De status van enkele andere micronutriënten: B, Mn, Se, Mo

Naast koper en zink spelen enkele andere mineralen ook een belangrijke rol als micronutriënt. De situatie m.b.t. deze mineralen is op hoofdlijnen gegeven in Tabel 4. Tabel 4. Reserves, productiecijfers en toepassingen voor een aantal andere micronutriënten

(bron voor R, P en R/P: USGS Minerals Information, 2011

(http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/).

Stof R (ton) P (ton

per jaar) R/P10 (jaar) Aandelen in productie Toepassingen Opmerkingen B (boor) 210.000 3.500 60 >75% Turkije, Chili, Argentinie Chemie (bleek), glas Geen recycling, maar substituten mogelijk Mn (mangaan) 630.000 13.000 48 50% uit Z- Afrika, Chili, China Staal- en Al- legeringen Diepzeemijnbouw? Geen substituten bekend Mo (molybdeen) 9.800.000 234.000 42 >75% uit US, China, Chili legeringen Substitutie mogelijk, met andere ‘schaarse’ metalen

Se (seleen) 88.000 2.260 39 Bijproduct van

koper; >75% uit Duitsland, Japan, Canada Glas, electronica, PV Prijzen stijgen, substituten mogelijk

Op seleen na, worden deze grondstoffen ook genoemd in het RMI: er wordt een wezenlijk economisch belang aan gegeven, maar de ‘supply risk’ wordt ook hier niet hoog ingeschat, waardoor deze materialen niet onder de meest kritieke grondstoffen worden geschaard. Ook in vergelijking met de uitgebreider besproken micronutriënten koper en zink, valt op dat de R/P-verhoudingen gunstig afsteken. Schaarste valt niet op kortere termijn te

verwachten dan voor koper en zink. Ook niet bij seleen, alhoewel dat als bijproduct wordt gewonnen: de koperproductie zal immers ook toenemen, zodat de potentie voor seleen- winning navenant zal toenemen.

Overige nutriënten waarvoor de minerale voorraadsituatie in kaart kan worden gebracht zijn: kalium, calcium, magnesium, zwavel en ijzer. Gegevens over deze mineralen worden gegeven in de bijlage.

7 Conclusies

De aandacht voor krapte op de mineralenmarkt zal de komende jaren toenemen. De aandacht zal daarbij voornamelijk uitgaan naar een set kritieke mineralen, zoals die (o.a.) door de EU is vastgesteld.

Koper en zink worden gezien als belangrijke materialen voor de economie van de EU, maar niet als metalen waarvoor (binnen de gekozen tijdshorizon van 10 jaar) een groot risico voor leveringsonderbreking bestaat, deels omdat de grondstofwinning niet

gedomineerd wordt door een beperkt aantal landen. Daarmee kan gesteld worden dat deze twee metalen de komende decennia niet in absolute zin ‘opraken’ of schaars worden. Alhoewel we aannemelijk hebben gemaakt dat statische R/P (reserve/productie)- verhoudingen geen realistisch beeld geven van de concreet te verwachten

grondstoffenproblematiek, geeft de R/P-verhouding wel een beeld van de mate waarin zorgen omtrent grondstoffen toenemen, en waarin actie (o.a. nieuwe mijnbouwactiviteiten) zou moeten plaatsvinden. In die zin is de huidige situatie m.b.t. zink (een R/P-verhouding van ongeveer 20) zorgwekkender dan die voor koper en enkele overige in dit stuk

besproken micronutriënten. Disclaimer daarbij is wel dat hier altijd wordt uitgegaan van de publieke informatie die door de USGS ter beschikking wordt gesteld. Er wordt –ook in Europees verband– hard gewerkt aan het opzetten van meer informatiebronnen.

