraffinage voor valorisatie van rest- en zijstromen KB34 C&CP (2019-2022)
- 1-3A-4 Lignocellulose composition;
consequences for plants, fungi and downstream products
- 1-3A-1 Biorefinery for cascading and valorisation of side streams
- AF Kleinschalige bioraffinage (niet goed van de grond gekomen) - TEBE116198 Coproductie van monochloorazijnzuur en energiedragers uit biomassa zijstromen - TEBE117013 Biopulping: Selectieve Lignocellulose Ontsluiting met Witrotschimmels - DFI AF 19008 Biorefinery Grassa, verschillende projecten.
TNO/WUR eiwitten uit suikerbietenloof TNO/Twence Voltachem productie van mierenzuur uit CO2 uit biomassa
Deelprogramma Hergebruik zij- en reststromen binnen het teeltsysteem KB34 C&CP (2019-2022)
subthema 2
- AF-17010 Bio-based, biodegradable nets for horti- and agriculture - AF-16165 Bio-based,
biodegradable and sprayable cover material for horti- and agriculture - EU-BBI (AF cofi) UrBioFin, Valorisation of municipal solid waste
Tomatenstengels en loof voor verpakkingsdozen en trays
Deelprogramma Valorisatie binnen de voedselketen, inclusief veevoer KB34 C&CP (2019-2022),
subthema 2 NWO-CCC
- AF-18050 Protein valorisation from brewers spent grain
- AF-16072
Environmentally benign process for starch derivatisation
- AF-16156 Circulaire bio- economie
- WOT4 veiligheidsissues gebruik reststromen in diervoeding
Deelprogramma Valorisatie voor vervanging van fossiele grondstoffen …. KB34 C&CP (2019-2022)
- 1-3B-1 Biobased materials and chemicals for relieving and replacing the fossil feedstock system
NOW-CCC
- AF-18003 From sugar beet ‘waste’ to environmentally enhanced detergents - AF-18030 Processing of
pectin and chitosan from side streams into functional and high-value ingredients - AF-17024 Non-food toepassingen van koolhydraten uit suikerbietenraffinage - AF-18015 Waste-to- Aromatics - AF-18062 Bio-gebaseerde formuleringen voor ingebedde railsystemen - AF-17029 Production and
evaluation of furanic intermediates and aromatic derivatives from biomass
- Onderzoeksactiviteiten van ECN/TNO
BBI flagships EU-Star4BBI
WUR binderless boards en lignine in asfalt TNO/ECN/WUR Biorizon projecten. Bioaromaten
Deelprogramma Nieuwe technologieën en concepten KB30-RUE (2015-2018) - Bio-alcoholen als
platform voor de productie van biobased chemicaliën en advanced biofuels
- Rubberpaardenbloem als multi-purpose gewas voor rubber en furan- based polymeren KB34 C&CP (2019-2022) - 1-3C-1 Recycling and end-
of-life strategies for sustainability and climate
- AF-16156 Microbial fatty acid PPP
- AF15263-Harness bacterial platform for mono- and diterpene production
6.3 Witte vlekken
Onderwerp Onderzoeksfase TRL 1-3
(NWO, KNAW, EU, Kennis- basis, strategische middelen etc.) Ontwikkelfase TRL 4-6 (toegepast onderzoek, beleidsondersteunend onderzoek) Demonstratiefase TRL 7-9
(MIT, POP, fieldlabs, etc.) Implementatiefase (subsidies, investeringen, regelgeving, kennisverspreiding, netwerken, campagnes etc.)
