SOSIO-EKONOMIESE STATUS

Soos geïdentifiseer deur Englander (2007) sal daar in die teenwoordigheid van ernstige ekonomiese druk en armoede, negatiewe houdings, gedrag en interaksie in die gesin voorkom. Arm gesinne is geneig om ongeorganiseerd te wees, openbaar ‘n geneigdheid van min of geen vooruitgang, en die lede openbaar gewoonlik ‘n lae selfbeeld (Marshall, 1992). ‘n Groot hoeveelheid ouers van arm gesinne is ook van mening dat hulle nie in volle beheer is van hul kinders se lewens en toekoms nie en dat hulle nie vir hul kinders die noodsaaklike bystand kan verskaf nie. Die gevolg is dat die meeste van die ouers slegs die kinders se

onmiddellike behoeftes vervul en nie die kinders voorberei op die toekoms nie (Moeller, 2001).

Marshall (1992) is van mening dat adolessente wat in omstandighede van sosio-ekonomiese wanbalans grootword, net nog ‘n hindernis moet oorkom wat hul geneigdheid tot aggressiewe gedrag net verder verhoog. Armoede, direk of indirek, het ‘n invloed op ouerskapstyle wat weer ‘n groot impak op die adolessente se wanaangepaste gedrag het (Moeller, 2001). Adolessente van arm gesinne raak soms groot in omstandighede wat nie ideaal geskik is vir optimale ontwikkeling nie, met ander woorde omstandighede wat die geleentheid sal bied om gebruik te maak van ‘n wye verskeidenheid bronne ten einde optimale ontwikkeling te verseker. Die gevolg is dat adolessente ‘n groot hoeveelheid tyd voor ‘n televisie spandeer en in aanraking kom met verskeie soorte media (musiek, musiekvideo’s, rekenaarspeletjies en die internet), aangesien daar min of geen ander betekenisvolle aktiwiteite in hul omgewing teenwoordig is nie (Media Awareness Network, 2009; Benavente, 2006). Adolessente wat grootword in huise waar finansies glad nie ‘n probleem is nie, kan ook situasies ervaar wat ‘n negatiewe uitwerking op hul ontwikkeling het, aangesien hulle meer bronne tot hul beskikking het. Dié adolessente word blootgestel aan ‘n groter hoeveelheid en verskeidenheid media, omstandighede en ervarings as adolessente van arm gemeenskappe. Finansiële welstand hou voordele in vir adolessente, soos byvoorbeeld toegang tot beter skole en meer finansiële steun. Dit kan egter ook nadelig wees vir hulle, soos dat adolessente van mening is dat hul rykdom hul die reg gee om arm adolessente te domineer deur verskeie dade, aksies en gedrag insluitend aggressiewe gedrag (McConnell, 2007). Die “Waterkloof Vier” is ‘n moontlike voorbeeld hiervan. Hier word verwys na vier seuns van Waterkloof in Pretoria wat ‘n onbekende man in Desember 2001 in Pretoria Park vermoor het. Sedert die moord het die vier (toe nog) adolessente elke poging aangewend om nie in die tronk te beland nie, en die finansies van hul ouers het dit tydelik moontlik gemaak (Steyn, 2005; De Bruin, 2008). Kulturele diversiteit, groepsdruk, godsdiens, blootstelling aan verskeie vorme van media asook sosio-ekonomiese status is as moontlike oorsake vir die moord geïdentifiseer (SAPA, 2005). Die Waterkloof Vier is egter skuldig bevind en al vier is tans in die tronk (SAPA, 2005).

Wat belangrik is, is dat die media altyd ‘n rol sal speel in die ontwikkeling van die adolessent se selfkonsep, aangesien alle adolessente op ‘n daaglikse basis daaraan blootgestel word,

hetsy onder omstandighede van armoede of ekonomiese welvaart. Vir die rede sal die impak van media en mediageweld volgende beskryf word.

2.4.6 MEDIAGEWELD

Mediageweld word gedefinieer as die uitbeelding van interpersoonlike dade wat daarop gemik is om opsetlike skade aan te rig in en deur die media (Young Media Australia, 2007). Media vanuit bogenoemde konteks verwys na verskeie vorme van kommunikasie insluitend die radio, koerant, televisie, musiek, rekenaarspeletjies en die internet (Techter, 2009). Die definisie sluit in, maar is nie beperk tot tekenprentgeweld, verbale aggressie, die intensie tot aggressie, uitbeelding van die resultate van aggressie en rekenaargeweld nie.

