In stand houden natuurschoon

Het doel van de NSW is het bevorderen van de instandhouding van landgoederen voor de bewaring van natuurschoon. Hoewel in de definitie van landgoed de koppeling wordt ge- legd tussen de onroerende zaak en het behoud van het natuurschoon, is het begrip 'natuur- schoon' niet in de wet noch in een uitvoeringsbesluit gedefinieerd. Aanvankelijk werd,

1

Wet van 15 maart 1928, Stb. 1928, 63 (Natuurschoonwet 1928).

2

Wet van 25 mei 1989, Stb. 1989, 205.

3

Wet van 16 november 1995, Stb. 1995, 582.

4

zoals bijvoorbeeld blijkt uit de discussie of ook heidevelden en plassen onder de NSW ge- rangschikt moesten kunnen worden1, natuurschoon uitsluitend aanwezig geacht in bossen en andere houtopstanden. Later werd gesteld dat natuurschoon wordt bepaald door de hele verschijningsvorm van het landgoed, dus niet is beperkt tot de bossen, houtopstanden of natuurterreinen. Die zal voor elk landgoed anders zijn.

In de memorie van toelichting (Kamerstukken II 1986/1987, 20 089, nr. 3) werd over 'natuurschoon' het volgende opgemerkt:

'In de loop der jaren is het begrip natuurschoon in de uitvoeringspraktijk geconcreti- seerd door bij de rangschikking en onttrekking van onroerende goederen onder ande- re de natuurwetenschappelijke en cultuurhistorische aspecten daarvan een rol te laten spelen. Overwogen is hieraan tevens uitdrukking te geven in de definitiebepaling. Na ampele overweging is hiervan afgezien. Dit neemt echter niet weg dat deze aspecten, afhankelijk van de situatie per landgoed, in belangrijke mate van invloed kunnen zijn op het natuurschoon en dit mede kunnen bepalen. Natuurschoon wordt immers niet alleen bepaald door de houtopstanden, maar door de algehele verschijningsvorm die voor een bepaald landgoed kenmerkend is. Het gaat daarbij derhalve niet om "intrin- sieke" waarden die niet of nauwelijks waarneembaar zijn maar om duidelijk herken- bare aspecten van een landgoed. Zo kunnen om enige voorbeelden te noemen beken met bijbehorende oever- en beekdalvegetaties, heideveldjes, vennen, poelen, bodem- reliëf, bodemvegetaties van bijvoorbeeld oude bossen of van een kenmerkende vorm (stinzeflora) mede bepalend zijn voor het natuurschoon van een landgoed. Hetzelfde geldt voor een (historische) park- of tuinaanleg waarbij vaak ook zichtassen een rol spelen, grachten, lanenstelsels, solitaire boomgroepen of bomen en oude kavelpatro- nen.'

De beleidsdoelstelling de kwaliteit van het landelijke gebied te verhogen door middel van het stimuleren van bepaalde vormen van landbouw past binnen de doelstelling van de NSW, indien daarmee het natuurschoon - in het algemeen en op die onroerende zaak in het bijzonder - wordt bevorderd.

2.3 Werkingsgebied

De NSW is van toepassing op alle in Nederland gelegen onroerende zaken. Een beperking tot bepaalde gebieden of beleidscategorieën is niet in de wet noch in enig uitvoeringsbe- sluit gegeven. Het past niet binnen het kader van de NSW om bepaalde delen van het lan- delijke gebied - zoals in dit onderzoek de EHS en in de Nationale Landschappen - een bevoorrechte positie te verlenen. Indien onroerende zaken voldoen aan bepaalde rang- schikkingscriteria (gerelateerd aan de verschijningsvorm en het gebruik) dienen ze onder de NSW gerangschikt te kunnen worden.2

1

Zie onder andere Circ.nr. 1931 en de aanschrijving d.d. 5 februari 1929, nr. 66 PW nr. 12 638.

2

Of ze vervolgens ook feitelijk gerangschikt worden is aan de eigenaar. Deze kan een verzoek tot rangschik- king onder de NSW indienen, maar is daartoe niet verplicht.

Het zou een fundamentele wijziging van de NSW inhouden, indien niet alleen de verschijningsvorm en gebruik van een onroerende zaak, maar ook de ligging ervan binnen of buiten de EHS of een Nationaal Landschap relevant wordt voor het kunnen rangschik- ken van een object als landgoed als bedoeld in de NSW.1

2.4 Rangschikkingsperiode

De rangschikking van een onroerende zaak onder de NSW is voor onbepaalde tijd en gaat in op het moment dat de eigenaar van de onroerende zaak een aanvraag tot rangschikking heeft ingediend bij het ministerie van LNV.

Aan enkele fiscale faciliteiten die genoten kunnen worden in verband met de NSW- rangschikking van een onroerende zaak (met name de buiten invordering stelling van suc- cessie- en schenkingsrecht en de vrijstelling van overdrachtsbelasting) wordt de voorwaar- de verbonden dat de onroerende zaak nog ten minste 25 jaar na het genieten van de faciliteit onder de NSW gerangschikt blijft. Wordt de NSW-rangschikking eerder verbro- ken, dan wordt het buiten invordering gehouden recht, respectievelijk de vrijgestelde belas- ting alsnog gevorderd.

Bij aantasting van het karakter van het landgoed gaat de NSW-rangschikking verlo- ren. Van aantasting van het karakter is sprake indien natuurterreinen verloren zijn gaan door bijvoorbeeld onverantwoord beheer of omdat delen van het landgoed een andere in- richting of gebruik hebben gekregen.2 Maakt het beheer of het gebruik van delen van het landgoed inbreuk op het natuurschoon, dan kan de rangschikking van een deel van het landgoed komen te vervallen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen voorwaardelijke en definitieve onttrekking. Een landgoed wordt voorwaardelijk aan de NSW onttrokken in- geval de aantasting niet ernstig is en binnen betrekkelijk korte tijd kan worden hersteld. De voorwaardelijke onttrekking geldt voor maximaal vijf jaar.

Indien een wijziging van de verschijningsvorm van (een deel van) het landgoed is voorzien, dan houdt dat niet per definitie een onttrekking aan de NSW in. Aan de minister van LNV kan een verklaring worden gevraagd of de voorgenomen wijziging invloed heeft op de NSW-rangschikking ('verklaring voorgenomen handeling').