Deelprogramma Bioraffinage voor valorisatie van rest- en zijstromen Flexibele bioraffinage Oogsten en verwerken van
diverse types biomassa tot stabiel (tussen)product. Effect op verdere verwerking biomassastroom. Ontwerpen unit of operation / scheidingsmechanismen die compliant zijn met kleine schaal Ontwikkelen en ontwerpen totaalconcept op basis van grondstofmogelijkheden, technologische concepten, en eisen vanuit eindtoepassing. Ontwerpen scheidingstechnologie die op kleine schaal (bij het land) inpasbaar is. Ontwerpen van scheidingsconcepten die bij het land uitvoerbaar zijn en rekening houden met de water cirkel en terugbrengen van nutriënten Ontwerpen lokale valorisatieroutes Ontwerpen van concepten om eerder te scheiden (bijvoorbeeld mobiele persen zoals bij fruit) Opzetten van lokale bioraffinage-faciliteiten voor producten en/of afvalstromen van telers Kwaliteitsborging van producten Inpassing in lokale productiesystemen Uitwerken haalbare businesscases en onderbouwen/inrichten economische prikkels LCA/duurzaamheids- analyses Ruimte in regelgeving (beleidsinnovatie) Kwaliteitsborgings- systeem Biorafinage, procesefficiëntie grondstofverwerking/ duurzaam procesontwerp industrie
In kaart brengen van degradatieprocessen (na oogsten), effect op verder processing en uiteindelijke producteigenschappen Ontwikkeling van nieuwe selectieve
scheidingstechnologieën gekoppeld aan biomassa fysiologie en structuur. Vaststellen relatie lokale verwerking en terugvoeren reststromen en organische stofbalans bodem. Ontwerpen kringloopconcepten binnen de sector en tussen sectoren.
Uitwerken total use concepten Ontwikkelen en ontwerpen totaalconcept op basis van grondstofmogelijkheden, technologische concepten, en eisen vanuit eindtoepassing. Efficiënte voorbehandeling integreren met ontsluiting en raffinage Risicoanalyse voor voedsel- en voederveiligheid per processtap toegepast om reststromen voor bioraffinage te valoriseren/cascaderen Concepten waarbij insecten, schimmels en micro-organismen worden benut bij omzetting van reststromen in hoogwaardige veilige voeding Techno‐economische analyse van totaalconcept. Demo en pilot‐faciliteiten. Experimenteerruimte voor combinatie/integratie biomassateelt en verwerken reststromen Ruimtelijke inpassing concepten voor dagverse verwerking Bouwen van ketenbrede industriële consortia, via programmatische aanpak. Verbinden grotere en kleiner partijen Inpassing binnen en uitbouw vanuit bestaande agri‐food industrie. Verwezenlijking aansluiting met andere sectoren inclusief chemie en materialen sector
LCA/duurzaamheids- analyses
Bioplastics voor recycling Sturen van biodegradeerbaarheid, chemische afbreekbaarheid, of inzetten van micro- organismen
Chemische/biologische recycling, biodegradatie van (bio)plastics w.o. voedselverpakkingen, actieve verpakkingen, teelt- en tuinbouwhulpmiddelen Innovatieve end-of-life concepten voor (bio)plastics Proeftuin, demofaciliteiten Nieuwe concepten in toepassingen binnen de agri-food keten Uitwerken haalbare businesscases en onderbouwen/inrichten economische prikkels
Deelprogramma Hergebruik zij- en reststromen binnen het teeltsysteem … Circulaire teelten
Deze lijn sluit op details aan bij A2, maar is meer ingestoken vanuit het verwaarden van de rest- en zijstromen
Herontwerpen van teeltsystemen tot circulaire multimodale
productiesystemen met verwaarding van zijstromen en gesloten kringlopen van productiemiddelen als randvoorwaarde.
Sluiten van kringlopen van productiemiddelen als water, nutriënten, substraten, plastics e.d. Kringlopen kunnen op bedrijfsniveau, in de keten, of in de regio (b.v. cascadering) gesloten worden. Verbeteren bruikbaarheid te verwaarden gewasresten door voorkomen ongewenste residuen op gewasresten en/of nabehandeling (ontwateren, ontzouten, verwijderen ongewenste stoffen, opmengen, co- composteren) Veilig hergebruik substraat, en verbetering (biologische) kwaliteit Inzetten zijstromen en mest voor bodem organische stof
Aansluiting op kringloopvraagstukken (ontzorging) van andere sectoren met betrekking tot o.a. energie, water, organische meststoffen Bijdragen aan
ecosysteemdiensten en circulariteit door opslag en levering water aan derden
Wettelijke obstakels bij circulaire inzet Ondersteuning cases via kringloopdeals
Deelprogramma Valorisatie binnen de voedselketen, inclusief veevoer … Technologie en concepten voor verwaarding rest- en zijstromen Analyse inhoudsstoffen en complexen van componenten (biociden, functional food ingredients, kleurstoffen, farmaceutica, etc.).
