6. Organisatie van zorg rondom assertieve en verplichte zorg
8.6 Specifieke implementatie thema's
8.6.1 Bewustwording en kennisdeling
Verplichte zorg als ultimum remedium
Het toepassen van verplichte zorg wordt binnen deze generieke module gezien als ultimum remedium. Implementatie van deze generieke module begint daarom met het vergroten van de bekendheid van dit uitgangspunt. Beroeps- en brancheverenigingen kunnen hieraan bijdragen door deze uitgangspunten over te brengen aan hun leden via hun eigen communicatiekanalen.
Binnen het veld leeft daarnaast de behoefte om preventie van verplichte zorg opnieuw tot een
speerpunt te maken. Een lerend netwerk preventie van verplichte zorg zou diverse initiatieven samen kunnen brengen.
Het betrekken van naasten bij de behandeling
Het betrekken van naasten bij de behandeling en de evaluatie kan een (belangrijke) rol spelen bij het voorkomen van verplichte zorg. Uit de achterbanraadpleging van MIND blijkt echter dat werken in de triade en met name het betrekken van naasten vanuit naastenperspectief meer aandacht nodig heeft.
Mogelijke oplossingsrichtingen:
Vergroten van kennis en bewustwording over de vier rollen van naasten en wanneer zij deze rollen kunnen vervullen en wat daarvoor nodig is.
Vergroten van kennis en vaardigheden om een gesprek met naasten te voeren wanneer de patiënt
In algemene zin is landelijke aandacht nodig voor de vier rollen van naasten zoals omschreven in de generieke module “Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische
problematiek”. Familie- en naastenraden kunnen hierin samen met beroeps- en brancheverenigingen een rol spelen. Ze kunnen met elkaar tot activiteiten komen op het gebied van scholing en
communicatie om de kennis en bewustwording te vergroten.
Vervolgens kan specifieke implementatie in relatie tot assertieve en verplichte zorg worden opgepakt.
Te denken valt hier aan het (beter) organiseren van rooming-in, het structureel betrekken van naasten bij een opname (gesprek) of het inzetten van naasten als onderdeel van een
signaleringsplan.
Aandacht voor eigen regie van de patiënt
Blijvende aandacht voor eigen regie van de patiënt, binnen de glijdende schaal van vrijwillige zorg, via assertieve zorg naar verplichte zorg, kan verder worden versterkt. Het samen opstellen van een behandelplan, een signaleringsplan of een eigen plan van aanpak kan hieraan bijdragen.
Ondersteuning door een ervaringsdeskundige kan hierbij worden ingezet. Ter ondersteuning zouden hiervoor hulpmiddelen kunnen worden ontwikkeld. Beroepsverenigingen en MIND zouden hierin samen op kunnen trekken.
8.6.2 Samenwerking
Samenwerking tussen de GGZ en het sociaal domein
Er is behoefte aan een constructieve samenwerking met het sociaal domein wat betreft de uitvoer van preventie van verplichte zorg en de maatschappelijke re-integratie na een verplichte opname.
Over het algemeen is helder welke vraagstukken bij wie zijn belegd. Er zijn voldoende algemene regels en uitgangspunten op basis waarvan oplossingen kunnen en worden ingezet. De Wvggz regelt dat gemeenten aan zet zijn om te waarborgen dat iemand na, maar ook tijdens verplichte zorg kan deelnemen aan de samenleving.
Uit de uitvoerbaarheidstoets van de generieke module blijkt de weerbarstige praktijk van
samenwerking tussen het sociale domein en de GGZ; zowel ten aanzien van het voorkomen van verplichte zorg als ten aanzien van vraagstukken gericht op herstel en maatschappelijke re-integratie. Het vinden van huisvesting, het oplossen van financiële problematiek, het vinden van dagbesteding en werk en het gezamenlijk dragen van eigenaarschap voor deze vraagstukken blijven moeizaam.
De belangrijkste vraag gaat echter niet over wie wat zou moeten oplossen. Omdat de oplossing bij complexe vraagstukken vooral moet komen uit het geheel der delen is de belangrijkste
uitvoeringsvraag op welke wijze de samenwerking verder kan worden gefaciliteerd en ondersteund.
Zodat gezamenlijke oplossingen eenvoudiger en natuurlijker tot stand komen en niet worden gevangen in een web van structuren en regels.
Mogelijke oplossingsrichtingen:
1. Het delen van goede voorbeelden binnen de eigen regio kan tot nieuwe inzichten leiden en een stimulans zijn om deze samenwerking te versterken.
2. Het versterken van de kennis van het sociale domein bij de GGZ en vice versa.
Voor beide oplossingsrichtingen is het van belang dat brancheverenigingen samen met de VNG bespreken op welke wijze dit vorm gegeven zou kunnen worden.
Het opzetten van een lerend netwerk preventie van verplichte zorg kan bijdragen aan nieuwe ambities, doelstellingen en een structuur die leidt tot het ondersteunen van leer- en
verbeterprocessen. Samenwerkingsvraagstukken kunnen vanuit dit lerend netwerk worden opgepakt.
8.6.3 Capaciteit
Er is op dit moment onvoldoende informatie beschikbaar om een kwantitatieve inschatting te maken of de implementatie van deze generieke module leidt tot capaciteitsvraagstukken. De generieke module assertieve en verplichte zorg bevat géén nieuwe normen die naar onze inschatting leiden tot grote veranderingen in benodigde capaciteit, het zorgaanbod of tot het inzetten van nieuwe
interventies.