Het huidige beeld voor koper zou in de nabije toekomst zorgelijker kunnen worden, omdat de behoefte aan koper in de komende decennia sterk (i.e. sterker dan op basis van

toenemende bevolking en welvaart is te veronderstellen) zou kunnen toenemen door een toenemend belang van elektrificatie. Door deze toenemende vraag, maar ook door de karakteristieken van de mijnbouw- en mineralenmarkt is volatiliteit en prijsstijging op de metaal (koper en zink) markt van blijvende aard. De kwetsbaarheid daarvan zal voor verschillende markten anders uitpakken: dat zal afhangen van de prijselasticiteit van die markten, oftewel de heftigheid waarmee de vraag reageert op prijsveranderingen. De hoogte van prijsstijgingen wordt hierbij vooral bepaald door het aandeel dat de metalen hebben in de totale kostprijs van een eindproduct. Zo kan bijvoorbeeld berekend worden dat de kostprijs van een zgn. flat panel display (waarde ongeveer 600EUR) slechts met 0,2% zou stijgen indien de prijs van het hiervoor benodigde indium zou verdubbelen (in dit voorbeeld komt de waarde van het LCD-scherm dan op 601,20 euro). Hoe deze

verhoudingen in de landbouwwereld uitpakken, is in het kader van deze bijdrage niet nader bekeken.

Alhoewel uit de deze stukken blijkt dat er geen onmiddellijk tekort dreigt aan de

besproken micronutriënten, is zorg op zijn plaats. Net als in het geval van fosfaat gaat het bij micronutriënten om materialen die –anders dan bij diverse industriële toepassingen– een niet-vervangbare rol hebben voor het leven op aarde. Dat prijsvolatiliteit en

prijsstijgingen aan de orde van de dag zullen blijven is welhaast zeker. De mate waarin dit bepalend is voor de landbouwsector zal enerzijds afhangen van de concrete bijdrage van de micronutriënten in (landbouw)opbrengsten en anderzijds van de draagkracht van de

individuele boer, die in verschillende delen van de wereld verschillend zal kunnen uitpakken.

Literatuur

Angerer, Gerhard et al. (2009) Rohstoffe für Zukunftstechnologien, Einfluss des branchenspezifischen Rohstoffbedarfs in rohstoffintensiven Zukunftstechnologien auf die zukünftige Rohstoffnachfrage, Fraunhofer Institut für System- und Innovationsforschung ISI, Karlsruhe, 2009.

Auping, W.L. (2011) The uncertain future of copper: An Exploratory System Dynamics Model and Analysis of the global copper system in the next 40 years, Master thesis, Technology, Policy and Management, 2011-11-10, Mentors: Thissen, W.A.H., Pruyt, E., Dijkema, G.P.J., Bastein, A.G.T.M.

Graedel, T.E. en E. van der Voet, editors, MIT Press, 2010. Linkages of Sustainability. International Copper Study Group (2010). The world Copper factbook 2010.

Kleijn, Rene, Ester van der Voet (2010) Resource constraints in a hydrogen economy based on renewable energy sources: An exploration, Renewable and Sustainable Energy Reviews 14: 2784–2795 Limits to Growth, the 30-year update door Donella en Dennis Meados en Jorgen Randers uit 2004. Mudd, G M, 2009, The Sustainability of Mining in Australia : Key Production Trends and Their

Environmental Implications for the Future. Research Report No RR5, Department of Civil Engineering, Monash University and Mineral Policy Institute, 2009.

(http://users.monash.edu.au/~gmudd/sustymining.html)

Norgate, T.E. (2010) in: Linkages of Sustainability, T.E. Graedel en E. van der Voet, editors, MIT Press, 2010, hoofdstuk 8 Deteriorating Ore Grades.

RMI (2010) Critical materials for the EU. Report of the Ad-hoc working group on defining critical materials; July 2010 (http://ec.europa.eu/enterprise/policies/raw-materials/files/docs/report-b_en.pdf)

US Department of Energy (2010) Critical Materials Strategy. (http://cr.aiag.org/files/criticalmaterialsstrategy.pdf) USGS Mineral Commodities 2010

Gebruikte websites:

http://ec.europa.eu/enterprise/policies/raw-materials/critical/index_en.htm http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/