Analyse en borging veiligheid bij gebruik van zij- en reststromen in diervoeding
Nieuwe technieken voor zuivering en scheiding van waardevolle componenent (natuurlijke Deep Eutectic Solvents), superkritische extractie, superheated steam.) Meervoudige verwaarding relatief natte biomassazijstromen, zoals gras, loof, etc, inclusief effecten van tijd op kwaliteit
Inzet van insecten, algen en zeewier , en neervoudige verwaarding van deze grondstoffen, richting humane voeding, veevoer en non-food Concepten die veilig benutten van diermeel als diervoeder mogelijk maken Opschaling concepten Pilots, ondersteunen en inrichten nieuwe consortia Reststromen uit de agri-verwerking terug naar voeding demo’s, exoerimenteerruimte, ten behoeve van aanpassen regelgeving Reststromen uit agri- verwerking terug naar het land, demo’s
Wettelijke obstakels bij circulaire inzet Regelgeving voor terugbrengen stromen uit agriverwerking naar voeding Regelgeving voor gebruik reststromen agriverwerking terug naar land Ondersteuning cases via kringloopdeals Uitwerken haalbare businesscases en onderbouwen/inrichten economische prikkels
Electrochemie, biochemie en micro-organisen voor de valorisatie van
broeikasgassen/afvalgassen en recalcitrante
reststromen uit de agri- foodketen
Opwaarderen van grondstofstromen (eiwitten,
polysacchariden), die inzet voor voeding mogelijk maakt Verwijdering van pathogenen en microverontreinigingen (medicijnresten, hormonen, vlamvertragers, pesticiden, persoonlijke verzorgingsproducten, nanodeeltjes, microplastic etc.). LCA/duurzaamheids- analyses Ontwikkeling technologie voor toepassing nieuwe grondstoffen/nieuwe en aangepaste gewassen voor meervoudige verwaarding Structuuranalyse. Structuur-eigenschappen- relaties.
Veredeling voor specifieke toepassingen
Omzetting van hout/lignine naar food/food
ingredients/feed Chemische en
biokatalytische omzetting van CO2 (bv naar methanol
en mierezuur)
Concepten voor inzet van andere stromen, uit beplanting openbare ruimten binnen en buiten steden, slootmaaisel etc Meervoudige verwaarding bestaande en nieuwe gewassen Omzetting CO2 of CH4 uit de agri-verwerking in waardevolle componenten via bacteriën/micro- organismen Proeftuinen geteelde biomassa voor non- food toepassingen, regionaal ingebed Pilots hoogwaardiger toepassen gasvormige agri-reststromen Ondersteuning cases via kringloopdeals Uitwerken haalbare businesscases en onderbouwen/inrichten economische prikkels LCA/duurzaamheids- analyses Valorisatie huishoudelijke reststromen en stromen uit retail, food- service en restaurants Omzetting organische fractie in food(ingredients) en non-food componenten Technologieën om organische stof en inhoudsstoffen uit huishoudelijk afval te scheiden en benutten Verwaarding retail, foodservice en restaurant afval Voedelveiligheids- aspecten Gebruik GFT als fermentatiegrondstof Terugwinning nutriënten Verwijdering van pathogenen en microverontreinigingen (medicijnresten, hormonen, vlamvertragers, pesticiden, persoonlijke verzorgingsproducten, nanodeeltjes, microplastic etc.). Organisatie van techniek en logistiek om hoogwaardiger verwaarding mogelijk te maken
Logistieke aspecten van inzameling, sortering en opslag
Experimenteerruimte ook om veiligheid te borgen
Wettelijke obstakels bij circulaire inzet Ondersteuning cases via kringloopdeals Haalbare businesscases en economische prikkels
Deelprogramma Valorisatie voor vervanging van fossiele grondstoffen Ontwikkeling technologie toepassing groene grondstoffen/nieuwe en aangepaste gewassen voor Ontwikkeling micro- organismes, enzymen en katalysatoren voor biotechnologische en katalytisch-chemische conversie (bijv C5 en C6 Ontwikkelen energie‐ en resource efficiënte technologieën voor ontsluiting lignocellulose Economisch rendabele business cases Leggen van verbindingen tussen sectoren LCA/duurzame concepten
meervoudige verwaarding suikers, CO2, CH4, plantaardige oliën). Lignocellulose‐complexen, chemie en fysica
ontrafelen. Opbouwen van