8.6.4 Behandelaanbod
(Veel) dwang kan worden voorkomen als patiënten met psychotische kenmerken en patiënten met persoonlijkheidsproblematiek een beter zorgaanbod krijgen. Dat betekent dat de implementatie van de zorgstandaarden voor deze patiëntengroepen blijvend om aandacht vraagt – los van
implementatie van de module dwang en drang.
8.6.5 Financiering
Patiënten die geen zorg willen maar wel nodig hebben lopen een verhoogd risico om tussen wal en schip te raken als gevolg van verschillende financieringsstromen.
Vrijwillige behandeling en behandeling in het kader van de Wvggz wordt uitgevoerd door de GGZ en gefinancierd vanuit de zorgverzekeringswet.
Wanneer een patiënt echter zorg nodig heeft om de inzet van verplichte zorg te voorkómen maar deze zorg tegelijkertijd afwijst is het niet mogelijk om vanuit een behandelovereenkomst en daarmee vanuit de zorgverzekeringswet gefinancierde zorg te leveren.
Daar waar OGGZ zorg niet voorhanden is of onvoldoende aansluit bij de noodzaak tot het leveren van specifieke zorg (b.v. omdat er geen psychiatrische behandeling geboden kan worden vanuit de OGGZ) is er een risico dat de patiënt geen of onvoldoende zorg krijgt en onbehandeld blijft. Daarmee wordt het risico verhoogd dat de patiënt uiteindelijk verplichte zorg krijgt.
Er is sprake van een aantal uitvoeringsproblemen:
De noodzakelijke zorg kan niet altijd gefinancierd geleverd worden.
De samenwerking tussen OGGZ teams en de GGZ teams kan door de stelselscheiding moeilijk integraal worden vormgegeven. Zo kan bijvoorbeeld gespecialiseerde GGZ zorg niet eenvoudig
op te trekken en waar nodig te handelen om erger te voorkomen.
Het risico bestaat dat eerst een OGGZ traject zonder behandeling wordt doorlopen en daarna pas behandeling vanuit de GGZ wordt opgestart wanneer iemand daarvoor gemotiveerd is.
Dit probleem bestaat al langer en is onder de nadrukkelijke aandacht van de financiers van beide stelsels. Implementatie van deze module leidt dan ook niet tot nieuwe financieringsvraagstukken. Wel wordt aan financiers gevraagd blijvend te zoeken naar een oplossing voor dit vraagstuk in bredere zin. Er wordt hierbij gepleit voor het borgen van de assertieve zorg binnen de reguliere GGZ (vooral FACT teams) en het borgen van psychiatrische behandeling binnen de OGGZ teams. Mede ook omdat patiënten met psychotische problematiek de grootste risicogroep vormt voor het krijgen van verplichte zorg.
Meerkosten
Op basis van de beschikbare informatie is de inschatting dat er geen of weinig structureel aanvullende mensen en middelen nodig zijn om deze generieke module te implementeren. Deze module heeft naar verwachting geen grote financiële impact, invoeren zonder meerkosten lijkt mogelijk.
8.6.6 ICT
Er zijn geen specifieke knelpunten gesignaleerd ten aanzien van dit thema voor de implementatie van de kwaliteitsstandaard.
8.6.7 Monitoring en evaluatie
Er is vanuit de sector (bij organisaties, patiënten en professionals) een brede behoefte om te komen tot een structuur die bijdraagt aan informatieverzameling om kwaliteitsdoelstellingen te ondersteunen en te verbeteren en van elkaar te leren op verschillende niveaus (individueel, team, regio en
landelijk).
Doel van informatieverzameling
Hoofddoel is het voorkomen van verplichte zorg - het belangrijkste uitgangspunt van deze generieke module.
Informatie van belang voor wie
Informatie over verplichte zorg en over het voorkómen van verplichte zorg is op verschillende niveaus in te zetten:
1. Informatie ten behoeve van de evaluatie van het individuele behandeltraject.
2. Informatie op teamniveau. Verbetering van zorg vanuit de behoefte van een team op basis van informatie op teamniveau is een krachtige basis voor verandering en daarmee voor
kwaliteitsverbetering.
3. Voor het versterken van ketens en netwerken in de regio is informatie nodig die inzicht geeft in het gehele regionale proces (over de grenzen van de domeinen heen).
4. Tot slot kan er op basis van informatie op landelijk niveau beleid worden gemaakt. Bijvoorbeeld gericht op het verminderen van het totaal aantal verplichte opnames.
Wat voor informatie?
Per niveau moet worden nagegaan wat betekenisvolle informatie is om van te kunnen leren en daarmee het zorgproces te kunnen verbeteren.
Informatie inzetten voor leren en verbeteren.
Met als doel om te leren en te verbeteren kan op basis van de afgesproken te verzamelen informatie gekeken worden naar passende registratie, verwerking en terugkoppeling van deze informatie. Op basis van de behoefte van teams, organisaties en het veld, met in achtneming van het voorkomen van extra administratieve lasten kan deze structuur worden vormgegeven.
Het opzetten van een lerend netwerk preventie van verplichte zorg zou kunnen bijdragen aan nieuwe ambities, het komen tot doelstellingen en tot een structuur die leidt tot het ondersteunen van leren en verbeteren en het verzamelen van informatie. Het betrekken van patiënten- en
naastenvertegenwoordiging is hierbij een randvoorwaarde.
9. Achtergronddocumenten
Autorisatiedatum 25-10-2021 Beoordelingsdatum 25-10-2021