Bijlage III Beschrijving acht praktijken
4. Stichting Vangnet Beschrijving van de praktijk
Aanleiding en ontstaan
Vangnet is een ontmoetingsplaats voor moslimmeiden in Amsterdam.
De initiatiefneemster, Maimunah van der Heide, is een Nederlandse bekeerlinge. Zij zag al enige tijd de enorme behoefte van moslimjon-geren aan een luisterend oor en aan advies waarbij rekening wordt gehouden met de culturele achtergrond en het geloof van de jonge-ren. Veel moslimjongeren worstelen met wat er thuis van hen wordt verwacht, terwijl zij op school en in de samenleving leren zich in een andere richting te ontwikkelen. Zij bevinden zich soms letterlijk in een spagaat en hebben bij dilemma’s behoefte aan steun en advies.
Daarnaast zijn er jongeren die worstelen met ernstige problemen zoals seksueel geweld, mishandeling, ongewenste zwangerschap en uithuwelijking. Moslimjongeren kunnen vaak niet met hun ouders over bepaalde zaken praten. Tevens hebben ze weinig handvatten (en kennis) om iets aan de situatie te veranderen. Binnen de reguliere zorgverlening is er meestal niet genoeg ‘know how’ over de culturele achtergrond van de jongeren, waardoor ze adviezen krijgen waar ze niets mee kunnen (bijvoorbeeld een verwijzing naar een abortuskli-niek). Het gevolg is dat ze er lang en alleen mee blijven rondlopen.
Vooral bij meisjes leidt dit tot eenzaamheid en erger, zoals zelfver-minking, veel te veel of te weinig eten, depressie of excessief mid-delengebruik om niets meer te hoeven voelen. Er is bij deze jongeren behoefte aan een meer specifieke vorm van zorgverlening die de pro-blemen die zij ervaren vanuit een voor hun relevant kader bekijkt.
Vangnet is in 2004 door van der Heide opgericht met het doel een nieuwe vorm van zorgverlening te bieden, die aansluit bij de be-hoefte van islamitische meisjes en hun belevingswereld. Zij wil de meiden bovenal een veilige plek bieden waar ze zichzelf kunnen zijn en elkaar kunnen ontmoeten. In eerste instantie vond van der Heide voor haar ontmoetingsruimte onderdak in een kamertje in het vrou-wengedeelte van een moskee. Na een conflict met het bestuur moest Vangnet daar vertrekken. Inmiddels is Vangnet een zelfstandige organisatie en gehuisvest in een lokaal in een verzamelgebouw in Bos en Lommer.
In 2006 heeft Vangnet de Anke Kooke Bokaal4, een prijs voor ‘het meest innovatieve en waardevolle initiatief op het gebied van al-ternatieven voor geweld’ gewonnen. De jury geeft te kennen onder de indruk te zijn van de inzet en moed van de oprichtster en roemt de emancipatie van binnenuit (persbericht 14 september 2006). In hetzelfde jaar is er een item over Vangnet in het televisieprogramma Premtime, en besteedt een aflevering van de zesdelige miniserie Geloof, Seks, en (Wan)hoop van de IKON aandacht aan Stichting Vangnet (zie www.vanget.nl voor links naar deze uitzendingen).
Doelgroep
Vangnet richt zich op moslimmeiden van alle nationaliteiten, maar in principe is elk meisje vanaf 12 jaar welkom. In de praktijk is tachtig procent van de bezoeksters van Marokkaanse afkomst. Verder komen er Surinaamse, Pakistaanse en Somalische meisjes, Nederlandse bekeerlingen en af en toe Turkse meisjes. De meeste meiden komen uit Amsterdam, maar Vangnet bereikt ook meiden van buiten de stad.
Vangnet is specifiek voor meiden; vrouwen worden doorverwezen naar andere organisaties. De meeste meiden zijn tussen de 16 en 26 jaar, net als de meeste medewerksters.