Wat hier van belang is, is Albert Bandura (1973) se sosiale leerteorie en adolessente se geneigdheid om na te boots wat hulle waarneem. Die gedrag wat die adolessente waarneem, insluitend aggressiewe gedrag, kan deur hulle nageboots word. Teen die ouderdom van 18 jaar het die meeste adolessente al ongeveer 200 000 dade van geweld op televisie waargeneem, insluitend 40 000 moorde (Huston, Donnerstein, Fairchild, Feschbach, Katz, Murray, Rubinstein, Wilcox, & Zuckerman, 1992). Adolessente tussen die ouderdom van 8 en 18 jaar spandeer meer tyd voor die televisie, rekenaar en met ander vorme van media (ongeveer 45 uur ‘n week) as enige ander aktiwiteit behalwe slaap (Kaiser Family Foundation, 2005). Die waarskynlikheid dat ‘n adolessent waarneem hoe ‘n akteur in ‘n film aggressie gebruik om ander seer te maak of om homself te beskerm, is groot. Adolessente word die meeste geaffekteer aangesien hulle moeiliker onderskei tussen realiteit en fantasie, makliker beïnvloed word deur fantasie, sukkel om die motivering van aggressiewe dade te verstaan en naboots wat hul sien (Bushman & Huesmann, 2001). Drie algemene gevolge van blootstelling aan mediageweld, soos geïdentifiseer deur die Nasionale Instituut van Geestelike Gesondheid (1982) en die Kaiser Family Foundation (2005), is die volgende: adolessente raak minder sensitief vir die pyn en lyding van ander, hulle kan ‘n vrees ontwikkel vir die wêreld in geheel en adolessente kan meer aggressief optree teenoor ander tydens situasies waar aggressiewe gedrag nie van pas is nie.

Dit is duidelik dat mediageweld ook ‘n groot invloed op die openbaring van aggressiewe gedrag het. Tesame met die feit dat adolessente blootgestel word aan media, veral in gebroke huise, speel die gemeenskap en omgewing ook ‘n belangrike rol. Indien geen of min vorme van media teenwoordig is nie, sal die adolessente ander areas vind ten einde ontslae te raak

van die frustrasie, spanning en aggressie (Bushman & Huesmann, 2001). Die gemeenskap en nabye omgewing is die volgende area wat tot die beskikking is van adolessente. Die effek van die omgewing en onstabiliteit in ‘n gemeenskap sal volgende bespreek word.

2.4.7 GEMEENSKAPSONSTABILITEIT

Wolman (1989) en Gottfredson (2001) definieer ‘n gemeenskap as ‘n groep organismes wat saamleef in ‘n nabye omgewing en dit verteenwoordig ‘n tipe sosiale organisasie. Dit kan ook gedefinieer word as ‘n groep mense wat saamleef en dieselfde belangstellings, geloof of nasionaliteit het. Gemeenskapsonstabiliteit verteenwoordig ‘n gebrek aan stabiliteit waar die gemeenskap nie meer in beheer is nie (Kimaryo & Hitsum, 1993).

Onstabiliteit in ‘n gemeenskap kan voorkom in verskeie vorme van geweld insluitend politieke en sosiale geweld, selfmoord asook verkragting, bendes, aanranding en verskeie ander (Rosa, 1995; Kimaryo & Hitsum, 1993). Die gemeenskap plaas druk en spanning op die adolessent en dit kan daartoe bydra dat hulle meer aggressief optree. Soos genoem tydens die bespreking van vorige faktore (media en mediageweld; mishandeling; groepsdruk en bendes) kan dit ook veroorsaak dat adolessente se ontwikkeling van die selfkonsep nie korrek is nie en aggressiewe gedrag as die norm aanvaar begin word (Rosa, 1995). Dit kan moontlik die rede wees waarom baie adolessente outoriteit, reëls en dissipline by byvoorbeeld skole minder aanvaar en dit hanteer en teenstaan deur middel van aggressiewe dade (Kimaryo & Hitsum, 1993). Gottfredson (2001) stem saam deur te sê dat skole wat in onstabiele, arm gemeenskappe geleë is, meer gedragsprobleme ervaar met adolessente as skole in stabiele, welaf gemeenskappe.

Adolessente sal die ongewenste gedrag, norme en waardes van die gemeenskap naboots. Die feit dat hul daagliks blootgestel word aan verskeie vorme van geweld, kan veroorsaak dat hulle die wêreld beskou as ‘n vyandige en gevaarlike plek. Gevolglik dink hulle die enigste manier om te oorleef, is deur die toepassing van aggressiewe gedrag tydens daaglikse interaksie (Baron et al., 1994). Net soos die media adolessente minder sensitief maak vir geweld, kan geweld in die gemeenskap dieselfde effek hê. Die grootste nadeel hiervan is dat adolessente moontlik glad nie aggressiewe gedrag as verkeerd beskou nie. Die openbaring van aggressie deur hul rolmodelle versterk verder die wanpersepsie. Al bogenoemde sal veroorsaak dat die adolessent geleidelik emosioneel ongevoelig word vir beide aggressie en enige tekens of vorme van pyn (Baron et al., 1994).

Kulturele diversiteit speel ‘n belangrike rol in gemeenskappe (Wolman, 1989) en het al in die verlede ernstige probleme veroorsaak in gemeenskappe, tussen stede en selfs lande, in só ‘n mate dat oorloë plaasgevind het. Vervolgens sal kultuur en kulturele diversiteit bespreek word.