Doelstelling
Vangnet wil een plek zijn waar meiden zich thuis voelen en waar ze begrepen worden. De meiden kunnen zichzelf zijn en elkaar in een vertrouwde omgeving ontmoeten. Met deze basis ontstaat ruimte om gevoelens te uiten en problemen te bespreken. Indien nodig kan een meisje met een vertrouwenspersoon spreken en advies krijgen.
Het uiteindelijke doel is het doorbreken van eenzaamheid en ervoor zorgen dat een meisje niet alleen met haar probleem blijft rondlo-pen. Vangnet wil een veilige plek zijn waar islamitische meisjes hun verhaal kunnen doen.
4. De Anke Kooke Bokaal is in juni 2005 door het Nederlands Expertisecentrum Alter-natieven voor Geweld (NEAG) ingesteld. Anke Kooke was de oprichter en directeur van NEAG. Bij haar afscheid is de prijs als eerbetoon naar haar vernoemd. De prijs
Korte beschrijving van de praktijk
Vangnet bestaat uit een pand met meerdere ruimtes waar meiden en jonge vrouwen elkaar kunnen treffen. De ruimte is sfeervol ingericht.
Momenteel is Vangnet op woensdag en vrijdag open van 17 tot 21 uur.
De vrijwilligsters zijn ruim van tevoren binnen en maken het gezellig.
Ze zetten met aandacht Marokkaanse muntthee, zodat de meisjes zich bij binnenkomst zich meteen vertrouwd voelen. De gastvrouwen maken het gezellig met kaarsjes, wierook en lekkere dingen. Daarna bereiden zij de maaltijd voor die later op de avond samen genuttigd wordt. De meisjes kunnen in alle rust met elkaar praten, tot zich-zelf komen, advies vragen, een persoonlijk gesprek krijgen of even getroost worden.
Het is mogelijk met een vertrouwenspersoon apart te praten om advies te vragen of het hart te luchten of voor verdere hulp doorver-wezen te worden. De vertrouwenspersonen hebben contacten met geleerden, islamitische psychologen en hulpverlenende instanties.
Wanneer een meisje ongewenst zwanger is, vindt overleg plaats met een geleerde over wat islamitisch gezien verantwoord is. De vertrou-wenspersonen kunnen ook naar ouders toe bemiddelen en helpen een veilige opvangplaats te vinden als dat nodig is. Meiden kunnen ook met heel andersoortige vragen bij Vangnet terecht. Denk bijvoor-beeld aan hulp bij het vinden een geschikte opleiding of een stage-plek. Het gaat zowel om het bieden van daadwerkelijke hulp als om het geven van handvatten aan de meiden om zichzelf te helpen.
Van tijd tot tijd is er een aanbod aan trainingen voor zowel de mei-den als voor de vrijwilligsters.
De ‘self-empowerment’-training is gericht op het vergroten van vertrouwen en zelfacceptatie. Tevens heeft deze training tot doel de meiden kracht te geven en hen te leren zich te uiten. In het verleden werden er ook communicatietrainingen gegeven. Tot slot heeft Vang-net ook een bekeerlingengroep die in het weekend bij elkaar komt, voor autochtone moslimmeiden.
Er werken zo’n vijftien vrijwilligsters bij Vangnet. De meeste mede-werksters hebben een islamitische achtergrond en velen van hen zijn Marokkaans. Er komen gemiddeld zo’n twintig meiden per dag, waar-van een deel tot een kerngroep behoort die steeds terugkomt, en een deel losse bezoekers zijn die bijvoorbeeld alleen voor hulp komen en daarna niet meer terugkomen.
Methodiek
Vangnet is kleinschalig en kent een eigen sfeer (huiselijk, warm, gezellig). Vangnet is geen reguliere ‘standaard instelling’. Dit maakt volgens de oprichtster dat de meiden er terugkomen. Van der Heide:
‘De aantrekkingskracht voor jongeren zit hem erin dat Vangnet hun een plek biedt waar ze zichzelf kunnen zijn en begrepen worden.’
Op de website wordt dit uitgelegd: ‘Veel moslimjongeren vinden vaak niet de juiste vorm van zorg op het juiste moment; de zorg is onbereikbaar of moeilijk bereikbaar. En de zorg sluit niet aan. Thuis is weinig of geen communicatie en steun en op school en werk be-grijpt men vaak niet helemaal hun achtergrond. Toch is de oplossing heel simpel: de oplossing is luisteren. Maar dan wel luisteren zonder oordeel.’
De vrijwilligsters kennen de cultuur en het geloof van de meisjes, behoren tot de zelfde leeftijdscategorie en een deel van hen herkent de problemen uit het eigen leven. De adviezen worden gegeven van-uit een islamitisch perspectief. Adviezen vanvan-uit de islam slvan-uiten aan bij de belevingswereld van de meiden, en zijn volgens van der Heide daarom vaak meer op de meiden gericht dan adviezen die uit het reguliere zorgcircuit komen. ‘Daarnaast kan specifieke extra kennis over de Islam iets losbreken; door gebrek aan kennis geloven meiden soms bijvoorbeeld dat ze altijd voor hun zonden zullen moeten boe-ten, terwijl dat niet zo is.’
Voor veel meiden is Vangnet de enige plek waar ze echt zichzelf kunnen zijn. ‘Bij ons mogen ze zichzelf zijn en hun masker afzetten;
ze weten dat we van hun houden, ongeacht hun daden of hun uiter-lijk. Ze weten dat we achter hun staan omdat we ons in hun kunnen verplaatsen en niet veroordelen’, zo staat te lezen op de site van Vangnet. Op de website staan veel verhalen en gedichten van meisjes die daarin verwoorden hoe zij in de knoop zaten, hoe eenzaam en wanhopig zij zich voelden en wat Vangnet voor hen betekend heeft.
Sommige meisjes voelden zich door het permanente spanningsveld tussen thuis en elders nergens begrepen en hadden helemaal geen vertrouwen meer in zichzelf, hun leven of de mensen om zich heen.
Zij geven expliciet aan dat zij bij Vangnet steun en troost gevonden hebben, dat zij zich lichter voelen omdat zij niet meer het gevoel hebben er alleen voor te staan, en dat zij daardoor nu weer vertrou-wen hebben in de toekomst.
Randvoorwaarden
Vangnet is een zelfstandige organisatie met een eigen ruimte. De gemeente betaalt de huur, gas en elektra en tevens een serie trainin-gen. Allerhande fondsen subsidiëren de rest.
Als voornaamste knelpunten bij de uitvoering van haar project noemt de initiatiefneemster de volgende problemen:
De huidige financiële middelen blijken niet voldoende om het
●
gehele aanbod georganiseerd te krijgen.
Beeldvorming vanuit de gemeenschap: zowel eerste generatie
●
moslims als niet-moslims zien Vangnet vaak als extremistisch.
Er is te weinig mankracht: alles moet op vrijwilligers draaien.
●
Vangnet krijgt geen steun vanuit de moskee.
●
Inbedding
De inbedding van Vangnet is summier. Soms verwijzen scholen of instellingen door naar Vangnet. Vangnet krijgt bij het aanbod (bij-voorbeeld de trainingen) ondersteuning van een aantal professionals uit reguliere instellingen. Andersom is er wel een goed overzicht van hulpverlenende instellingen die iets kunnen betekenen voor de doelgroep. Eventueel verwijst Vangnet daar naar door. Naast alle reguliere hulpverlenende instellingen heeft Vangnet op haar website een overzicht gezet van instellingen die vooral van belang kunnen zijn voor islamitische meisjes.
Bronnen
Interview met Maimunah van der Heide, in het kader van het Verwey-Jonker Instituut onderzoek ‘Jongeren en hun Islam’.
www.stichtingvanget.nl.
http://www.neag.nl/pagina%27s/nederlands/Docs/Uitslag%20 Anke%20Kooke%20Bokaal.pdf.